Avropadan İrəvana gürcü dərsi - RAKURS

İnsanların başqalarından birbaşa öyrənə bilməməsi məlum faktdır. Görünən odur ki, xüsusən də Cənubi Qafqazın Ermənistan adlı dövlətində görüb-götürmək vərdişi hələ də tam oturuşmayıb, vəziyyət getdikcə pisləşir. Region ölkələri çox vaxt qardaşlıq münasibətlərindən danışsalar da, əslində bir-birləri haqqında çox az şey bilirlər. Bu, İrəvanda gedən siyasi proseslərdə aydın görünür. Qarabağ müharibəsində məğlubiyyət ermənilərin özünəinamına ağır zərbə vurdu və bu da günahkarları tapmaq istəyində klassik nümunələrlə yadda qaldı. Ermənilər bu məğlubiyyəti özlərinin deyil, kənardakıların olduğunu təşviq etməklə sudan quru çıxmağa çalışırdılar və bu gün də belədir. Ermənistandakıların gözündə Moskva “ölümcül günahkarlar” sırasındadır. Halbuki, qələbədə yüz faiz paya sahib olan Bakının müharibəyə daim hazır olması onun hərəkətlərində də bəlli idi. Dəfələrlə bu, fikirlər lap yuxarı səviyyələrdə deyilmişdi ki, əgər ermənilər torpaqları sülh yolu ilə qaytarmasalar müharibə qaçılmazdır. Belə bir şərtlər daxilində Bakının müharibə yolunu seçməyəcəyinə kim zəmanət verə bilərdi? İrəvan isə 90-cı illərin eyforiyasından hələ də qurtula bilməmişdi, “dünyanın ən güclü ordusu” azarına tutulmuş erməni təbliğatçıları Azərbaycanın bir daha ayağa qalxa bilməyəcəyini özlərinə təlqin etməkdə idilər.

Ermənistan bütün bu illər ərzində həm yerli, həm də qlobal səviyyədə qüvvələr balansında baş verən dəyişiklikləri dərk etmədən qalib sindromunun əsirinə çevrilmişdilər. Ölkə keçmiş “nailiyyətlərdə” ilişib qalmışdı. İndi bir çox Qərb analitikləri və alimləri əllərini ovuşdurur və qondarma Qərbə dönüşə və Nikol Paşinyan hökumətinin Moskva ilə strateji tərəfdaşlıqdan yavaş-yavaş çıxmasına sevinirlər. Bu, ABŞ və Aİ-nin Afrika və Yaxın Şərqdəki mövqelərinin pisləşməsi fonunda xüsusilə vacibdir. Ancaq İrəvanın Rusiyanı rəqiblərlə əvəz etmək cəhdlərinə nəzər salsanız, bu formulun təkcə təbliğat baxımından deyil, həm də sırf geosiyasət və iqtisadiyyat baxımından necə işləyəcəyi tam aydın deyil. Burada radikal qərbpərəstlikdən radikal praqmatikə çevrilməyə məcbur olan qardaş Gürcüstanın çoxillik təcrübəsinə arxalana bilərik.

Qızılgül inqilabından sonra gürcü siyasi elitası ideoloji simpatiyaların xeyrinə praqmatizmə göz yummağa qərar verdilər. Ölkədə fəaliyyət göstərən balanslaşdırma sistemi yenidən kökündən qərbyönlü sistemə çevrildi. Ölkə nəinki Rusiyadan, hətta bütün postsovet məkanından mümkün qədər uzaqlaşmağa çalışırdı. Əlaqələr kəsildi və bütün aparat ölkənin NATO və Aİ-yə sürətlə inteqrasiyası üçün çalışırdı. “Mən gürcüyəm, ona görə də avropalıyam” – bu ifadə az qala dövlət şüarına çevrildi. Lakin gözləntilər özünü doğrultmadı. Geosiyasət və iqtisadiyyat nəinki ideologiyanı üstələyib, həm də sübut edib ki, faktlar həmişə xəyalların üstündən xətt çəkəcək.

Qərb ölkələri ölkəyə qrant və kreditlərlə fəal dəstək verirdilər, lakin iqtisadiyyat hələ də qurulmalı idi və burada strateji tərəfdaşların yalnız ideologiya və dünyagörüşü əsasında biznesə investisiya qoymağa hazır olmadığı ortaya çıxdı. Almaniya, ABŞ və Fransadan vəd edilən maliyyə axınları əvəzinə ölkə Türkiyə və Azərbaycan kapitalının üstünlüyünü aldı və turist axınında mütləq çempion postsovet ölkələrinin, xüsusən də Rusiya Federasiyasının vətəndaşları oldu. Üstəlik, ABŞ prezidenti Corc Buşun vədlərinə baxmayaraq, Moskva yenə də qırmızı xətləri keçərək Tbilisiyə ağır məğlubiyyətə uğratdı və Qərbin regionda real hərbi təsir imkanlarının olmadığını sübut etdi. Qərb ilkin mərhələdə modernizmə təkan verən islahatlara əhəmiyyətli dərəcədə sərmayə qoya bilən ideoloji simpatizan ola bilər, lakin Cənubi Qafqazda yalnız qərbpərəstlik və oriyentasiya əsasında ölkə qurmaq mümkünsüz olub.

