Canlı çıxışlar, rəngarəng atəşfəşanlıqlar və idman arenalarında izdihamın karedici gurultusu eşitmə üçün real təhlükə yaradan, hətta geri dönməz eşitmə itkisinə səbəb olan səs təzyiqi səviyyələri yarada bilər.
Bəs planetdə indiyə qədər qeydə alınan ən güclü səs nədir?
Bu sualın cavabı mürəkkəbdir və "səs" anlayışını təyin etmək üçün istifadə olunan meyarlardan, eləcə də tarixi dəlillərə və ya yalnız müasir ölçmə alətlərinə etibar etməyimizdən asılıdır.
SİA qeyd edir ki, 1883-cü ildə İndoneziyada Krakatoa vulkanının püskürməsi çox vaxt tarixin ən səs-küylü hadisəsi hesab olunur.
Partlayış 3000 kilometrdən çox əks-səda verdi və dünyanın hər yerindəki barometrlər onun şok dalğasını qeydə aldılar. 160 kilometr məsafədə püskürmə 170 desibelə çatdı - bu səviyyə potensial olaraq tam karlığa səbəb ola bilər. Episentrdən 64 kilometr məsafədə olan dənizçilər partlayış dalğasının qulaq pərdələrini yırtdığını bildirdilər.
Adi insan üçün ağrı həddi təxminən 140 desibelə çatır.
85 desibel səsə uzun müddət məruz qalmaq eşitmə zədələnməsinə səbəb ola bilər, 100 və 110 desibeldə isə bu, müvafiq olaraq 14 və 2 dəqiqə ərzində baş verəcək.
Müqayisə üçün, tozsoran təxminən 75 desibel, zəncirvari mişar təxminən 110 desibel və reaktiv mühərrik təxminən 140 desibel səs çıxarır.
Müasir hesablamalara görə, Krakatoa partlayışı 310 desibelə çata bilərdi.
Bu gücdə səs dalğaları şok dalğalarına - səsdən sürətli sürətlə hərəkət edərkən meydana gələn güclü təzyiq cəbhələrinə çevrilir.
Krakatoadan gələn şok dalğası Yer kürəsini yeddi dəfə dövrə vurdu. Lakin, akustika üzrə mütəxəssis professor Mikael Vorlander qeyd edir ki, Krakatoa püskürməsinin dəqiq ucalığı hələ də məlum deyil, çünki onu birbaşa episentrin yaxınlığında ölçmək mümkün deyildi.
...1908-ci ildə Sibir üzərində partlayan Tunguska meteoriti də ən uca səs tituluna iddia edir. Partlayışın gücü Krakatoa püskürməsi ilə müqayisə edilə bilər - təxminən 300-315 desibel.
Lakin, Krakatoada olduğu kimi, ölçmələr yalnız xeyli məsafədə aparılmışdır.
Müasir tarixdə, elm adamlarının qlobal barometr və infrasəs sensorlar şəbəkəsindən istifadə etdiyi bir vaxtda, ən yüksək səslə qeydə alınan hadisə 2022-ci ilin yanvar ayında Hunga Tonga vulkanının püskürməsi olub.
Professor Devid Finin sözlərinə görə, bu püskürmə planetin ətrafında dəfələrlə fırlanan və episentrdən minlərlə kilometr uzaqlıqdakı insanlar tərəfindən eşidilən səs dalğası yaratmışdır.
Milton Qarses də Hunga Tonga püskürməsinin rəqəmsal dövrdə qeydə alınan ən yüksək səs olduğu ilə razılaşır. Vulkana ən yaxın elmi stansiya mənbədən bir metr məsafədə nəzəri olaraq 256 desibelə bərabər ola biləcək təzyiq artımını qeydə alıb.
Lakin bu dəyərə ehtiyatla yanaşmaq lazımdır, çünki episentrə yaxın olan partlayış dalğası özünü tanış səsdən daha çox sürətlə hərəkət edən hava kimi göstərir.
Maraqlıdır ki, insan tərəfindən yaradılan ən güclü şok dalğaları insan eşitmə diapazonundan kənarda yerləşdikləri üçün tez-tez eşidilmir.
Laboratoriya şəraitində elm adamları rentgen lazerindən istifadə edərək 270 desibel təzyiq dalğası yaratdılar.
Bu, hətta Saturn V raketinin buraxılışının səs gücünü də üstələyir. Lakin bu cür təcrübələr vakuumda aparılır və bu dalğalar səssiz hala gəlir, çünki səsin yayılması üçün bir vasitə tələb olunur.
Əli Babayev
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
.jpg)
USD
EUR
GBP
RUB