Yeni güc və yeni savaş - RAKURS

Ermənistanda yeni müxalifət formalaşır

Ermənistanda iç savaşın bəzi simptonları görünməkdədir. Paşinyan hökumətinə düşmən olan siyasi birliklər baş nazirə qarşı olan hər kəsi ətrafına toplamaq üçün ciddi cəhdlər edirlər. Sayları azdır, üstəlik xarici dairələrdən dəstək tam dəqiqləşməyib. Nə Rusiya, nə də Avropa İrəvandakı qüvvələrinə bel bağlaya bilmirlər. Ermənistan paytaxtında biabırçı oliqarx Samvel Karapetyanın rəhbərlik etdiyi "Bizim yol" hərəkatının qurultayı keçirilib. Təşkilatın koordinatoru və onun liderinin qardaşı oğlu Narek Karapetyanın bildirdiyinə görə, son altı həftə ərzində onlara 5000 könüllü qoşulub. Gələn həftə onlar liderlərinə dəstək aksiyası keçirməyi planlaşdırırlar. "Bizim yol" hərəkatının koordinatoru Narek Karapetyan tərəfdarlarına müraciət edərək əminliklə deyib: “Əgər bizim tərəfdarlarımızın sayı eyni sürətlə artmaqda davam edərsə, qarşıdakı aylarda on minlərlə sayımız olacaq və bu, artıq geri dönməz dəyişikliklərə doğru böyük bir addımdır. Komandamız gəncdir və insanlar bizə Samvelin adına görə qoşulduqlarını deyirlər. Ardıcıl olacaq, namusumuzu qoruyacaq, xalqımızın ideyaları və proqramları ilə Ermənistanı nümunəvi ölkəyə çevirəcəyik”.

Xatırladaq ki, Samvel Karapetyan 110 gündən artıqdır ki, həbsdədir. Onu dövlət çevrilişinə təhrik ittihamı ilə barmaqlıqlar arxasında 5 ilə qədər həbs gözləyir. Oliqarxın müraciəti onun Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın hücumlarına qarşı istənilən vasitə ilə Erməni Apostol Kilsəsini (EAK) müdafiə edəcəyi vədi ilə əsaslandırılıb. Bu, son vaxtlar ilk belə hal deyil. Məsələn, oktyabrın 3-də arxiyepiskop Mikael Ajapaxyan dövlət çevrilişinə təhrik ittihamı ilə iki il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. Prokurorluq onun iki il yarımlıq cəzasını istəsə də, məhkəmə yumşaqlıq nümayiş etdirib. Bu günlərdə keşişin adı çox az çəkilsə də, bir il əvvəl o, başqa bir arxiyepiskop, “Müqəddəs mübarizə” hərəkatının banisi Baqrat Qalstanyanın ən yaxın adamlarından biri idi. Onlar birlikdə bir neçə ay ərzində İrəvanda minlərlə etiraz yürüşünə rəhbərlik edərək, Paşinyanı Dəccal və Türkiyənin agenti adlandırıblar. Qalstanyanın məhkəməsi davam edir, onu 15 ilə qədər həbs gözləyir.

Samvel Karapetyan həbsxanadan öz hərəkatının üzvlərinə müraciət edərək bildirib ki, "Bizim yol" hərəkatı ölkənin siyasi həyatında mühüm dəyişikliklərə səbəb olub. “Bu, hamımızın nailiyyətidir və bu, bütün erməni xalqının nailiyyəti olmalıdır. Mən minlərlə ləyaqətli insanın bizim hərəkatımıza qoşulmasını şərəf hesab edirəm və bilirəm ki, onun həqiqi milli hərəkata çevrilmək potensialı var, biz bundan sonra da Ermənistanın hərəkatını dayandırmayacağıq, firavan və xoşbəxt ölkə biz bunu öz yolumuzla edəcəyik”, - deyə bildirib.

Bu arada onun bacısı oğlu elan edib ki, “Bizim yol” baş nazirliyə namizəd göstərməyə hazırlaşır və o, bütün ermənilərin ümidlərini doğruldacaq. Lakin hərəkat ilk növbədə özünü siyasi partiyaya çevirməlidir. Bunun yanvar ayında baş verəcəyi gözlənilir. Bundan başqa, “Bizim yol” liderləri keçmiş prezidentlər Robert Köçəryan və Serj Sarkisyanın “Ermənistan” və “Mənim şərəfim” blokları ilə müttəfiqlik etməyəcəklərini vəd edirlər, çünki Ermənistanın hakim elitasında nəsil dəyişikliyinə ehtiyac var. Bununla belə, bir xəbərdarlıq var. “Biz bəyan etmişdik ki, Köçəryan və Sarkisyanla seçkiqabağı heç bir ittifaqa girməyəcəyik, lakin bu qüvvələrin nümayəndələri ilə əməkdaşlıq etməyəcəyimizi və müttəfiq olmayacağımızı deməmişik”, - Narek Karapetyan bildirib.

Bu arada...

İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı Daron Açemoğlu hərəkata məsləhətçi kimi qoşulub. Türkiyədə doğulmuş, lakin hazırda ABŞ-da yaşayan o, Ermənistanın çiçəklənməsi üçün süni intellektin (AI) inkişafına diqqəti yönəltməyi təklif edir. "Ermənistanın çağırışları onun coğrafi mövqeyi ilə müəyyən edilir. Bu halda rəqəmsal texnologiyalara əsaslanan xidmət iqtisadiyyatı Ermənistana üstünlük verir... Süni intellekt Ermənistanın iqtisadi tərəqqisinin hərəkətverici qüvvəsinə çevrilə bilər", - Açemoğlu konqresdə bildirib.

Eyni zamanda, onun sözlərinə görə, Ermənistanı xarici investisiyalar üçün daha cəlbedici etmək üçün mülkiyyət hüquqlarına hörmət etmək vacibdir. Bu baxımdan o, Paşinyan hökumətinin Karapetyanın Ermənistanın Elektrik Şəbəkələrini milliləşdirməsindən narazı qalıb. Qeyd edək ki, Məxməri İnqilabdan dərhal sonra Paşinyanın komandası Acemoğlunu əməkdaşlığa dəvət edib. Şayiələrə görə, iqtisadçı razılaşıb, lakin göstərdiyi xidmətlərə görə 300 min dollar istəyib, İrəvan bunu ağlabatan qiymət hesab etməyib. Digər versiyaya görə, Paşinyan Acemoğlunun təkliflərini respublikaya aidiyyatı olmayan hesab edib.

Hər halda qeyd etmək lazımdır ki, “Bizim yol” hərəkatı hazırda ilk növbədə “Ermənistan” və “Mənim namusum var” seçicilərinə müraciət edir, onların tərəfdarlarını faktiki olaraq cəlb edir. Karapetyanın təşkilatı başqa fikirli insanlarla praktiki olaraq heç bir əlaqədə olmayıb, o cümlədən heç bir reklam kampaniyası aparmayıb. İrəvanlılar hətta zarafat edirlər ki, elan olunan 5 min könüllü Karapetyanın biznes imperiyasının işçiləridir. Köçəryan və Sarkisyan komandalarını bəyənməyənlər respublika daxilindəki kvazi-kriminal dairələrə və Moskvanın qeyri-rəsmi dəstəyinə arxalanaraq “Bizim yol”u Paşinyana qeyri-adekvat alternativ hesab edirlər.
Bununla belə, hətta belə bir strategiya oliqarxa 2026-cı il iyunun əvvəlinə təyin edilmiş növbəti parlament seçkilərində səslərin 20%-ə qədərini qazana bilər. Və bu, indiki hakim Mülki Müqavilə partiyasının seçkilərə qədər öz populyarlığını qoruyub saxlamasını nəzərdə tutur. Digər məsələ ondan ibarətdir ki, növbəti Qanunvericilik Məclisində başqa müxalifət partiyası olmaya bilər.

“Troyka” güc axtarır

Hansı müxalifətçi ədalətli mübarizədə Paşinyana qalib gələ bilər? Köçəryan? Sarkisyan? Tatoyan? İnsanları güldürməyin. Məlum olduğu kimi, Ermənistanda növbəti parlament seçkiləri 2026-cı il iyunun 7-nə təyin edilib. Lakin indidən seçkilərdə iştiraka hazır olan, heç olmasa parlamentdə mandat arzusunda olan keçmiş deputatlar arasında müxtəlif siyasi qüvvələrin fəallaşmasının şahidi oluruq. Üstəlik, onlar yol boyu bir-birini dirsəkləyib, rəngarəng şüarlarla seçkiyə gedirlər.

Ermənistanın ikinci prezidenti bu həftə keçirdiyi mətbuat konfransında faktiki olaraq hakim elitaya meydan oxuyaraq, komandasının seçkilərdə iştirak edəcəyini bəyan edib. Köçəryan 2021-ci il seçkilərində iştirakının onun kütlələri birləşdirməkdə müəyyən təsir imkanlarına malik olduğunu nümayiş etdirdiyini qeyd edərək, bununla öyündüyünü bildirib. O növbədənkənar parlament seçkiləri ərəfəsində müxalifət parlamentdə çoxluğu təmin etmək və bununla da hökumət qurmaq ərəfəsində səbirsizliklə əllərini ovuşdururdu. Keçmiş müxalifətin gözləntiləri başa düşüləndir - ölkə müharibəni yenicə uduzmuşdu və cəmiyyət son həddə qədər gərgin idi.

