Ermənistanın sərhəd oyunu və “nou-hau” - GÜNDƏM

Bu gün Ermənistanla Azərbaycan arasında sərhədlərin delimitasiya və demarkasiya prosesi həyata keçirilir. 30 ildən artıq bir müddətdə, yəni Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarını işğal etdiyi gündən bu yana iki ölkə arasında sərhədlər yalnız şərti xarakter daşıyıb. Zəngilanın Ağbənd kəndi ərazisindən Kəlbəcərin Söyüdlü yaylağına, Zod aşırımına, Daşkəsən rayonunun inzibati ərazilərinədək heç bir sərhəd olmayıb. Ermənilər Azərbaycanın dərinliklərinə doğru, Ağdam, Füzuli rayonları da daxil olmaqla 20 faiz torpaqlarımızı işğal etdiklərindən dünya birliyi tərəfindən tanınmış ərazilərimizin Ermənistanla sərhədlərinin yarısından çoxu düşmən qüvvələrin nəzarətində olub. 2020-ci ildə isə vəziyyət kökündən dəyişdi və Azərbaycan ən son 2023-cü ildə keçirdiyi antiterror tədbirləri ilə bütün suveren ərazilərində öz hüquqlarını bərpa etdi. Və sərhədlərin delimitasiya və demarkasiya məsələsi gündəmə gəldi, bu gün də proses davam etməkdədir.

Qalib Azərbaycan məğlub Ermənistana sülh təklif edir, sərhədlərin təyini məsələsini mövcud xəritələr əsasında həyata keçirmək üçün təkliflərini verir. Amma tasmaya öyrəşmiş, yallanmağı özünə vərdiş etmiş, maşa olmağı tərciyə etmiş İrəvan hələ də tərəddüd edir, “bəlkə də qaytardılar” arzusu ilə yaşayır, revanşizmə ümid bəsləyir, buna görə də sülh müqaviləsini, ya da buna bənzər sənədə imza atmağa tələsmir. Bir ay ABŞ-dan, növbəti ay Fransadan, sonra erməni diasporundan yeni təkliflər alır, müzakirələr aparır, təsbeh çevirir, rəmm atır, fala baxır və… Nəticə isə yoxdur.

Bu gün Ermənistan cəmiyyəti çaş-baş görünür. Bunu erməni mətbuatında yazılanlar da təsdiq edir. Sadəcə, nöqtəsinə, vergülünə toxunmadan bəzilərini dəyərli oxuculara təqdim etmək istəyirik:

ArmenianSputnik qeyd edir ki, Ermənistan XİN rəhbərinin keçmiş müavini baş verənləri yalnız delimitasiya prosesinin imitasiyası hesab edir. Ermənistanın dövlət gücü və müqavimət səviyyəsi sıfıra enib. Ermənistan hökumətinin həyata keçirdiyi Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin delimitasiyası və demarkasiyası prosesini iki sözlə - “manipulyasiya” və “imitasiya” ilə ifadə etmək olar. Əslində, dünyanın tamamilə bütün ölkələri Ermənistan-Azərbaycan sərhədində olduğu kimi epizodlarla deyil, bütün sərhəd xətti ilə bağlı danışıqlar yolu ilə gedir. Bunu Ermənistan xarici işlər nazirinin keçmiş müavini, “Bütün sərhəd” təşkilatının həmtəsisçisi -Ermənistan Diplomatlar Şurası Avet Adonts müsahibəsində deyib.

“Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin delimitasiyası və demarkasiyası üçün əsas götürülən və bu, Ermənistanın təhlükəsizliyinin və ərazi bütövlüyünün təmin edilməsində ən mühüm komponent olan konsepsiya əslində bir növ “nou-hau”dur. Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin 900 km-i “epizodlarla” delimitasiya və demarkasiya olunub. Tavuş rayonu ilə Azərbaycanın Qazax rayonu arasındakı 250 km-in, səhv etmirəmsə, 17-18 km-i müəyyən edilib. Bu, sərhəd prosesinin manipulyasiyası və imitasiyasıdır”, - deyə diplomat əmindir.
O, Tavuş bölgəsində əlamətdar hadisələrin baş verdiyini qeyd edərək, Vardenis (Basarkeçər) və Syunikdə (Zəngəzur) də oxşar tendensiyaların olacağına əminliyini ifadə edib. Üstəlik, sonuncu halda bu, artıq Türkiyə-Azərbaycan tandemi üçün prioritet olan “Zəngəzur dəhlizi” məsələsi olacaq. Bununla yanaşı, delimitasiya və demarkasiya uzunmüddətli danışıqlar prosesini, xüsusən də iki dövlət arasında münasibətlərin səviyyəsini və keyfiyyətini nəzərə almaqla tələb edir. Eyni zamanda, onun fikrincə, danışıqlar qarşılıqlı kompromislərə əsaslanmalıdır, lakin Ermənistanın təhlükəsizliyinin və ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi nəinki keçmək mümkün olmayan, həm də Konstitusiya ilə qadağan edilən qırmızı xətt olmalıdır.

Bundan əlavə, o, Ermənistanla Azərbaycan arasında normal ikitərəfli danışıqların mümkünsüzlüyünə işarə edir: indiki geosiyasi vəziyyətdə beynəlxalq vasitəçilərin iştirakı zəruridir. Ermənistanın Fransanın SEZAR özüyeriyən artilleriya sistemlərini alması ilə bağlı Azərbaycan Müdafiə Nazirliyinin son hədələrinə gəlincə, Adonts hesab edir ki, Azərbaycan tərəfinin döyüşkən ritorikasına rəsmi Yerevanın qeyri-sabit davranışı səbəb olur. “Bir tərəfdən biz strateji yüksəklikləri və kommunikasiyaları təslim edirik. Sərhəddən bir neçə metr aralıda yerləşən Kirantsa məktəbinin təhlükəsizliyini necə təmin etmək barədə suala hökumət başçısı ağac əkməyi məsləhət görüb. Mən əminəm ki, o, təbii ki, ağacların mühafizəyə zəmanət verdiyini nəzərdə tutmayıb, lakin bu, təkcə ölkədə deyil, həm də diasporda erməni xalqının təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə yanaşmaların əsasında dayanır. Əgər siz ağac əkməyi məsləhət görsəniz və eyni zamanda haubitsa alsanız, o zaman təbii ki, Azərbaycandan daha bir bəyanat olacaq: “Ağaclar yaxşıdır, amma haubitsalar yox”, - deyə keçmiş diplomat əlavə edib.

O, əmindir ki, biz bugünkü geosiyasi vəziyyətdə ölkənin təhlükəsizliyini təmin edəcək hərbi infrastrukturun hərtərəfli inkişafından başlamalıyıq. Xarici siyasətdə isə onun “anti” prinsiplərlə aparılması konsepsiyasını istisna edin. Adontsun qeyd etdiyi kimi, beynəlxalq tərəfdaşlarla münasibətlərdə nəyisə tənzimləmək, keyfiyyətini dəyişmək və ya xarici siyasətinin səviyyəsini yüksəltmək üçün Ermənistan ilk növbədə özündən başlamalıdır. O hesab edir ki, Ermənistan-Rusiya əməkdaşlığı, Rusiya Federasiyası ilə strateji tərəfdaşlıq və ya Rusiyanın iştirakı ilə inteqrasiya birliklərində iştirak tamamilə Ermənistanın çoxvektorlu xarici siyasət yürütməsinə mane olmamalıdır.

“Ermənistanın müxtəlif formatlarda inteqrasiyası və mən bu halda KTMT-ni nəzərdə tuturam, heç bir şəkildə müdaxilə etmir, yalnız kömək edir. Bu vasitədən necə və nə dərəcədə ağıllı istifadə etməyimiz başqa məsələdir. Rusiya ilə münasibətlər Aİ və ya ABŞ ilə ikitərəfli münasibətlərimizin zərərinə olmamalıdır”, - diplomat AbovyanTime proqramında qeyd edir. O, beynəlxalq gərginlik və Şərqlə Qərbin qarşıdurması şəraitində belə Ermənistanın çoxvektorlu xarici siyasət yürütməsini mümkün hesab edir. Onun sözlərinə görə, bunun üçün əhəmiyyətli resurslar tələb olunacaq, lakin Ermənistan bütün qırmızı xətləri müəyyən edərək, vicdanla xarici siyasət aparsa, beynəlxalq tərəfdaşlardan anlayış tapacaq.

Baqrat Qalstanyanın Tavuş arzusu

“Mən Tavuşa getmək, xalqla görüşmək, yerdəki vəziyyəti anlamaq və eyni zamanda “hasar” deyilən yerin harada olduğunu anlamağa çalışmaq istəyirdim. Bunu iyunun 21-də jurnalistlərlə söhbətində “Vətən üçün Tavuş” hərəkatının lideri, arxiyepiskop Baqrat Qalstanyan deyib. “Hasar, sərhəd xətti, tikanlı məftil? Bu harada yerləşir, niyə hələ də video və fotoşəkillərdə görünmür? Gedək hər şeyi öz gözümüzlə görək, əmin olun ki, o var, ya yox? Deyirlər, Voskepardadır, gedək bir baxaq. Biz bütün sərhəd xətti boyunca gedəcəyik”, - Qalstanyan bildirib.

Daşnaksütyun üzvü Gerasim Vardanyanın Qalstanyanın ünvanına təhqiramiz ifadələr səsləndirdiyi səs yazısını necə şərh edəcəyini soruşduqda arxiyepiskop cavab verdi ki, heç bir şərhi yoxdur, Daşnaklar artıq hər şeyi deyib.

“Armenianreport”un bugünkü saytında Ermənistan rəhbərliyinin və ermənilərin demokratik yol seçdikləri barədəni yazı var. “ABŞ və Aİ-dən dəstək zəmanəti almağın vaxtı çatıb, yəni, söhbət siyasi, hərbi, maliyyə yardımından gedir. ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə söhbəti zamanı Ermənistanla gecikmədən sülh sazişinin bağlanmasının vacibliyini bəyan edib. Bu barədə ABŞ Dövlət Departamentinin mətbuat katibi Metyu Millerin yaydığı məlumatda deyilir. Bu söhbətin nə qədər sərt və konkret olduğunu başa düşmək üçün ondan yalnız bir abzas misal gətirmək kifayətdir.

“Dövlət katibi Ermənistan və Azərbaycanın sülh sazişinə doğru davamlı irəliləyişini etiraf edib və gecikmədən sazişin bağlanmasının vacibliyini vurğulayıb. O, Birləşmiş Ştatların tərəflər üçün faydalı olan istənilən şəkildə daha çox əlaqə saxlamağa sadiq qaldığını bir daha təkrar edib". Guya bu, ultimatumdur, sadəcə olaraq, rəsmi Bakının artıq manevr imkanı yoxdur, anlamıdır. Axı biz daha çox misallar görürük ki, Bakı sadəcə olaraq ölkəmizlə barışmaq istəmir. “Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin yekunlaşdırılması da son dərəcə vacibdir. Biz Azərbaycan tərəfinə çox konstruktiv təkliflər göndərmişik, erməni tərəfinin təklif etdiyi kimi, yaxın bir ay ərzində yekunlaşdırmağa və saziş bağlamağa hazırıq”, - cümə axşamı Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan Vilnüsdə Litvanın xarici işlər naziri ilə mətbuat konfransında deyib”.

News.am yazır ki, xüsusi təyinatlılar Ermənistandakı “Artsax nümayəndəliyi”nin qapılarını sındıraraq açıblar. Ehtimal ki, onlar nümayəndəliyin ərazisinə xidməti avtomobili müsadirə etməyə gəliblər. Yada salaq ki, iyunun 7-də patrullar özünü hələ də qondarma “dqr”-in “president”i hesab edən Samvel Şahramanyana xidmət edən avtomobili müsadirə etmək üçün nümayəndəliyin darvazalarını sökməyə cəhd ediblər.

Bu barədə danışan vəkil deyib ki, məhkəmənin qərarı olmadan maşını müsadirə etməyə çalışırlar. “Etiraz edənlərlə üz-üzə gəlməkdən çəkinən müstəntiq naməlum istiqamətə gedib. Hazırda avtomobil müsadirə olunmayıb, lakin patrul xidməti gəlib. Əldə etdiyimiz məlumata görə, yaxın vaxtlarda polis qüvvələri gələcək”, - vəkil bildirib.

Polis müstəntiqinin jurnalistlərlə söhbətində dediyi kimi, avtomobil cinayət işi çərçivəsində götürülüb, ibtidai istintaq sirri var, ona görə də o, maşının niyə götürüldüyü sualına cavab verə bilmir? “Bu, müsadirə olunmuş avtomobildir, müvafiq istintaq hərəkətlərinin aparılması üçün onu xüsusi mühafizə olunan əraziyə təhvil veririk. Bunun üçün məhkəmə qərarının zəruri olub-olmamasına ibtidai istintaq orqanı qərar verir? Bizim hərəkətlərimiz tamamilə qanunidir”, - deyə o, yekunlaşdırıb.

Bəli, Ermənistan gündəmi budur, çəkişmə, etiraz, hədə-qorxu, xaricdən maliyyə axtarışı və Azərbaycanla hələlik imzalanmamış sülh ətrafında dedi-qodular.

V.VƏLİYEV