“Süni intellektin tətbiqi dərin dəyişikliklərə gətirib çıxaracaq“ - EKSPERT ŞƏRH ETDİ

“Süni intellekt (Sİ) təhsil sahəsində həm geniş imkanlar yarada, həm də ciddi problemlərə səbəb ola bilər. Onun təhsil sistemində istifadəsi yaxın gələcəkdə dərin dəyişikliklərə gətirib çıxaracaq. Bu texnologiyanın təhsilə təsiri, həm problemləri, həm də inkişaf yollarını təhlil etmək vacibdir”. Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında təhsil üzrə ekspert Kamran Əsədov deyib.

O bildirib ki, texnologiyalarının istifadəsi üçün maliyyə və texniki infrastruktur tələb olunur: “Daha inkişaf etmiş və texnoloji baxımdan zəngin ölkələr Sİ-nin təhsilə tətbiqini rahat həyata keçirə bilsə də, inkişaf etməkdə olan və ya iqtisadi resursları məhdud ölkələrdə bu texnologiyaların əlçatanlığı problemlidir. Bəzi məktəblər və universitetlər bu sistemlərə çata bilmədikləri üçün bərabərsizliklər arta bilər.

Şagirdlərin Kritik Düşünmə Bacarıqlarının Zəifləməsi Süni intellekt vasitəsilə avtomatlaşdırılmış həllər və cavablar tədris prosesində çox sürətli və səmərəli görünə bilər, lakin bu, şagirdlərin kritik düşünmə və problem həll etmə bacarıqlarını zəiflədə bilər. Sİ sistemləri tez cavab verir, lakin şagirdlərin dərin düşünmə və müstəqil araşdırma bacarıqları inkişaf etməyə bilər, nəticədə yaradıcılıq və tənqidi düşünmə qabiliyyətləri zədələnə bilər.

Şəxsi Məlumatların Gizliliyi və Təhlükəsizlik Sİ texnologiyalarının tətbiqi ilə birlikdə şəxsi məlumatların toplanması və emalı məsələsi meydana çıxır. Təhsil sahəsində şagirdlərin akademik performansı, öyrənmə vərdişləri və davranışları haqqında məlumatlar süni intellekt sistemlərinə yüklənə bilər. Bu isə məlumatların yanlış istifadəsi və ya məlumatların sızması riski ilə bağlı narahatlıqlar yaradır.

Müəllimlərə Ehtiyacın Azalması Avtomatlaşdırılmış tədris metodları, rəqəmsal müəllimlər və öyrənmə tətbiqləri müəllimlərin rolunu azalda bilər. Bəzi hallarda müəllimlərə ehtiyacın azalacağı barədə qorxular var. Təhsil prosesi tamamilə süni intellektlə idarə edildikdə müəllimlər işlərini itirə bilər və şagirdlər müəllim-şagird münasibətlərindən məhrum ola bilərlər. Bu isə tədrisin şəxsi və humanist tərəflərinin itirilməsinə gətirib çıxara bilər.

Etik Problemlər Sİ-nin qərar qəbuletmə prosesində rolu mübahisə mövzusudur. Süni intellektin qərarları hər zaman insan etikası ilə üst-üstə düşməyə bilər. Məsələn, Sİ müəyyən şagirdləri daha bacarıqlı və ya daha zəif kimi qiymətləndirə bilər və bu, bərabərsizliyə səbəb ola bilər.

Süni İntellektin Təhsildə Aça Biləcəyi Yollar

Fərdiləşdirilmiş Tədris Süni intellekt texnologiyaları fərdi öyrənmə tempini və tərzini nəzərə alaraq hər şagirdə uyğunlaşdırılmış tədris imkanları yarada bilər. Müəllimlərin vaxt çatdıra bilmədiyi hallarda Sİ şagirdlərin boşluqlarını analiz edərək xüsusi proqramlar hazırlaya və bu proqramlar vasitəsilə tədris effektivliyini artıra bilər. Məsələn, bəzi Sİ əsaslı öyrənmə platformaları artıq şagirdlərin zəif tərəflərini müəyyən edir və həmin sahələri təkmilləşdirmək üçün xüsusi materiallar təqdim edir.

