![Azərbaycanın Ermənistandakı mədəni-irs nümunələri: Aşağı Talin qalası](https://azertag.az/files/2024/1/1200x630/17084600743560362300_1200x630.jpg)
Aşağı Talin qalası Qərbi Azərbaycanın Araqatsion bölgəsində Daştadem kəndinin (Aşağı Talin) cənub tərəfində yerləşir. Memarlıq baxımından Qala onu əhatə edən bürclərlə möhkəmləndirilmiş mühafizə divarından, yaşayış evlərindən, inzibati binalardan, məscid və digər qurğulardan, gizli yeraltı keçiddən, su anbarlarından və digər tikililərdən ibarət olub.
Qalanın qədim istehkam quruluşu, sonrakı əsrlərdə mühafizə divarları bürclərlə möhkəmləndirilib, daha sonrakı tarixi dövrlərdə isə qalanın ərazisi ikiqat qala divarı ilə əhatə olunub. Qala X-XII əsrlərdə oğuz-türk təməli üzərində Səlcuqlar tərəfindən tikildiyi ehtimal edilir. Bunu qalanın memarlıq quruluşu, divarlar üzərində qismən salamat qalmış bir divar yazısı da sübut edir.
SİA-nın AZƏRTAC-dan əldə etdiyi məlumata görə, bu sözləri açıqlamasında AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstitutunun əməkdaşı Faiq İsmayılov deyib.
O bildirib ki, qalanın mühafizə divarları kobud yonulmamış daşlarla, əsasən əhəng məhlulu ilə hörülüb. Qüllələri olan divarlar kifayət qədər hündür və əzəmətli görkəmə malikdir. Plana görə qala divarları türk-oğuz simvolu olan səkkizbucaqlı ulduza bənzədilib. Bu formalı qalalara Azərbaycan ərazilərində çox nadir hallarda rast gəlinir.
Qala divarlarınin küncləri hündür qüllələrlə əhatələnib. Yeddi qüllə düzbucaqlı formada yeddi üzlü və əsas tağlı giriş qapısının açıldığı yerdə tikilən səkkizinci qüllə isə dairəvi planda tikilib. Qala divarlarının bütün çevrəsi boyunca ensiz dar pəncərələr açılır. Qala divarının sonuncu bürcün cənub-qərb tərəfində o qədər də işlək olmayan kiçik giriş qapısı da vardır. Qüllələrin zirzəmiləri bir qayda olaraq döyüş sursatı saxlanılan anbar kimi istifadə olunurmuş.
Ehtimal olunan mühasirəni yarmaq üçün, Qalanın mərkəzindən başlanan və cənub-qərb qala divarının orta hissəsindən keçərək qalanın qərbində yerləşən dərəyə çıxan gizli yol olub. Bu yolun XI-XIII əsrlərə aid olduğu ehtimal olunur. Gizli yol böyük bazalt plitələrlə tikilmiş, plitələrin üzəri kiçik daşlarla bağlanıb.
F.İsmayılov, həmçinin diqqətə çatdırıb ki, qalanın, bürcləri üçmərtəbəli dairəvi formada, qırmızımtıl təmiz yonulmuş və cilalanmış tuf daşlarla inşa edilib. Qala daxilindəki bütün binalar bir qayda olaraq düzbucaqlı formada tavanı tağla tikilib. Binaların daxili divarları suvaqlı, döşəmələrinə daş plitələr döşənib. Binaların içərisi tavanda açılmış yarıqlarla işıqlandırılırdı. Qala divarının cənub-qərb qülləsi üzərində qalanın 1174-cü ildə tikildiyi bildirilən ərəb qrafikası ilə yazılan bir yazı lövhəsi indiyədək qalmaqdadır. Daş lövhənin əksər yazılarının oxunmaz hala gətirilməsinə baxmayaraq, bu lövhənin varlığı qala haqqında erməni təbliğatının kökündən yalan və uydurma olduğunu sübut edən yeganə dəlildir.
Qalanın yaşayış evlərindən fərqli olaraq, qüllələrin içərisində pəncərələr olub. Qalanın cənub-qərb küncündə açılan qapı, qalanın yeganə giriş qapısıdır. 1583-cü ildə qalanın mühafizə divarları buradakı Osmanlı ordusunun komandanı tərəfindən yenidən bərpa edilərək möhkəmləndirilib. Bu məlumatı erməni mənbələri də təsdiq edirlər.
Qalanın strateji əhəmiyyətini nəzərə alan İrəvan xanı Hüseynqulu xan Sərdar 1812-ci ildə qala və onu əhatə edən mühafizə divarlarını yenidən quraraq daha güclü və keçilməz qala divarı ilə əhatə olunmasına nail olub və 20 hektar ərazini keçilməz qalaya çevirib.
Bildirilib ki, Hüseynqulu xan Sərdar Azərbaycan sərkərdəsi, siyasi xadim, İrəvan xanı. Qacarların Qovanlı tayfasına mənsub olmuşdur. Bəzən Qəzvini adından istifadə etməsinə görə onun Qəzvində doğulduğu ehtimal edilir. Atası Məhəmməd xan Qacar məşhur sərkərdə olub. Heç bir əsası olmayan bu məlumatın yalan və uydurma olduğu inkaredilməz faktdır. Məlumdur ki, XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanın bu əraziləri ermənilərə 99 illiyə icarəyə verilib. Belə çıxır ki, o dövrdə qalada bərpa-quruculuq işləri aparılmış olsa belə, bu ermənilərin nəzarəti altında aparılmış olmalı idi. Ermənilər isə heç vaxt hansısa bir erməni kilsəsinin və ya kilsələrinin sökülməsinə icazə verməzdilər. Halbuki ermənilərin bu iddialarının yalan olduğunu öz tarixçiləri də etiraf edirlər. Erməni tarixçilərinin yazdıqlarına görə qalada ilk bərpa-təmir işləri XX əsrin əvvəllərində deyil, 1961-ci ildə aparılıb. Ümumilikdə qalanın ümumi tikintisində oğuz-türk elementlərindən istifadə edilməsi və qalanın Səlcuqlar tərəfindən tikilməsi bu abidənin ermənilərə heç bir aidiyyətinin olmadığını göstərir.
Tarixçi onu da bildirib ki, qalada ilk “bərpa” adı ilə təmir işləri 1961-ci ildə aparılıb. Qalanın divarlarında mövcud olan bədii daş nümunələri, onun haqqında yazılı mənbələr, eləcə də bəzi istehkamlar, məscid və qala kompleksinin tikilmə tarixi haqqında bütün məlumatlar, rəmzlər və digər memarlıq elementləri ermənilər tərəfindən “bərpa və quruculuq” işləri adı ilə aparılan təmir zamanı silinib, dağıdılıb və yox edilib. 1989-1990-cı illərdə qala divarının şimal hissəsində qazıntı işləri aparılıb, nəticədə qalada ermənilərə aid heç bir dəlil aşkarlanmayıb. Bunun davamı olaraq 2005-2007-ci illərdə Ermənistan hökumətinin dəvəti ilə əraziyə gələn, Milan Erməni Mədəniyyətinin Tədqiqat və Bərpa Mərkəzinin əməkdaşlarının iştirakı ilə qala divarının əsas tağlı girişinin daxili tərəfində qazıntılar aparılsa da, nəticəsiz oldu, erməni mədəni irsinə aid heç bir dəlil tapılmadı. 2011-2012-ci və 2015-ci illərdə qalanın qərb və cənub-qərb hissələrində Ermənistanın “Tarixi Ətraf Mühitin Mühafizəsi Xidməti və Tarix-Mədəniyyət Muzey-Qoruqları” adlı təşkilat tərəfindən yenə nəticəsiz qazıntı işləri aparıldı. Erməni mədəni-irsinə aid yenə də heç nə tapılmadı.
Bütün bu olanlardan sonra Ermənistan hökuməti tərəfindən 2015-ci ildə qalanın ərazisində olan “yad” tikililərin sökülməsi barədə qərar verildi. Bu qərardan sonra qala divarları, daxilindəki yaşayış evlərinin, inzibati binaların, istehkamların və digər memarlıq qurğularının qalıqları sökülərək yox edildi. Onların yerində qırmızı tuf daşlardan qalanın mənşəyinə uyğun olmayan binalar və erməni kilsəsi tikildi. Bundan sonra qala Ermənistanın mədəni-irs siyahısına salındı.
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
Digər xəbərlər
![](/assets/images/gs_sia.az.png?v2)
Xəbər lenti
Cənub bölgəsinin bəzi hissələrində işıq olmayacaq...
Sosial 01:17“Biz ildən-ilə azalırıq..."
Dünya 01:05Ölənlər barədə məlumat yoxdur...
Dünya 00:43Uşağınız birinci sinfə getmək istəmirsə nə etməli..?
Sosial 00:36Tramp Kremlə tələdən çıxmağa kömək etməyəcək!
Dünya 00:26Kreml ABŞ seçkilərindən qorxur...
Dünya 00:15Britaniyada nadir köhnə avtomobillərin kolleksiyası aşkar edilib...
Texnologiya 26 İyul 23:53İzmirdə meşə yanğınını söndürmək üçün aviasiya cəlb edilib
Dünya 26 İyul 23:44NASA güclü lazerdən istifadə edərək ISS-ə 4K video göndərdi
Texnologiya 26 İyul 23:37Mercedes yüksək sürətli idman krossoverini təqdim etdi
Texnologiya 26 İyul 23:25Şagirdinə “uduzan müəllim” saçını boyayıb...
Maraqlı 26 İyul 23:16Sağlam fast-food seçmək üsulu aşkarlanıb
Səhiyyə 26 İyul 23:04Ziko Parisdə, Olimpiada zamanı qarət edilib
Maraqlı 26 İyul 22:55Muxtar Babayev Böyük Britaniya kralı ilə görüşüb
Dünya 26 İyul 22:49Mərkəzi Bank əsas uçot dərəcəsinin kəskin artımını izah edib
Dünya 26 İyul 22:46Qızıl Meydanda daha bir nəfər özünü yandırıb...
Dünya 26 İyul 22:34Rus model Conni Deppdən ayrılacağına eyham vurub
Şou-Biznes 26 İyul 22:23"Turan Tovuz" Türkiyə toplanışını başa vurdu
İdman 26 İyul 22:15Paris Olimpiadasında ilk dopinq hadisəsi qeydə alınıb
Şou-Biznes 26 İyul 22:06Qəbələdə aramsız yağan yağışlar bir sıra fəsadlara səbəb olub
Sosial 26 İyul 21:57"Paris-2024": Sena çayında Azərbaycan idmançılarının paradı olub
İdman 26 İyul 21:45Ruslar həftə ərzində Ukraynanın minlərlə itki verdiyini deyirlər...
Dünya 26 İyul 21:35Paris Olimpiadasının rəsmi açılış mərasimi başlayıb
İdman 26 İyul 21:31Kreml Parisdə rusiyalının saxlanmasına münasibət bildirib
Dünya 26 İyul 21:26Sevastopolda hava hücumu xəbərdarlığı elan edilib
Dünya 26 İyul 21:13Ağdamda Qızılbaşlar səraslanı Əbdül Dədə bəyə həsr edilmiş tədbir keşirildi
Sosial 26 İyul 21:12İyulun 14-də keçirilmiş qəbul imtahanının nəticəsi elan olunub
Təhsil 26 İyul 21:06Paris-2024 açılış mərasimi: Yeni bomba təhlükəsi
İdman 26 İyul 20:58Britaniyalı atletlər Olimpiya kəndinin yeməkxanasından narazıdırlar
İdman 26 İyul 20:55Sakit Okeanın dibində oksigen mənbəyi tapılıb...
Maraqlı 26 İyul 20:43Parisdə keçirilən Olimpiya Oyunlarının büdcəsi nə qədərdir?
İdman 26 İyul 20:37Ermənistandan gətirilən məhsullarda güclü pestisidlər aşkar edilib
Dünya 26 İyul 20:24BMCMİ əməliyyat keçirib, 7 nəfər saxlanılıb
Hadisə 26 İyul 20:16Ulyanovskda yaşayış binası yanır...
Dünya 26 İyul 20:06Naxçıvanda 3 tondan çox çətənə kolu məhv edilib
Sosial 26 İyul 19:53“Sabah” legioner oyunçu ilə yollarını ayırıb
İdman 26 İyul 19:44NDU-da 600-dən yuxarı bal toplayan abituriyentlərlə görüş keçirilib
Təhsil 26 İyul 19:35Keçmiş xadimə Puqaçovanın Rusiyaya qayıtmasından danışıb
Şou-Biznes 26 İyul 19:25Dövlət Ekoloji Ekspertiza Agentliyində ictimai dinləmə keçirilib - FOTOLAR
Sosial 26 İyul 19:18“Alsunun rəsmi olaraq yenidən ərə getməsindən əvvəl hərəkətə keçməliyik”
Şou-Biznes 26 İyul 19:08Rusiya müdafiə nazirinin keçmiş müavini general Bulqakov həbs edilib
Dünya 26 İyul 18:56AZAL iki milyonuncu sərnişinini mükafatlandırıb
İqtisadiyyat 26 İyul 18:48Türkiyə Prezidenti: Hazırkı qlobal sistem köhnəlməkdədir
Dünya 26 İyul 18:43İtaliyada zəlzələ qeydə alınıb
Dünya 26 İyul 18:35Qançev: Xarkov vilayətinə Fransadan çoxlu muzdlular gətirilib..?
Dünya 26 İyul 18:25Türkiyənin Milli Müdafiə Nazirliyi məlumat yayıb
Dünya 26 İyul 18:15Antonio Quterreş iqlim dəyişikliyi ilə əlaqədar açıqlama verdi
Dünya 26 İyul 18:04BMT fələstinlilərlə bağlı bəyanat yaydı
Dünya 26 İyul 17:56Hakan Fidanla Sergey Lavrov arasında görüş olub
Dünya 26 İyul 17:47UNEC-in 18 tələbəsi təhsilini Avropanın aparıcı universitetlərində davam etdirəcək
Təhsil 26 İyul 17:20Sahib Ələkbərov Oğuzda vətəndaşları qəbul edib
Sosial 26 İyul 17:16“Ermənistanın yeganə çıxış yolu yalnız sülhdür“ - ŞƏRH OLUNDU
Siyasət 26 İyul 17:12AZAL iki milyonuncu sərnişinini mükafatlandırıb
Sosial 26 İyul 17:09“Zəngəzur dəhlizi beynəlxalq güclərin maraq dairəsinə çevrilib” - DEPUTAT DANIŞDI
Siyasət 26 İyul 17:05"Hər halda münasibətlər yaxşılığa doğru gedir" - POLİTOLOQ MÜNASİBƏT BİLDİRDİ
Siyasət 26 İyul 17:00Pərviz Şahbazov Mingəçevirdə vətəndaşları qəbul edib
Sosial 26 İyul 16:58Birliyimiz, həmrəyliyimiz, diaspor quruculuğu bizim üçün əvəzsizdir - TƏHLİL
MEDİA 26 İyul 16:54Bakı-Ağstafa-Bakı marşrutu üzrə əlavə qatar reysləri təyin edilib
Sosial 26 İyul 16:53Şimşək çaxır - FAKTİKİ HAVA
Sosial 26 İyul 16:39Bu il Böyük Qayıdışın sürətli inkişaf mərhələsi olacaq - ŞƏRH
Siyasət 26 İyul 16:39Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyinin sədri Şirvanda vətəndaşları qəbul edib
Sosial 26 İyul 16:36Müharibə və olimpiya paytaxtı - PARİS
Siyasət 26 İyul 16:36Azərbaycan banklarında ekoloji risklərin idarə edilməsi üzrə təlimat təsdiqlənib
İqtisadiyyat 26 İyul 16:34“İnsanların sözləri sanki bir-birinin boğazından keçmir“ - PSİXOLOQ DANIŞDI
Sosial 26 İyul 16:28Güclü külək və sel olacaq
Sosial 26 İyul 16:20Azərbaycanda qatarlara elektron şəxsiyyət vəsiqəsi ilə minmək mümkün olub
Sosial 26 İyul 16:15XİN Maldivin Müstəqillik Gününü təbrik edib
Siyasət 26 İyul 16:14"Heç kim rəsmi nikah bağlamadan ailə həyatı qurmasın" - MÜNASİBƏT BİLDİRİLDİ
Sosial 26 İyul 15:36“Azərbaycanın fəaliyyəti beynəlxalq birlik üçün örnək rolunda çıxış edir” - ŞƏRH EDİLDİ
Siyasət 26 İyul 15:36Obama Harrisə inanmır... - ANALİTİK
Siyasət 26 İyul 15:27“Özəl sektorda aktivliyi artırmaq niyyətindəyik"
İqtisadiyyat 26 İyul 15:23Tramp və Harrisin seçim yarışı TƏHLİL
Siyasət 26 İyul 15:12Müharibə bitir, yoxsa..? - GÜNÜN SUALI
Siyasət 26 İyul 15:07Oksford tələbələrinin "ASAN xidmət"dəki təcrübə proqramı başa çatıb - FOTOLAR
Sosial 26 İyul 15:02Qəbələdə orta məktəb yanıb
Hadisə 26 İyul 14:59Kürmükçaydan sel keçir
Sosial 26 İyul 14:55AZƏRBAYCAN DİLİNİN İNKİŞAFINDA HEYDƏR ƏLİYEVİN ROLU TƏHLİL
Siyasət 26 İyul 14:31Trol Sadıqlı erməni diasporunun Nürenberq şəhərindəki ofisində yaxalandı - ANALİZ
Siyasət 26 İyul 14:30Çinin sülh məramı – BAXIŞ BUCAĞI
Siyasət 26 İyul 14:22İnsanın depressiyada olduğunu necə anlamaq olar? - PSİXOLOQ İZAH ETDİ
Sosial 26 İyul 14:19Yarımildə 33 mindən çox əcnəbi Azərbaycanda yaşamaq üçün müraciət edib
Sosial 26 İyul 14:17Mərkəzi Gömrük Hospitalında pasiyent uğurla əməliyyat olunub
Səhiyyə 26 İyul 14:16ASA və Dövlət İdarəçilik Akademiyası arasında Anlaşma Memorandumu imzalanıb
Sosial 26 İyul 14:15Türkiyə BRİKS-ə qoşula bilərmi? - RAKURS
Siyasət 26 İyul 13:38Nazirlər Kabineti Maliyyə Monitorinqi Xidməti ilə bağlı qərar verib
Siyasət 26 İyul 13:29Sabah bəzi ərazilərə yağış yağacağı gözlənilir
Sosial 26 İyul 13:04XİN başçısı: Azərbaycan və Somali arasında münasibətlər yüksələn xətlə inkişaf edib
Siyasət 26 İyul 12:49Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı və narıncı xəbərdarlıq verilib
Sosial 26 İyul 12:47Özəl xəbərlər
Digər xəbərlər“Ermənistanın yeganə çıxış yolu yalnız sülhdür“ - ŞƏRH OLUNDU
Siyasət 26 İyul 17:12“Zəngəzur dəhlizi beynəlxalq güclərin maraq dairəsinə çevrilib” - DEPUTAT DANIŞDI
Siyasət 26 İyul 17:05"Hər halda münasibətlər yaxşılığa doğru gedir" - POLİTOLOQ MÜNASİBƏT BİLDİRDİ
Siyasət 26 İyul 17:00Birliyimiz, həmrəyliyimiz, diaspor quruculuğu bizim üçün əvəzsizdir - TƏHLİL
MEDİA 26 İyul 16:54“İnsanların sözləri sanki bir-birinin boğazından keçmir“ - PSİXOLOQ DANIŞDI
Sosial 26 İyul 16:28![adv](/assets/adv/adv_hotline.png)
Redaktorun seçimi
Köşə yazıları
Populyar
Valyuta məzənnəsi
-
USD 1,7000
0,00%
-
EUR 1,8459
+0,16%
-
GBP 2,1868
-0,20%
-
RUB 0,0200
+1,50%