"Rəqabətin olmadığı bazar mühitində istehlakçının maraqlarının zərər çəkməsi iqtisadi nəzəriyyədə geniş şəkildə təsdiqlənmiş bir reallıqdır. Belə bazarlar adətən monopoliyalar və ya oligopoliyalar şəklində formalaşır və təklifin böyük hissəsi bir və ya bir neçə şirkətin nəzarətinə keçir. Bu zaman bazara yeni şirkətlərin daxil olması çətinləşir, qiymətlərin formalaşması isə təbii mexanizmlərdən uzaqlaşır". Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında iqtisadçı ekspert Emin Qəribli deyib.
Onun sözlərinə görə, rəqabətin məhdud olması şirkətlərin istehlakçıya yönəlik davranışlarını dəyişdirir: qiymətlər süni şəkildə yüksəlir, xidmət və ya məhsulun keyfiyyəti sabit qalır və ya aşağı düşür, innovasiya təşviqi isə zəifləyir: "İqtisadi baxımdan rəqabətli bazarda qiymətlər təklif və tələbin qarşılıqlı təsiri nəticəsində müəyyən olunur. Lakin rəqabətin olmadığı halda dominant şirkət bazar gücündən istifadə edərək qiymətləri maksimum gəlir əldə edəcəyi səviyyəyə qaldıra bilir. Bu isə istehlakçının ödəmə qabiliyyətinə mənfi təsir göstərir və onların daha az seçimlə daha çox xərclə üzləşməsinə səbəb olur. Yəni, istehlakçı istədiyi məhsulu daha münasib qiymətə tapa bilmir, alternativlər isə ya mövcud olmur, ya da keyfiyyət baxımından rəqabət apara bilmədiyi üçün istehlakçı faktiki olaraq məcburi seçim qarşısında qalır. Keyfiyyət tərəfi də ciddi problem yaradır. Rəqabət yoxdursa, şirkətləri məhsul və ya xidmətlərini yaxşılaşdırmağa vadar edən təzyiq də olmur. Nəticədə, bu cür bazarlarda innovasiya tempi aşağı düşür, yeni texnologiyaların tətbiqi gecikir və istehlakçı daha müasir və effektiv həllərdən yararlana bilmir. Bu həm iqtisadi dinamikanı zəiflədir, həm də uzunmüddətli perspektivdə ölkənin rəqabət qabiliyyətini aşağı salır.
Sosial və iqtisadi dəyərləndirmə baxımından rəqabətsiz bazarların ən böyük mənfi tərəfi məhz seçim hüququnun məhdudlaşmasıdır. Liberal iqtisadiyyatın əsas prinsiplərindən biri istehlakçı azadlığıdır və bu azadlıq yalnız müxtəlif təkliflərin mövcud olduğu rəqabətli bazarda tam şəkildə təmin edilir. Seçim imkanlarının azalması həm istehlakçı məmnunluğunu, həm də bazarın sağlam inkişafını məhdudlaşdırır. Bununla belə, iqtisadi ekspert kimi qeyd etmək vacibdir ki, hər rəqabətsiz bazar avtomatik olaraq mənfi nəticə yaratmır. Bəzi sektorlar məsələn, təbii monopoliyalar (su, qaz, elektrik təchizatı) struktur baxımından rəqabət üçün uyğun deyil və burada dövlət tənzimləməsi vasitəsilə istehlakçıların maraqları qorunur. Lakin bu sahələrdə də dövlət nəzarəti zəiflədiyi təqdirdə eyni problemlər özünü göstərir. Rəqabətin olmadığı bazarda istehlakçı çox vaxt uduzan tərəf olur, çünki qiymətlər yüksəlir, keyfiyyət zəifləyir və seçim məhdudlaşır. Buna görə də rəqabətin qorunması və bazarların açıq saxlanılması iqtisadi siyasətin əsas prioritetlərindən biri sayılmalıdır".
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB