Makronun Gürcüstan fiaskosu - RAKURS

Gürcüstan yeni prezidentinin seçilməsi və bundan dərhal sonra baş verəcək siyasi böhranın növbəti mərhələsi ərəfəsində çıxılmaz duruma düşüb. Məsələ ondadır ki, hazırkı dövlət başçısı Salome Zurabişvili istefa verməkdən imtina edir və prezident iqamətgahında özünü müdafiə etməyə hazırlaşır. Fransa hakimiyyəti də vəziyyətə müdaxilə etsə də hələlik Salomeni kürsüsündən dinc üsulla qopqrmaq mümkün görünmür. Seçkilərin vaxtı isə artıq təyin edilib.

Gürcüstanda prezident seçkiləri dekabrın 14-də keçiriləcək, lakin növbəti dövlət başçısının adı artıq bəllidir - o, keçmiş futbolçu Mixail Kavelaşvili olacaq. Onun andiçmə mərasimi dekabrın 29-da baş tutacaq. Ən azından hakim “Gürcü arzusu”nda belə düşünürlər. Müxalifət qeyri-legitim hakimiyyətin prezidenti seçə bilməyəcəyinə inandığı üçün öz namizədini irəli sürməyib. Xatırladırıq ki, respublika tarixində ilk dəfə olaraq dövlət başçısını Gürcüstan parlamentində seçəcəklər. Hazırkı prezident Salome Zurabişviliyə gəlincə, onun səlahiyyətləri dekabrın 16-da başa çatacaq. Amma o, artıq iqamətgahı tərk etməyəcəyini bildirib. Zurabişvilinin sözlərinə görə, o, ölkədə hakimiyyətin yeganə qanuni nümayəndəsidir.

Bu arada Fransa prezidenti Emmanuel Makron “Gürcü Arzusu”nun yaradıcısı və onun həmyerlisi, Fəxri Legion Cəngavəri Bidzina İvanişviliyə zəng edib. Danışıqlar təxminən bir saat davam edib. Yelisey Sarayı Makronun “hüquq-mühafizə orqanlarının vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinə qarşı təhdidləri, habelə dinc nümayişçilərə və jurnalistlərə qarşı zorakılığı pislədiyini” bildirib. Bundan əlavə, o, saxlanılanların azadlığa buraxılmasını, ifadə və sərbəst toplaşma azadlığına hörmət edilməsini tələb edib.

Ümumiyyətlə, Makronun fikrincə, Tbilisi Avropanın inkişaf yolundan çıxıb. Dövlət başçısı hesab edir ki, vəziyyəti düzəltmək üçün “Gürcü arzusu” gürcü xalqının demokratik ruhuna hörmət edərək, bütün siyasi qruplar və vətəndaş cəmiyyətinin nümayəndələri ilə inklüziv dialoqa başlamalıdır. “Gürcü arzusu”nun təfsirində hər şey fərqli idi. Makron Qafqaz respublikasının hakim elitasını danlamadı, əksinə kütləvi etirazlarla bağlı ona rəğbət bəslədi və bu vəziyyətin tam yumşaldılmasına “töhvə verməyə hazır olduğunu” bildirdi. İvanişvili də öz növbəsində Fransa prezidentinə təşəbbüsə görə təşəkkür edib və siyasi böhranın həlli üçün birgə səylər ideyasını alqışlayıb. Tərəflər əldə olunan irəliləyişi qiymətləndirmək üçün yaxın günlərdə yenidən zəng etmək barədə razılığa gəliblər.

Xatırladaq ki, telefon danışığından əvvəl Zurabişvilinin doğulub boya-başa çatdığı Fransaya səfəri olub. Bərpa edilmiş Notr-Dam kilsəsinin açılış mərasimindən istifadə edən Zurabişvili təkcə Makronla deyil, ABŞ-ın seçilmiş rəhbəri Donald Trampla da danışıqlar aparıb. Onun sözlərinə görə, söhbətlər zamanı o, “oğurlanmış parlament seçkilərini və gürcü xalqına qarşı son dərəcə qorxulu repressiyaları ifşa edib”. Müxalifət Makronun çağırışını “Gürcü arzusu”na son xəbərdarlıq kimi qiymətləndirib. “Mənim qiymətləndirməmdə Makron İvanişviliyə son xəbərdarlığını verdi. Güman edə bilərəm ki, ölkədə baş verənlər Fransa üçün qəbuledilməzdir və belə davam edərsə, Paris müəyyən tədbirlər görəcək və hətta Avropa Birliyinin “Gürcü arzusu”na təzyiqində aparıcı rol oynaya bilər”, - deyə “Dəyişiklik Koalisiyası” təşkilatı liderlərindən biri Zurab Caparidze deyib.

Bundan əlavə, “Güclü Gürcüstan” partiyasının üzvü Tamaz Datunaşvili müxalifətin “Gürcü arzusu” ilə danışıqlarda qaldırmağa razı olduğu məsələlərdən danışıb. Onun sözlərinə görə, bu fürsət Makronun İvanişvili ilə söhbətindən sonra yaranıb. İlk növbədə, Datunaşvili təklif edir ki, hakimiyyət bütün həbs olunan etirazçıların azad edilməsi və yeni parlament seçkilərinin keçirilməsi formatını müzakirə etsin, çünki “Gürcü arzusu”nun keçmiş əleyhdarları onları saxtakar hesab edirlər.

Düzdür, “Gürcü arzusu” hesab edir ki, Makronun İvanişviliyə çağırışı müxalifətin məğlubiyyəti qəbul etməsi üçün siqnaldır. Belə ki, hakim partiyanın üzvü Levan Maxaşvili hesab edir ki, Paris Tbilisi ilə qarşılıqlı hörmət əsasında münasibətləri davam etdirməyə hazırdır. “Hər iki tərəf bu gün bütün vacib məsələləri, o cümlədən Gürcüstanda gedən prosesləri ətraflı nəzərdən keçirdi. Biz gözləyirik ki, atdığımız addımlar mütləq nəticə verəcək. Ən əsası odur ki, parlament dinc fəaliyyətini davam etdirsin. Bu çağırış münasibətlərin qarşılıqlı hörmət əsasında davam etməsinə kömək edəcək və bizdə olan bütün dağıntılar, bu proseslər dayanacaq”, - deyə Mahaşvili bildirib.

Parlamentin prosessual məsələlər və reqlament komitəsinin sədri David Matikaşvili hökumətin əleyhdarlarına destruktiv hərəkətlərdən əl çəkməyi tövsiyə edib. “Radikal müxalifət bu kommunikasiyaların davam edəcəyi ilə barışmalıdır. Bu baxımdan, təbii ki, dağıdıcı rejimdən konstruktiv rejimə keçməsələr, onların siyasi gündəliyi daha da mürəkkəbləşəcək. Elə şərtlər var ki, onları dəyişdirmək mümkün deyil... Gürcüstanda artıq legitim hökumət var”, - Matikaşvili vurğulayıb.

Amma politoloqlar hesab edir ki, prezident seçkiləri vəziyyəti kökündən dəyişməyəcək və münaqişənin kəskinləşməsi olmayacaq. Makronun zəngi isə “Gürcü arzusu” ilə dil tapmaq cəhdidir. Fransa prezidenti gürcülərin yox, öz ölkəsinin nə qazanacağı barədə düşünür.

Fransa prezidenti özünü xilas edə biləcəkmi?

Fransa prezidenti Emmanuel Makron siyasi böhranı həll etməyə çalışır. İfrat solçu və ifrat sağçı qüvvələrin onun namizədlərinə etimadsızlıq səsi bildirmək niyyətində olduğu bir şəraitdə onun stabil hökumət yaratmaq çətinliyi var. Çox güman ki, tərəflər gələn ilin yeni büdcəsi ilə bağlı razılığa gələ bilməyəcəklər. Lakin bu halda fransızların rifahı naminə siyasətçilər kompromis texniki büdcəyə, bəlkə də mərkəzçi baş nazirə - texnokrata razılaşmalı olacaqlar.

Parlament partiyalarının liderləri baş nazir postuna potensial namizədləri müzakirə etmək üçün Makronla görüşüb. İstefa verən Mişel Barnierin yerinə kimin keçəcəyinə qərar verə bilər. Müxtəlif siyasi spektrlərin nümayəndələri ilə görüş Beşinci Respublika Prezidentinə çətin seçimdə kömək etməli idi. Bununla belə, namizədin təsdiqlənəcəyi fakt deyil, nəinki onun vəzifədə uzun müddət qalması. Məsələ burasındadır ki, nə Milli Cəbhənin faktiki lideri Marin Le Pen, nə də ifrat solçu “Fəth olunmamış Fransa”nın nümayəndələri Makronla əlaqə saxlamayıblar.

Lakin Barnierin istefasını mahiyyətcə Milli Assambleyada ən çox yerə sahib olan bu iki siyasi qüvvə təşkil etdi. Bəlkə də Makronun planı solçu koalisiyanı parçalamaq və Fəth olunmamış Fransanın müttəfiqlərini əməkdaşlığa inandırmaq idi. Lakin siyasi rəqiblərlə müttəfiqlik strategiyası yayda keçirilən parlament seçkilərinin ikinci turunda olduğu kimi, artıq prezidentə uğur gətirmir.

Siyasi qüvvələr artıq partiyaların fikirlərinə məhəl qoymayaraq dözmək istəmirlər və bu, Makronu demək olar ki, çıxılmaz vəziyyətə salır. O, 48 saat ərzində namizəd seçəcəyini vəd edib. Lakin o, hələ ki, qərarını açıqlamayıb. Makronun Fəth edilməmiş Fransanın bir hissəsi olmayan solçulara olan ümidi çox güman ki, özünü doğrultmayacaq. Baş nazirliyə namizəd yəqin ki, vəzifəyə keçəcək, çünki bunun əleyhinə səs vermək Milli Mitinqin planlarına daxil deyil. Lakin sonra Barnierlə baş verən hekayənin təkrarlanması tamamilə mümkündür. Vəziyyəti həll etmək cəhdində prezident ifrat tədbirlərə gedərək Konstitusiyanın 16-cı maddəsindən istifadə edə bilər. Ancaq belə bir addım yenə də həddindən artıq olardı. Fakt budur ki, siyasi böhrana baxmayaraq, ən azı texniki büdcə qəbul ediləcək. Əks halda vəziyyət tamamilə fəlakətli olacaq. Axı maaşlar verilməli, sosial sahə fəaliyyət göstərməlidir. Başqa bir şey odur ki, populist qüvvələr böyük büdcə kəsiri ilə belə bütün bunların eyni səviyyədə işləməsini istəyirdilər. Amma bu, maliyyə baxımından mümkün deyil.

Siyasi döyüşlərə çox da qarışmayan və ya mötədil mərkəzçi bir baş nazir təyin etmək olar. Potensial namizədlər arasında 73 yaşlı Fransua Bayru da var. O, təcrübəli mərkəzçi funksionerdir, lakin onun qocalması çətin ki, böyük siyasi perspektivlərə malik olsun. Nazirlər Kabineti onun kimi radikal baxışları ilə seçilməyən şəxslərdən yaradıla bilərdi. Ümumilikdə siyasi sabitliyə nail olmaq ən azı gələn yaya qədər çətin olacaq, Makron yeni parlament seçkiləri təyin edə bilər.

V.VƏLİYEV