Amma bir möcüzə baş verdi – demək olar ki, son anda seçki qutusunda seçicilərin ağlı onların emosiyalarından üstün oldu və əksəriyyət Paşinyanın kursuna səs verdi və 54% səslə Robert Köçəryanın, o cümlədən III prezidentin elektoratını məyus etdi. Beləliklə, Sedrakın oğlu Robert indi hansı “kütlələrin birləşdirilməsində müəyyən təsirdən” danışır? Köçəryanın növbəti seçkilərdə daha yaxşı nəticə əldə edəcəyi ehtimalı yoxdur.

Köçəryanın ən azı 15-20% səs toplamaq şansı olduğu halda, Serj Sarkisyan ağır vəziyyətdədir. Bununla belə, Azatın oğlu hələ də Ermənistanın siyasi Olimpində öz layiqli yerini tutmaq arzusundadır. O, başa düşmür ki, respublikaçılara, şəxsən Sarkisyana Ermənistan cəmiyyətində Köçəryandan, məsələn, Ter-Petrosyandan da xor baxırlar? Həm də ona görə ki, onun dövründə Ermənistanda həyat sələfləri dövründəkindən daha da pisləşib, hökumət tamamilə korrupsiya bataqlığında qalıb, biznes isə prezidentin qardaşı Saşik tərəfindən boğulub məhv edilib. Köçəryanın ən azı daxili özəyi var, o, ölüm-dirim mübarizəsi olmadan hakimiyyəti heç kimə verməzdi — məsələn, 2008-ci ilin mart hadisələrini xatırlayın. Sarkisyan siyasi həyatının əsas döyüşünü 2018-ci ilin yazında uduzdu. Ona görə də o, siyasətdən çox, müstəntiqlərə çağırışlardan azad, dinc təqaüdə çıxmaq arzusunda olmalıdır.

Və nəhayət, Ermənistan parlamentində çoxluğa daha bir namizəd – keçmiş ombudsman Arman Tatoyan üzə çıxıb, o, cümə axşamı 2026-cı ildə Ermənistanda keçiriləcək parlament seçkilərində iştirak etmək niyyətində olduğu “Birlik qanadları” siyasi qüvvəsini təqdim edib. "Mən öz səylərimi və komandamın səylərini ölkəmizin və xalqımızın maraqlarının qorunmasına yönəltməyə çalışacağam", - Tatoyan bildirib. Eks-ombudsman çalışdığı illərdə ayrı-ayrı, məsləhət bildiyi şəxslərin mənafeyini “layiqincə” qoruya bilib. İndi ölkənin, xalqın mənafeyi baxımından nə etmək istəyir? Tatoyan yalnız Paşinyanla qarşıdurması ilə yadda qalıb. İndi o, nəyə ümid edir?

Ən gülməlisi isə odur ki, müxalifət, xüsusən də Tatoyanın adamları fəal şəkildə şayiələr yayırlar ki, guya hakimiyyətin keçmiş ombudsmanın seçkilərdə iştirakına və baş nazirliyə namizədliyinə mane olması üçün onun əleyhinə fəal təbliğat aparılır. Onlar iddia edirlər ki, hakimiyyət şansından asılı olmayaraq hər hansı yeni müxalif siyasi qüvvənin meydana çıxmasını dayandırmaq tapşırığı alıb. Bundan əlavə, 2026-cı il seçkiləri öncəsi məqsəd bütün müxalifət icmalarını və onların liderlərini neytrallaşdırmaq, mümkün olduqda onları aradan qaldırmaq, mümkün olmadığı təqdirdə isə onları tabe edib sakitləşdirmək olub.

Bunun tam cəfəngiyyat olduğunu başa düşmək üçün Paşinyanı tanımaq və anlamaq lazımdır. Müxalifətdən kim ədalətli mübarizədə Paşinyana qalib gələ bilərdi? Köçəryan? Sarkisyan? Tatoyan? İnsanları güldürməyin. Eyni adamlar həm 2018, həm də 2021-ci illərdə Paşinyanı ən yaxşısı olduğu üçün deyil, nifrət və keçmiş prezidentləri – ölkəni diz çökdürən oliqarx dairələrin eyni nümayəndələrini – yenidən hakimiyyətdə görmək istəmədikləri üçün dəstəklədilər. Deməli, necə deyərlər, xəyal qurmağın ziyanı yoxdur, cənablar.

Üstəlik, bu günlər Köçəryan-Sarkisyan rejiminin dövrləri deyil, burada hakimiyyətin rəqiblərini və əleyhdarlarını fiziki olaraq aradan qaldırmaq mümkündür. Paşinyan da buna görə tərifə layiqdir. Ona görə də qarşıdan gələn seçkilərin nəticəsini indidən proqnozlaşdırmaq ümumiyyətlə asandır. Və gücə can atan bu dəstə ümidləri qorumağa və hər cür yüksək nağıllar uydurmağa davam edə bilər - onsuz da Ermənistanda heç kim onlara uzun müddət inanmayıb.

V.VƏLİYEV