...Alimlər dünyanın ən güclü hissəcik sürətləndiricisində qurğuşun atomlarının qızıl atomlarına çevrilməsini aşkar etmək üçün Böyük Adron Kollayderində ALICE detektorundan istifadə ediblər. Bu detektor qurğuşun atomları toqquşduqda nə baş verdiyini öyrənir. Əsasən Böyük Partlayışdan sonrakı ilk anlarda mövcud olmuş kvark-qluon plazmasını öyrənmək üçün istifadə olunur. Lakin qurğuşun atomlarının toqquşması onları qızıl atomlarına çevirə bilər. SİA-nın məlumatına görə, araşdırma Physical Review C jurnalında dərc olunub.
Qeyd edək ki, qurğuşunu qızıla çevirmək orta əsr kimyagərlərinin arzusu olub. Çox sonra elm adamları bunların tamamilə fərqli iki kimyəvi element olduğunu və kimyəvi çevrilmələrdən istifadə edərək qurğuşunu qızıla çevirməyin mümkün olmadığını kəşf ediblər.
20-ci əsrin əvvəllərində fiziklər ağır kimyəvi elementlərin protonlarla bombardman edilərək başqa kimyəvi elementlərə çevrilə biləcəyini kəşf ediblər.
İndi fiziklər qurğuşun atomlarının nüvələrinin toqquşması ilə transmutasiyanı, yəni qurğuşunun qızıla çevrilməsini müşahidə ediblər.
Qurğuşunun nüvəsində 82 proton və 126 neytron var. Qızılın 79 protonu var.
Transmutasiya hər qurğuşun atomundan üç protonun çıxarılmasını tələb edir. Qurğuşun atomlarını təxminən işıq sürəti ilə toqquşdurmaqla bəzi maraqlı məhsullar əldə etmək olar. Bütün atomlar bir-biri ilə toqquşmayacaq, buna görə də sürətlənməyə davam edən qurğuşun atomları olacaq. Güclü elektromaqnit sahəsi qısa, lakin güclü işıq impulsları yarada bilər və məhz bu impulslar qurğuşundan üç protonu qoparıb qızıla çevirə bilər. Təcrübə zamanı fiziklər məhz bunu müşahidə ediblər.
Alimlər həmçinin yüksək enerjili işıq və qurğuşun atomlarının nüvələri arasındakı qarşılıqlı əlaqəni ölçüblər. Onlar neytron itkisi ilə müşayiət olunan bir, iki və üç protonun emissiyasını görmək istəyirdilər.
Fiziklər müəyyən ediblər ki, qarşılıqlı təsirlər daha az neytron, eyni zamanda tallium, civə və qızıl olan qurğuşun yaradır.
Alimlər 174 milyard qurğuşun atomundan saniyədə 89.000 qızıl atom nüvəsinin yaradıldığını kəşf ediblər. Lakin qızıl yalnız saniyənin kiçik bir hissəsi üçün mövcuddur, çünki atomlar çox tez parçalanır.
Qızılın miqdarı çox azdır: qramın mənfi 11-ci gücünə cəmi 2,9 dəfə 10, bu da zərgərlik məmulatının hazırlanması üçün tələb olunandan trilyonlarla dəfə azdır.
Kimyagərlərin arzusu texniki olaraq gerçəkləşsə də, bu, şübhəsiz ki, sizi daha zəngin etməyəcək. Alimlər hesab edirlər ki, Yerin bağırsaqlarında hələ də 50.000 tondan çox qızıl var, lakin bu, bütün qızılın 70 faizindən çoxunun artıq insanlar tərəfindən hasil edildiyi deməkdir.
Əli Babayev
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB