Dünyada əhalinin yaşlanma tempi sürətlənir və bu, bir çox ölkələri pensiya sistemində islahatlara məcbur edir. Azərbaycanın da daxil olduğu regionda yaşa görə təqaüd məbləğləri arasında ciddi fərqlər müşahidə olunur.
SİA mövzu ilə bağlı araşdırma edib:
Azərbaycan
Hazırda Azərbaycanda minimum yaşa görə pensiya 320 manat təşkil edir. Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun məlumatına görə, yaşa görə orta aylıq pensiya 500 manata yaxınlaşır. Son illərdə pensiya sistemində sığorta prinsipi gücləndirilib, fərdi hesablar üzrə yığım mexanizmi tətbiq olunur. Bununla belə, orta pensiyanın istehlak səbəti ilə müqayisəsi göstərir ki, sosial təminatın real dəyərinin artırılması hələ də gündəmdədir.
Türkiyə
Türkiyədə 2025-ci il üçün təyin olunan ən aşağı pensiya 14 400 lirə səviyyəsindədir. Bu məbləğ mövcud məzənnə ilə 600–650 manat aralığında dəyişir. Ölkədə pensiyalar ildə iki dəfə – yanvar və iyul aylarında indeksasiya olunur. İndeksləşmə inflyasiya və iqtisadi göstəricilərə əsaslanır. Türk iqtisadçıların fikrincə, yüksək inflyasiya fonunda pensiyaların real dəyərinin qorunması çətinləşsə də, dövlət sosial müdafiə xəttini genişləndirməyə çalışır.
Gürcüstan
Gürcüstanda pensiya sistemi yaş qrupları üzrə bölünür. 70 yaşdan aşağı şəxslər üçün ödəniş daha azdır, 70 yaşdan yuxarı şəxslərin yaşa görə təqaüdü isə 415 lari (təqribən 260 manat) təşkil edir. Gürcüstan hökuməti 2020–2024-cü illər ərzində pensiyalara mərhələli artım tətbiq edib. Lakin ölkədə minimal pensiyanın yaşayış minimumundan aşağı qalması ilə bağlı müzakirələr davam edir.
Polşa
Polşada minimum dövlət pensiyası 1780 zlotidir. Bu rəqəm Azərbaycan manatına çevrildikdə 820–830 manat aralığına uyğun gəlir. Avropa İttifaqının sosial siyasət standartlarına uyğun olaraq, ölkədə hər il mart ayında pensiya və müavinətlər indeksləşdirilir. Polşada həmçinin özəl pensiya fondlarının geniş yayılması təqaüdçülərin gəlir strukturunu artırır.
Çexiya
Çexiyada orta aylıq pensiya 20 736 kron həddindədir ki, bu da təxminən 1 600 manat təşkil edir. Ölkənin sosial sistemində pensiyanın məbləği əsas iki hissədən formalaşır: baza hissə və sığorta ödənişlərinə əsaslanan dəyişkən hissə. Əmək bazarına uzun müddətli töhfə verən vətəndaşların pensiyası daha yüksək olur. Çexiya hökuməti yaşlı əhalinin artımı səbəbindən 2030-cu illərə doğru pensiya yaşının tədricən artırılmasını müzakirə edir.
Almaniya
Avropanın ən stabil pensiya sistemlərindən biri Almaniyada fəaliyyət göstərir. Orta aylıq pensiya 1 660 avro təşkil edir və bu məbləğ Azərbaycan manatına çevrildikdə 3 100–3 200 manat aralığında olur. Ölkənin pensiya sistemi “pay-as-you-go” modeli əsasında qurulub və əmək haqqı fondundan toplanan vəsaitlərlə maliyyələşir. Son 10 ildə Almaniyada əhalinin yaşlanma sürətinin artması pensiya fondlarına əlavə maliyyə təzyiqi yaradıb və hökumət uzunmüddətli dayanıqlıq üçün yeni mexanizmlər müzakirə edir.
Böyük Britaniya
Böyük Britaniyada dövlət tərəfindən verilən “State Pension” həftəlik 230 funt sterlinqdir. Bu məbləğ aylıq hesablama ilə təqribən 2 200 manat edir. Britaniya pensiya modeli üçpilləlidir: dövlət pensiyası, işəgötürən fondlarının əlavələri və fərdi pensiya yığımları. Yaşlanma indeksinin yüksəlməsi səbəbilə ölkədə pensiya yaşının yüksəldilməsi illərdir gündəmdədir və proses mərhələli şəkildə davam edir.
Araşdırma göstərir ki, Azərbaycan region ölkələri arasında Gürcüstanı üstələsə də, Avropa ölkələri ilə müqayisədə xeyli aşağı mövqedədir. Avropada pensiya məbləğlərinin yüksək olması, həm də sosial sığorta haqlarının daha yüksək toplanması və vergi yükünün böyük olması ilə bağlıdır. Qərbi Avropa ölkələrində pensiya sistemləri əhalinin yaşlanması səbəbilə ciddi maliyyə təzyiqi altındadır. Şərqi Avropada, xüsusilə Polşa və Çexiyada sistemin dayanıqlı qalması üçün hər il indeksasiya və struktur yenilikləri tətbiq olunur.
Müəllif: İlkin Məmmədkərimov
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
.jpg)
USD
EUR
GBP
RUB
