Doğum günü depressiyası nədir? - ARAŞDIRMA

Hamımız həyatımızda ən azı bir dəfə bunu edirik. Ad gününə toplaşırıq, tortun üstünə şam qoyuruq, bir arzu tuturuq və şamları söndürürük. Yaxşı, amma niyə? Bu davranışın mənşəyi və mənası nədir? Niyə biz öz ad günümüzü özümüzlə yox, başqaları ilə qeyd edirik? Niyə şamdan istifadə edirik? Niyə arzu tuturuq?

Doğum günlərində tort və ya tortdan istifadə tarixi Qərbi Avropa cəmiyyətlərində 19-cu əsrin ortalarına gedib çıxır. 1746-cı ildə Almaniyada qraf Lüdviq fon Zinzendorf ad günü şənliyi keçirdi və bu gecənin qonaqlarından olan Endryu Frey qeyd etmə haqqında çox ətraflı məlumat verib. Bu tarixdən sonra Almaniyada bir çox böyüklərin və uşaqların ad günləri belə hallar olur. Ad günü tortunun və qeyd etmənin tarixi, yəqin ki, çox daha əvvələ gedib çıxır. Lakin bu ənənənin Avropada necə başladığı və yayıldığı dəqiq məlum deyil.

1850-ci ildən əvvəl ABŞ-da ad günlərini qeyd etmək indiki kimi universal bir ənənə deyildi. Baxmalı çox uşağı olan analar ad günlərinə etinasız yanaşırlar. Çünki ad günləri çox tez-tez olur.

Almanların insanın həyatının hər ili üçün şam yandırmaq ənənəsi ABŞ-da tez mənimsənilmədi. Amerika qəzet və jurnallarında ad günü şam üfürmə ənənəsinə ilk istinadlar yalnız 1870-ci illərin əvvəllərində tapılıb. 1871-ci ildə nəşr olunan A Ladies Repository məqaləsi, almanlar kimi Amerikada şam ənənəsini dəstəkləyən ən erkən ingilisdilli nəşrlərdən biridir.

O yazır: Nəhəng, bəzəkli ad günü tortu masaya qoyulur və şamlarla əhatə olunur, onların sayı uşağın yaşı ilə müəyyən edilir. Körpəlik dövrünü təmsil edən ilk şam söndükdən sonra toplanan ailə və qonaqlar müvafiq mahnının sətirini oxuyaraq birləşirlər. Beləliklə, hər il musiqi ilə başa çatır. Uşağın qəlbində daha şirin, daha gözəl təəssürat nə yarada bilər?

Doğum günü şəxsinin şamları yandırmaq əvəzinə üfürməsi ənənəsi 1880-ci illərə təsadüf edir. 1881-ci ildə İsveçrə ilə bağlı araşdırmalar aparan folklor tədqiqatçıları İsveçrənin orta təbəqəsində aşağıdakı “xurafatı” gördülər: Ad günü tortunun ətrafında hər il üçün bir şam yandırılmalıdır... Ad günü olan şəxs tortu yeməzdən əvvəl şamları bir-birinin ardınca söndürməlidir. Burada arzu etməkdən söhbət getmir. Bu ənənənin fərqli bir versiyası Amerikada 1880-ci illərin əvvəllərində meydana çıxdı.

Ad günü depressiyası və ya ad günü kədəri deyilən bir anlayış var. Bəzi insanlar belə özəl günlərdə xatırlanmaq istəmirlər. Çünki özlərini kifayət qədər kədərli, laqeyd və maraqsız hiss edirlər. Hər xatırlatma hadisəsi və ya cümləsi ad günü depressiyasına səbəb olur. Demək olar ki, bu günə qədər yaşanan bütün gün bir film lenti kimi insanın gözünün önündən keçir. Ancaq daha çox neqativ hallar ağla gəlir. Bəzi insanlar doğum günündə özünü çox kədərli və bədbəxt hiss edir. Bəzi hallarda bu hisslər təkcə həmin gündə yaranmır. Bir gün əvvəl başlayır və sonrakı günə qədər uzanır.

Ad günü depressiyası nədir?

Doğum günü depressiyasının psixi sağlamlıq vəziyyəti ilə əlaqəsi varmı? Narahatlıq, mükəmməllik, tənhalıq və ya depressiya bu günlərdə xüsusilə artır. Çünki insanın keçmişindən dərin və sıx peşmançılıqları var.

Xülasə edək:

-insanın keçmiş həyatı

- ad gününün mənası

- eqoizm

- özünü qəbul etmə

Ad günü depressiyasının səbəbləri nələrdir?

Doğum günü depressiyasının mümkün səbəblərini nəzərdən keçirmək lazımdırsa, ilk növbədə, mənfi həyat təcrübələri diqqətimizi çəkir. Bəzi insanlar bu günləri əyləncə ilə keçirirlər. Bəzi insanlar üçün qocalmaq yaxşı bir şey deyil. Ona görə də bu yaşda olmaq istəmədiyini düşünür. Digər tərəfdən, çətin dövr keçirən insanlar da belə anlarda kədərlənirlər.

Doğum günündə travmatik bir təcrübə keçirmiş birini düşünün. Hər ad günü bu insan üçün bir tətik olur. Bu həyatla necə davranacağını bilmirsə, doğum günü depressiyasına düşəcək. İnsanın özünü pis hiss etməsinin digər mümkün səbəbləri:

-xroniki depressiya

- narahatlıq

- qocalmaq qorxusu

Bütün bu səbəblər insanın üzülməsi üçün tutarlı səbəblərdir.

Ad günü depressiyasının simptomları

Doğum günü depressiyasının simptomları çox vaxt normal depressiyaya bənzəyir. Bəs bu simptomları necə müşahidə edirik?

- doğum gününüzdən bir neçə gün əvvəl əhvalınızda dəyişiklik

- həmişəkindən daha kədərli və ya daha çox depressiyaya düşmək

-həmişəkindən daha tez-tez ağlamaq və ya qəzəblənmək

- keçmiş təcrübələr haqqında daha çox düşünmək

- tamamlanmamış məqsədlər haqqında daha çox düşünmək

- tək olduğumuz üçün özümüzü günahlandırırıq

-ölüm qorxusu

- hərəkət etmək üçün enerjisiz hiss

- adətən etməkdən zövq aldığımız şeylərdən imtina etmək

- yuxu rejimində mənfi dəyişiklik

- iştahsızlıq

- diqqəti cəmləmək və ya konsentrasiya etməkdə çətinlik

- fiziki ağrılar

- ad günündən qaçmaq istəyir

- qeyd etmək və ya sürpriz etmək istəməmək

- özümüzü təcrid etmək istəyi

Ad günü depressiyası ilə necə mübarizə aparmaq olar?

Doğum günü kədəri insanın mənfi emosiyalardan qurtulmasının əlamətidir. Sizi bədbəxt edən əsas duyğuya diqqət yetirməsəniz, bu vəziyyət öz-özünə keçməyəcək. Hər il təkrar-təkrar yaşadıqlarınızı hamıdan yaxşı bilirsiniz. Odur ki, sizi bu hissi yaşamağa vadar edən əsas səbəbləri nəzərə almalısınız.

Belə xüsusi hallarda niyə kədərləndiyinizi düşünün. Sizi bu hisslərə vadar edən nədir? Bir həftə əvvəl özünüzü yaxşı hiss edirdiniz. Bəs, nə oldu ki, hissləriniz birdən dəyişdi? Əsas məsələ narahatlıqdırsa, narahatlığınız üçün psixoloji dəstək alın. Siz mühakimə etmədən duyğularınıza yaxınlaşdığınız zaman onlar da sizə mərhəmətlə yanaşacaqlar. Sizi bədbəxt etmək üçün mənalı bir səbəbiniz olmalıdır. Kədərinizin öhdəsindən necə gələcəyinizi bilmirsinizsə, proses daha intensiv şəkildə davam edəcək.

Problemin öhdəsindən gəlmək bacarığı, əsasən, ailə tərəfindən öyrədilir. Əgər insan bu vəziyyəti ailəsindən öyrənməyibsə, zamanla özü öyrənəcək. Bəzən həyat istədiyimiz kimi getmir. Biz bu hissləri görə bilmirik, çünki özümüzü tək və çarəsiz hiss edirik. Bu səbəblə onlayn psixoloq dəstəyi alacağımız problemlərlə necə məşğul olacağımıza dair bir mesaj verir.

SİA məsələ ilə bağlı araşdırma apararaq psixoloq və ekspertlərin fikirlərini öyrənib.

"Ailə Dünyası" Ailələrə Hüquqi Yardım İctimai Birliyinin sədri Gülayə Səfərova: “Hər bir insanın təqvimdə özünəməxsus bir günü var ki, o da doğum günüdür. Həmin günü uşaq olanda səbirsizliklə gözləyirdik. Əvvəllər adətən bizdə uşaqların doğum gününü təmtəraqlı keçirirdilər. Amma indi bir çox insanlar yaşından asılı olmayaraq doğum günlərini xüsusi təmtəraqla keçirməyə üstünlük verirlər. Əslində, doğum gününü qeyd etmək insanın xarakterindən asılıdır. Əgər bununla onlar özlərini özəl günlərində xoşbəxt hiss edirlərsə, çox gözəl, mən alqışlayıram. Amma şəxsən mənim üçün doğum günü adi gün deməkdir. Ad günümü qeyd etməyə həvəsli olmasam da, əzizlərim, doğmalarım, dostlarım özəl günümdə hər zaman yanımda olurlar. Bu da mənim üçün ən yaddaqalan günlərimdən biri olur”.

Psixoloq Mahuxanım Teymurova: “Özəl günlər, bayramlar bizi mənəvi olaraq xoş hiss etdirir. Lakin bəzi insanlar özəl günləri və bayramları qeyd etməyi sevmir. Hər bir mövzuda olduğu kimi, bu mövzuda da təbii ki, psixolojik vəziyyətimiz özünü göstərir. Qeyd etməyən şəxslər öz mənəvi dünyaları ilə xoşbəxt olmayan, depressiv olan şəxslərdir. Yəni, nəyisə qeyd etməyə nə həvəsləri olmur, nə də ehtiyac olduğunu düşünmürlər. Həm özləri, həm ətrafda mənəvi olaraq problem yaşayırlar. Hər şeyin altda yatan səbəbi olduğu kimi bu mövzunun yaşanmasında müəyyən səbəbləri ola bilər. Lakin hər insanda bu səbəb fərqlidir. Bunun üçün əgər şəxs özünü narahat hiss edirsə, həyatdan məmnun deyilsən, özü ilə xoşbəxt deyilsə, psixolojik dəstək almağı məsləhətlidir”.

Psixoloq Fidan Namazova: “Doğum günü insanın uşaqlıq dövrləri üçün çox önəmli olur. Çünki həmin gün o diqqət mərkəzində olur, həmişəkindən çox sevilir və hədiyyələr alır. Zaman keçdikcə insanlar bu emosiyaları yalnız doğum gunundən deyil digər hadisə və insanlardan almağı bacarır. Bu səbəbdən yaşa dolduqca doğum günü əyləncələri insanlara əvvəlki həyəcanı adətən yaşatmır.

Amma bilirik ki bütün uşaqlarda və doğum günü eyni keçmir və ümumiyyətlə doğum günün qeyd etməyən ailələr var. Bunlardan təbii ki insanın anadan olma gününə qarşı fərqli münasibət formalaşdırır. Adətən yaşlı insanlar (yetişkin) insanların öz ətrafında təmtəraqlı məclislər qurması özünə diqqət, qayğı, şöhrətpərəslik, göstəriş və ya sadəcə içindəki uşaqlıq hisslərin nəticəsi olur.

Şən və əyləncə dolu insanlar ad günü mərasiminə böyük həyacan və həvəslə yanaşır. Onlar üçün bu hadisə əylənməyə və sevinməyə səbəbidir. Doğum gününü qeyd etməkdən çəkinən insanlar isə əsasən yaşlanmaqdan qorxan, ad günü ilə bağlı travma yaşayan və ya əylənməyi sevməyən insanlar olur.

Eyni tarixdə yaxınını itirən insanlar da həmçinin qeyd etməyi sevmir və yaxud xasiyyətcə və ya vəzifəcə daha “ağır” insanlar ad günü yığıncağında qeyri ciddi bir tədbir kimi baxırlar. Doğum günü tədbirinə olan münasibətləri bir mənalı dəyərləndirmək olmaz.

SİA araşdırma mövzusu ilə bağlı şəhər sakinlərinin fikirlərini də öyrənib:

Şəhər sakini Fatma Abdulla: “Doğum günü çox xüsusi bir gündür. Nəzərə alsaq ki, bu, hər ildə bir dəfə qeyd olunur və insanın həyatında önəmli məna kəsb edir. Şəxsin geridə qoyduğu ilin nə ilə yadda qaldığına, həyatında hansı nailiyyətlər qazandığına nəzər yetirmək üçün fürsətdir. Təbii ki, hər kəsin öz seçimidir, amma mən qeyd etməyi sevirəm. Lakin təmtəraqlı deyil. Çünki 365 gündə doğum günümdən başqa yaddaqalan və çox böyük önəm kəsb edən günlər də olur. Bu gün kimin ad günüdürsə, təbrik edirəm”.

Şəhər sakini Sona Şıxəmirli: “Düşünürəm ki, bu, psixoloji bir şeydir. Yəni elə insanlar var ki, doğulduğu gün ona çox özəl gəlir, özəl hiss edir və həmin gün sevdiyi insanların yanında olmağını istəyir. Elə insanlar da var ki, onlara doğum günü o qədər də fərqli, özəl gün kimi gəlmir və bu səbəbdən ötrü də xüsusi yığıncaq, şənlik və s. ehtiyac duymur. Amma bu da bir gerçəkdir ki, məncə, bəziləri də sırf göstəriş xətrinə böyük məsrəflərə girirlər. Özümə qalanda isə doğum günüm mənə görə özəldir. Amma təmtəraqlı yığıncaqdansa, dostlarım və ya ailəmlə keçirməyi üstün tuturam”.

Şəhər sakini Aysu Məmmədova: “Əslində, tam olaraq ad günü məsələsi yoxdur. Bu, Pagan inancıdır. Ay tanrısı Artemise nəzərən qeyd olunan bir şeydir. Ona görə bəzi insanlar bu aspektden yanaşıb keçirməməyi seçir. Bəzi keçirməyənlər isə, ümumiyyətlə, diqqət mərkəzində olmağı sevmir. O əvvəldən günləri sayan, həvəslə qeyd edən insanlar məncə həm o günü özəl sayır, həm diqqət mərkəzində olmağı sevir, həm də digərlərindən fərqli olaraq həyatlarının bir gününü daha özəl hiss etmək istəyirlər”.

Ayşən Vəli