Müəllimlər üçün Dəstək Sİ müəllimlərin iş yükünü azalda bilər, məsələn, dərs planlaşdırılması, testlərin yoxlanılması və şagird performanslarının analizində yardım göstərə bilər. Müəllimlər vaxtlarını daha strateji məsələlərə, şagirdlərlə daha yaxın işə sərf edə bilərlər. Bu, təhsilin keyfiyyətini artırmağa və müəllim-şagird əlaqələrini möhkəmləndirməyə kömək edər.

Daimi Monitorinq və Geribildirim Süni intellekt şagirdlərin öyrənmə prosesini real vaxt rejimində izləyə və müəllimlərə dərhal geribildirim verə bilər. Bu, müəllimlərin şagirdlərin inkişafını daha effektiv şəkildə izləmələrinə və vaxtında müdaxilə etmələrinə imkan verir. Eyni zamanda, şagirdlər öz inkişaflarını izləyə və tədris prosesində daha aktiv rol ala bilərlər.

Distant Tədrisin Təkmilləşdirilməsi Pandemiya dövründə rəqəmsal təhsil texnologiyalarının əhəmiyyəti ön plana çıxdı. Süni intellektlə inteqrasiya olunmuş distant tədris texnologiyaları daha geniş və keyfiyyətli tədris imkanları yaradacaq. Bu, həm yerli, həm də qlobal səviyyədə təhsilə çıxış imkanlarını genişləndirir. Süni intellekt texnologiyaları ilə tədris materiallarının hər hansı bir coğrafi məhdudiyyət olmadan dünyanın hər yerində təqdim edilməsi mümkündür.

Karyera Yönləndirilməsi və Təhlil Süni intellekt şagirdlərin bacarıqlarını və maraqlarını analiz edərək onlara uyğun karyera yolları təklif edə bilər. Karyera seçimləri və gələcək planlama ilə bağlı Sİ şagirdlərə daha məlumatlı qərarlar verməkdə yardımçı ola bilər.

Dünya Təcrübəsi

Bir çox ölkə artıq süni intellekti təhsil sistemlərinə inteqrasiya etməyə başlayıb:

Çin təhsil sahəsində süni intellektin ən geniş istifadə olunduğu ölkələrdən biridir. Orada Sİ-nin köməyi ilə şagirdlərin hərəkətləri, emosiyaları və dərslərdə iştirakları izlənilir, tədris fərdiləşdirilir.
ABŞ və Avropa ölkələri fərdi tədris sistemlərinin inkişafında süni intellektdən geniş istifadə edirlər. Məsələn, "Knewton" kimi öyrənmə platformaları Sİ ilə fərdi öyrənmə təcrübələri təklif edir.

Finlandiya və Estoniya kimi ölkələrdə süni intellekt əsaslı karyera istiqamətləri və tədris modulları təklif olunur.
beləliklə, Süni intellekt təhsil sahəsində həm böyük imkanlar, həm də ciddi problemlər yarada bilər. İqtisadi və texnoloji bərabərsizliklər, etik məsələlər və şagirdlərin öz düşünmə bacarıqlarının zəifləməsi əsas risklərdir. Bununla yanaşı, Sİ-nin yaratdığı fərdiləşdirilmiş tədris imkanları, müəllimlərə dəstək və distant təhsil sistemlərinin təkmilləşdirilməsi təhsildə ciddi irəliləyişlərə səbəb ola bilər. Təhsil sahəsində Sİ-nin uğurlu tətbiqi üçün onun etik prinsiplərə uyğun istifadəsi və bərabər şəkildə əlçatan olması təmin edilməlidir”.