Yeni İl bayramı insanlara neçəyə başa gələcək? - ARAŞDIRMA

Həm xoşbəxtlik, həm də tələskənlik dövründəyik, çünki bayram gəlir. Bayram birlik, sevdiklərimizlə bir araya gəlmək deməkdir. Bəlkə bayram süfrələrində ailənizi qonaq etmək üçün hansı xörəkləri bişirəcəyiniz, bəlkə də bayramda nə vaxt uşaqlarınızı paltar alverinə çıxaracağınızı düşünməyə başlamısınız... Qarşıda bizi Yeni İl bayramı gözləyir və alış-veriş artıq başlayıb. Bu prosesdə qənaət etmək istəyirsinizsə bu yazı sizin üçündür. Qənaətcil alış-veriş üçün məsləhətlər:

Qida alış-verişinə qənaət etmək üçün məsləhətlər

Təbii ki, bayramların olmazsa olmazı bayram süfrələridir. Bayramı qeyd etmək üçün qapınızı döyən və ya evinizə qonaq gələn uşaqlara şirniyyat verməmək mümkün deyil. Bu səbəbdən şokolad və şirniyyatlar da hər bayram ərzaq alış-veriş siyahısına daxil edilir. Şokolad və konfet qiymətlərinin çox baha olduğunu düşünürsünüzsə və qənaət etmək istəyirsinizsə, kiçik muffin qəliblərində dadlı muffinlər hazırlayıb uşaqlara təqdim edə bilərsiniz.

Bayram günlərində endirimləri izləmək yaxşı fikirdir. Bayramla əlaqədar bəzi marketlərdə olan endirimlər sayəsində ehtiyaclarınızı daha sərfəli qiymətə əldə edə bilərsiniz.

Bəli, “az əvəzinə çox olsun” düşündüyünüzü bilirik və buna görə də bütün yeməkləri çox bişirirsiniz. Ancaq unutmamalısınız ki, bu yanaşma sizi qənaət etməkdən yayındırır. Ehtiyacınız olduğu qədər bazarlıq etmək və lazım olan qədər yemək hazırlamaqla həm büdcənizi qoruya, həm də qida israfının qarşısını ala bilərsiniz.

Bayramqabağı alış-veriş zamanı bayram menyunuzu evdəki yeməklərə uyğunlaşdıraraq daha az pul xərcləmək mümkündür. Məsələn, bayram dondurucuya qoyduğunuz xəmirləri və tərəvəzləri çıxarmaq üçün mükəmməl vaxtdır.

“1 alana 1 pulsuz”, 3 ödə 2 və ya 50% endirimlə məhsul alsanız, qənaət etmiş olarsınız.

Bayram yeməkləri üçün ilkin hazırlıq görmək istəyirsinizsə, bayramdan əvvəl dondurulmuş və ya konservləşdirilmiş məhsulları saxlaya bilərsiniz. Bu sayədə bayram günlərində büdcənizi yormazsınız.

Ət xörəklərinizi paxlalılarla çoxalda, salat və qəlyanaltı hazırlayarkən paxlalardan istifadə edə bilərsiniz. Paxlalılar dadlı, qida dəyəri çox və ucuzdur. Yemək üçün alış-veriş edərkən ailəniz üçün qəşəng təqdimatlar hazırlamağınıza kömək edəcək qablar və süfrələr ala bilərsiniz.

Geyim alış-verişinə qənaət etmək üçün məsləhətlər

Gəlin etiraf edək ki, bayramda təzə paltar geyinmək yaşımızdan asılı olmayaraq bizi sevindirən bir şeydir. Bəs, bayram qabağı geyimləri alarkən qənaətlə alış-veriş etmək olarmı?

E-ticarət saytlarında kampaniyalar qənaət etməyə kömək edə bilər. Bununla belə, bu satınalmalarda təxmini məhsulun çatdırılma tarixini və məhsulun ölçüsünün böyük və ya kiçik olma ehtimalını da nəzərə almalısınız. Beləliklə, alış-verişi son günə qoyursanız, bayram günündə geyinməyə heç nə tapa bilməyəcəksiniz.

Əgər “Mən geyimi görmədən və sınamadan almıram” deyənlərdənsinizsə outlet mağazalarında endirimli məhsullar da var. Təbii ki, peyvənd geniş yayılsa da, COVID-19-a görə ehtiyat tədbirlərinin görülməsi faydalıdır. Məhz bu səbəbdən alış-veriş sıxlığının artacağı bayram öncəsi dövrü gözləmədən alış-veriş etmək sağlam ola bilər.

Təmizlik alış-verişinə qənaət etmək üçün məsləhətlər

“Bayram” deyildikdə ağıla gələn şeylərdən biri də təbii ki, bayram təmizliyidir. Bu bir həqiqətdir ki, təmizlik məhsullarına da müəyyən büdcə ayrılmalıdır. Beləliklə, təmizlik alış-verişinə necə qənaət etmək olar?

Fərqli sahələrdə istifadəyə uyğun çoxməqsədli məhsullar çox təmizlik məhsulları almanıza mane olur, beləliklə, qənaət edə bilərsiniz. İlk növbədə hansı məhsulu ala biləcəyinizi araşdırmaq daha yaxşıdır.

Müxtəlif bazarlardan və ya hətta internetdən qiymət araşdırması aparmaq sizə ən sərfəli variantı tapmağa kömək edə bilər.

Təmizliyə başlamazdan əvvəl ilk öncə dağınıqlığı təmizləyin. Bu yolla həm işinizi asanlaşdırmış, həm də vaxtınıza qənaət etmiş olarsınız. Təmizliyə başlamazdan əvvəl, mebelin arxasındakı tozu təmizləyin və çiçəklərin təmizlənməsini tamamlayın. Təmizlədikdən sonra bu tip işlərin görülməsi təkrar-təkrar təmizlənməyinizə səbəb olacaq. Divarları yenidən rəngləmək əvəzinə, onları sabunlu su ilə silməyə cəhd edə bilərsiniz.

Təmizliyi bir gündə bitirməyə çalışmayın. Bu, tələsməyinizə və düzgün təmizləyə bilməməyinizə səbəb olur. Qarşıdakı günlərdə bir daha təmizləməmək üçün bayram təmizliyini bir neçə günə bölə bilərsiniz.

Təamlar və hədiyyələr

Bayram günlərində ləzzətli təamlar təqdim etmək, uşaqları hədiyyələrlə sevindirmək ənənədir. Bayramda sevdiklərinizi sevindirməyin yollarını axtarırsınızsa, təkliflərimizə nəzər salın:

Uşaqlara hədiyyə etmək üçün sürpriz yumurta, şokolad, konfet kimi sürprizlər hazırlaya bilərsiniz. Ətrafınızda ehtiyacı olan qonşularınız ola bilər. Bu insanları müəyyən edərək bayramdan əvvəl ehtiyac duyduqları ət, paxlalılar və s. Onları qida ehtiyatı ilə sevindirə bilərsiniz. Küçənizdə yaşayan ev heyvanları üçün ləzzətli yeməklər ala bilərsiniz.

SİA məsələ ilə bağlı araşdırma apararaq ekspert, sosioloq və deputatların da fikirlərini öyrənib.

Yazıçı-kulturoloq, analitik ekspert Aydın Xan Əbilov: "Əslində, Yeni İllə bağlı müxtəlif fikirlər var və fikirlərdən biri də budur ki, Azərbaycanda qiymətlər həddindən artıq çox bahadır. Həm xidmət sahəsi, həm ərzaq, həm bayramların təşkil olunmasında işbazlar həmişə olduğu kimi yenə də qiymətləri qaldırmağa başlayıblar. Bəli, Azərbaycanda müxtəlif bayramlar zamanı qiymətlərin qaldırılması ilə bağlı dəfələrlə ictimai etirazlar olub. Dəfələrlə bununla bağlı cəmiyyətin müxtəlif təbəqələri öz kəskin tənqidi fikirlərini söyləyiblər, səsləndiriblər. Amma, hələ ki, problem həll olunmur. Bu və digər dərəcədə bütövlükdə bir həftəyə yaxın istirahət və yaxud bayram tədbirləri, tətilləri zamanı insanların indiki qiymətlərlə hesablasaq hardasa 300-500 civarında xərci çıxması gözlənilir. Orta, yəni 4 nəfərdən ibarət bir ailənin bayram süfrəsi, Yeni İl təbrikləri, Yeni İl hədiyyələri, Yeni İl şənliyi məclislərinə getmək, istirahətlərini təşkil etmək, 3-4 günlük rayonlara və yaxud da Bakı ətrafında bağ evlərinə köçüb istirahətə etmək bundan iki dəfə və yaxud üç dəfə baha başa gələ bilər. Amma evin içində Bakıda keçirsələr və yaxud rayonların özündə, doğma yerlərdə keçirsələr 300-500 civarında pul xərcləməli olacaqlar. Bu da minimal hesablanmadır. Çünki, bilirsiniz ki, son vaxtlar iqtisadi vəziyyət dünyanın hər yerində gərgindir, qiymətlər qalxır, müxtəlif ərzaq və yeyinti məmulatlarının qiymətləri qalxır, xidmət sahələri qiymətləri qaldırırlar, nəqliyyat və logistik xidmətlərindən tutmuş, restoran otel biznesinə qədər hər kəs dünyada gedən iqtisadi proseslər nəticəsində yüksələn qiymətlərə cavab verən qiymətlər təklif edir. Əlbəttə, Yeni il Azərbaycanda xüsusilə də İrandan və şərq ölkələrindən gəlmə turistlər hesabına bir gərginlik yaranır. Əslində iqtisadiyyat baxımından bu müsbət bir gərginlikdir, amma, digər baxımdan yəni, qiymətlərin qalxması sıxlıq yaranması baxımından bir qədər Azərbaycan vətəndaşları üçün çətinlik yarada bilər. Yeni il bayramını bütün dünyada bir çox ölkələrdə həm tətilini, həm də bayramını minimalist formada keçirməyə çalışırlar. Yəni, əvvəlki kimi artıq fikir verirsinizsə, yaşıl ağacların kəsilməsi, böyük yolkaların qurulması, şənliklər, cürbəcür təmtəraqlı fişənglərin atılması yox, çox sadə formada öz valideynlərinin, köməyə ehtiyacı olan insanların əhatəsində, ehtiyacı olan şəxslərə kömək etmək formasında və ən əsası da şən, uşaqları sevindirə biləcək bir şəkildə keçirilməsinin şahidi oluruq.

Əslində əvvəllər belə idi ki, orta məktəblər, ali məktəblər, dövlət qurumları, ictimai qurumlar Həmkarlar İttifaqının xətti ilə Yeni il şənlikləri təşkil edərdilər. Amma, son bir neçə ildə xüsusən də pandemiya və müharibəyə görə, şəhidlərimizə görə belə şənliklərin sayı azalıb, insanlar daha çox fərdi olaraq ya tanıdıqları insanların əhatəsində, ya ailə üzvlərinin əhatəsində yeni illəri təşkil edirlər. Ən çox da daha çox ailədaxili tədbirlər olur və bu zaman da əlbəttə ki, böyük məsrəflərə getməməyə çalışırlar.

İndi dünya dəyişir, bilirsiniz ki, durum get-gedə başqalaşır, əvvəlki kimi deyil. Yəni, iqtisadi cəhətdən böyük insan kütləsinin vəziyyəti yaxşı olsun və o vəziyyətə uyğun olaraq da Yeni İlin xərclərini artırsın. Pandemiya, müharibə şəraiti, iqtisadi geriləmə insanların da həyata baxışlarını da dəyişib və bu həyata baxışlar daha minimalist, daha sadə formada başlayıb. Yeni il bayramları zamanı restoran və kafelər, otellər, turistik məkanlar və istirahət zonalarına əgər siz getmək istəyirsinizsə sözsüz ki, bu sizin bir neçə aylıq məvacibinizi xərcləməyə məcbur olacaqsız. Amma, sadə formada, minimalist formada həyata keçirsəniz, bayramınızı təşkil etsəniz, yaxın, doğma adamların əhatəsində, sözün həqiqi mənasında Yeni ili qarşılamağa çalışsanız onda məncə problem yaşanmayacaq və onda o zaman artıq siz böyük xərclərə də düşməyəcəksiniz. Əlbəttə, bütün bunlar arzuolunandır. Çünki, dünyanın hər yerində bu belədir. İnsanlar artıq qapalı mühitdə yox, daha çox əhalinin az olduğu yerlərdə, tutalım, təbiət qoynunda, meşələrdə, bağlarda, ekoturizm və kənd turizmi o cümlədən də kreativ turizmin verdiyi imkanlar daxilində istirahət etməyə çalışırlar. Qış fəslinə təsadüf etdiyinə görə qış istirahət mərkəzləri daha çox həm daxili, həm beynəlxalq turistləri cəlb edəcək. Amma, Azərbaycanın çox gözəl məkanları var ki, orda da qışın özünəməxsus gözəlliyi var. İnsanlar çalışsalar, orda istirahətlərini təşkil etsələr daha bu cür və az məsrəflərlə qış tətillərini və bayramlarını keçirdə bilərlər. Biz bir daha deyirik ki, Yeni il bayramı zamanı həddindən artıq təmtəraqlı süfrələrə, həddindən artıq çox yemək bişirilməsinə, ərzaq və digər xərclərə ehtiyac yoxdur. Sadə süfrə ilə amma sizə ehtiyacı olan insanlara kömək etməklə bu bayramları təşkil edə bilərsiniz".

Deputat Azər Badamov da məsələyə öz münasibətini bildirib: "Bayram ərəfəsində bazarlarda məhsulların qiymətlərində müəyyən qədər artımların olmasının təbii hal olduğunu düşünürəm. Çünki ailələr bayramı təntənəli və yüksək əhval ruhiyyə ilə qaşılamaq üçün bazarlıq edirlər. Hər ailə özünün alıcılıq qabiliyyətinə görə bazarlıq edir. Bayram qabağı bazarlıqlarda adi vaxtlardan daha çox tələb yarandığından satıcılar da bundan istfadə edərək qiymətlərdə müəyyən artımlar edərək daha çox qazanc əldə etməyə çalışırlar.

Bazarlarda kəskin bahalaşmanın baş verməməsi üçün dövlət müəyyən şəhərlərdə bayram yarmarkaları təşkil edərək daha uyğun qiymətlərlə kənd təsərrüfatı malları satışa çıxarır. Bu, bazarlardakı qiymətlərə kəskin təsir göstərməsə də daha ucuz qiymətlə məhsullar təqdim edilməklə alıcılara bayram mallarına əlçatanlığının təmin edilməsində müəyyən qədər rol oynayır. Bayram yarmarkaların keçirlməsi ölkəmizdə ənənəvi hal almışdır. Yeni il qabağı belə yarmarkalar bu ildə də paytaxt Bakıda təşkil olunmuşdur. Bayram qabağı qiymət artımları müvəqqəti haldır. Bayramlardan sonra bazarda qiymətlərdə müəyyən qədər azalmaların olacağı gözləniləndir və qiymətlərin bayramlardan əvvəlki səviyyəyə qayıdacağını düşünürəm.

SİA araşdırma mövzusu ilə bağlı şəhər sakinlərinin fikirlərini də öyrənib:

Şəhər sakini Aliyə Qarayeva: “Bəli, qarşıdan Yeni İl bayramı gəlir. İnsanların, xüsusilə də ailə başçılarının üzərinə çox böyük məsuliyyət düşür. Yəni, bayram xərcləri, bazarlıq, uşaqlar üçün hədiyyələr və s. Bütün bunları hamı almaq istəyir. Hamı istədiyi kimi bayram bazarlığı edə bilmir. Çünki, günü-gündən qiymətlərin artdığını müşahidə edirik. Ailədə normal məvacib olmalıdır ki, hamı istədiyi kimi bayram bazarlığı etsin. Mənə belə gəlir ki, normal şəkildə bir bayram bazarlığı etmək üçün minimum 250-300 manat pul lazımdır. Mən normal bazarlığı nəzərdə tuturam. Təbii ki, bu rəqəmlər daha da çox ola bilər. Bayram bazarlığı etmək üçün əlbəttə ki, ailədə normal maaş olmalıdır. İmkan daxilində hamı istəyir ki, bayrama yaxşı hazırlaşsın. Bunun üçün insanların maddi vəziyyəti yaxşı olmalıdır”.

Şəhər sakini Paşa Məmmədov: "Bayram ərəfələrində bazarlarda, restoran və otellərdə qiymət artımı müşahidə olunur. Səbəb isə artan təlabat və bəzi işbazların artıq qazanmaq həvəsidir. İnsanların xüsusi günlərini yadda qalan keçirmə həvəsi və işbazların bundan sui- istifadə etməsi bayram günlərinin xərcini dahada arıtran səbələrdəndir".

Şəhər sakini Zərintac Maisqızı: “Bəli, bir çoxumuz həyəcanla, gözəl arzularla yeni ili gözləyirik. Bayram üçün hazırlıq görürük, yəni, çox pul xərcləyirik. Bütün bayramlarda digər günlərdən fərqli olaraq xərcimiz daha çox çıxır. Hələ qiymətlərin də baha olması maddi vəziyyətimizə uyğun gəlmir. Ona görə də, bayramlar bizə baha başa gəlir. Bayrama görə qiymətlər aşağı olsa, bəzi şeyləri pulsuz paylasalar istər Yeni İl, istərsə də digər bayramlar maraqlı keçər. Yəni ən kasıb adam belə bayramları gözəl keçirə bilər. Mən ümumi baxanda qiymətlərdən narazıyam”.

Şəhər sakini Alidə Qarayeva: “Əvvəlki illərə nisbətən bu Yeni İldə bazarlıq xərcimiz daha çox çıxacaq. Bu da bahalaşma ilə əlaqədardır. Düşünürəm ki, ən azından normal bayram bazarlığı üçün 250-300 manat puı ayırmaq lazımdır. Ən çox pul aparan qidalar isə ət və yağdır. Həmçinin tərəvəzlər də buraya daxildir”.

Ayşən Vəli