Nikol Paşinyan və onun siyasi tərəfdaşları gürcü dərsini yaxşı öyrənməlidirlər, çünki onlar fəal şəkildə ona arxalanırlar. Qərb Rusiyanı əvəz edə bilməyəcək, çünki bir tərəfdən coğrafi mövqeyinə görə onun təsiri çox məhduddur, digər tərəfdən isə Ankara və Moskvanın regionda hökmranlığı. Qərb və digər institutları tətbiq etməklə xarici və daxili siyasəti şaxələndirmək olar, lakin biz öz milli maraqlarını müdafiə etməyə hazır olan şimal qonşumuzun qırmızı xətlərini xatırlamalıyıq. Ankara və Bakı bu və ya digər siyasəti irəli sürmək qərarına gəlsə, nə Paris, nə də Vaşinqton İrəvanın maraqlarını qoruya bilməyəcək, lakin Moskva bacara bilər. Odur ki, hətta Gürcüstanın Qərb kuratorları ilə Tbilisi arasında böhran fonunda indi geosiyasi və ya digər dönüş yaratmağa cəhd etmək təhlükəlidir - bu, yalnız əlavə qeyri-müəyyənliyə səbəb ola bilər. Ermənistan Cənubi Qafqaz qonşusunun timsalından əsas dərs çıxarmalıdır - qərbyönlü əhval-ruhiyyə və apriori demokratiyanın təşviqi praqmatizm, geosiyasət və iqtisadiyyatın əsas prinsiplərinə zidd deyil. Bunu Gürcüstan indi dərk edib və Qərblə münasibətləri çox ağrılı şəkildə yenidən nəzərdən keçirir. Çərşənbə axşamı Aİ-nin Tbilisidəki səfiri Pavel Qerçinski bildirib ki, hazırda Gürcüstanın Aİ-yə inteqrasiyası prosesi dayandırılıb.

Gürcüstandan “arzusunu” idarə etmək tələb olunur

Avropa Şurası qərara alıb ki, Gürcüstanın indiki hakimiyyəti ilə gələcək Avropa inteqrasiyasına ümid etmək olmaz. Bu radikal əhval-ruhiyyənin səbəbi respublikada yerli qeyri-hökumət mediası və təşkilatlarının azadlığını məhdudlaşdıran “Xarici agentlər haqqında” qanunun qəbul edilməsi olub. Gürcüstan hakimiyyətinin anti-Qərb ritorikası da az deyil, Aİ-nin assosiasiyaya qoşulmaq kimi elan edilmiş məqsədi ilə bir araya sığmayan ritorikası hesab edilə bilər. Lakin Brüsseldə açıq şəkildə bildirdikləri kimi, ittifaqın qapıları Gürcüstan üçün həmişəlik bağlı deyil - bəlkə də oktyabrın 26-da keçiriləcək parlament seçkilərinə qədər.

Aİ-nin bu ölkədəki səfiri Pavel Qerçinski jurnalistlərə bildirib ki, Gürcüstanın Avropa İttifaqına inteqrasiyası prosesi dayandırılıb. “Təəssüf ki, Gürcüstanın Avropa İttifaqına qəbulu hazırda dayandırılıb. "Bu, həqiqətən kədərlidir" deyən polşalı diplomat dərhal başqa bir xəbəri - Aİ-nin Avropa Sülh Fondundan Gürcüstanın Müdafiə Nazirliyinə göndərmək niyyətində olduğu 30 milyon avronun dondurulması barədə də məlumat verib.

Brüsselin Tbilisinin inteqrasiya kursunu davam etdirməkdən imtina etməsinin əsas səbəbi “Xarici agentlər haqqında” qanun olub ki, Aİ bu qanunu Gürcüstan tərəfinin Aİ-yə üzvlük üçün müraciət edərkən üzərinə götürdüyü öhdəliklərdən açıq şəkildə kənara çıxması hesab edir. Mayın 14-də parlament tərəfindən nəhayət qəbul edilən və minlərlə etiraza və prezident Salome Zurabişvilinin vetosuna baxmayaraq iyulun əvvəlində qüvvəyə minən bu qanun Gürcüstan QHT-lərini və xarici mənbələrdən 20%-dən çox maliyyələşən media qurumlarını qeydiyyatdan keçməyə məcbur edir. Eyni zamanda, qanun onun müddəalarına əməl edilməməsinə görə kifayət qədər ciddi cəzalar müəyyən edir. Buna baxmayaraq, 160 gürcü QHT və KİV xarici agentlərin reyestrində qeydiyyatdan keçməkdən imtina edib.

Qanunun qəbulundan az sonra ABŞ Gürcüstan parlamentinin bəzi üzvlərinə və onun qəbulunda iştirak edən rəsmilərə viza məhdudiyyəti tətbiq edib. Avropa diplomatiyasının rəhbəri Josep Borrell isə iyunun 24-də bəyan edib ki, Aİ ölkələri Gürcüstanla siyasi əlaqələri azaltmağa və ölkə hökumətinə verilən maliyyə dəstəyini nəzərdən keçirməyə hazırlaşır. Eyni zamanda, əcnəbi agentlər haqqında qanun yeganə qıcıqlandırıcı deyil. “Gürcüstanın anti-Qərb, anti-Avropa ritorikası bu ölkənin Avropa İttifaqına daxil olmaq məqsədi ilə tamamilə uyğun gəlmir”, – səfir Qerçinski Gürcüstanın Aİ yolunda daha bir mühüm maneə olduğunu qeyd edib.

Xatırladaq ki, bundan əvvəl Gürcüstanın baş naziri İrakli Kobaxidze, parlamentin spikeri Şalva Papuaşvili və hakim “Gürcü arzusu” partiyasının təsisçisi, milyarder Bidzina İvanişvili Avropa fondlarını Gürcüstanda “çevriliş cəhdlərini” maliyyələşdirməkdə dəfələrlə ittiham edib, eyni zamanda qeyd edilib ki, “AB və ABŞ-ı idarə edən qlobal müharibə partiyası” ikinci anti-Rusiya cəbhəsi açmaq üçün Gürcüstanı “Rusiyaya qarşı müharibəyə sürükləməyə çalışır. “Aİ bu cür ritorikanın davam etdirilməsinin yolverilməzliyi ilə bağlı dəfələrlə Gürcüstan hakimiyyətinə xəbərdarlıq edib, lakin Tbilisi inadla eyni xətti davam etdirdiyinə görə, Avropa liderlərinin Gürcüstanın Aİ-yə qəbulu prosesini dayandırmaqdan başqa “başqa seçimi qalmadı”, cənab Gerçinski yekunlaşdırıb.

Gürcüstanın hakim partiyası ənənəvi dəyərlər uğrunda mübarizəyə keçib

Eyni zamanda, Gerçinski Tiflisdə verdiyi açıqlamada belə bir haşiyə də çıxıb ki, “fürsət pəncərəsi” hələ tam olaraq qapadılmayıb, “yeni hökumət” hakimiyyətə gələrsə, avrointeqrasiya bərpa oluna bilər. Bununla belə, gürcü müxalifətinin “xəyalpərəstlər” əvəzinə hakimiyyəti ələ keçirmək ümidləri hələ də çox illüziya görünür. Əksər rəy sorğularına görə, “Gürcü arzusu” adlandırılan “İvanişvilinin partiyası” ölkənin əsas müxalifət qüvvəsi olan eks-prezident Mixail Saakaşvilinin “Vahid Milli Hərəkat”ını təxminən iki dəfə qabaqlayır: birincisi isə təxminən 40% səs vəd etdi, ikincini təxminən 20% seçici dəstəkləyir. Və təəssüf ki, sonuncu siyasi qüvvə hələ də bütün müxalifəti oktyabrda keçiriləcək parlament seçkilərində vahid seçki siyahısı ilə iştiraka razı sala bilməyib.

Yeri gəlmişkən, indiyədək Gürcüstanın Aİ-yə inteqrasiyasının dayandırılmasına baxmayaraq, Brüssel Gürcüstan vətəndaşlarını 2017-ci ildən bəri Şengen zonasına vizasız getmək hüququndan məhrum etməyə başlamayıb. Lakin bu yaxınlarda bir neçə Avropa Parlamentinin iyunun 27-də keçirilən görüş zamanı Avropa liderləri arasında müzakirəyə istinad edərək xəbərdarlıq etdiyi kimi, oktyabr seçkilərindən sonra Bidzina İvanişvilinin partiyası hakimiyyətdə qalarsa, gürcülər bu imtiyazı itirmək riski ilə üzləşəcəklər.

Ermənistanı da oxşar aqibət daban-dabana izləyir. Rusiyadan qopmağa çalışan Ermənistan özünə yeni himayəçi axtarmaqla yanlışlığa yol verir. Məsələ bunda deyil ki, mütləq kiminsə himayəsi altına girsin, ən azından müstəqil siyasət yürütsün. Azərbaycan buna bir nümunədir, balanslı siyasət nəticəsində bütün tərəflərlə normal məsafə saxlamağı bacarır. Bu da özgür yaşaması üçün bir ölkənin atacağı ilk addımdır.

V.VƏLİYEV