Alexander Kaleri: “Azərbaycanın kosmik tədqiqatlarda böyük payı var” - MÜSAHİBƏ

Rusiya Federasiyası Qəhrəmanı, təcrübəçi-kosmonavt Alexander Kaleri: "Azərbaycan Sovet kosmik proqramının banilərindən biri, general-leytenant Kərim Kərimovun simasında kosmik sənayenin inkişafına mühüm töhfə verdi​”

Bu il, 12 aprel dünya bütün bəşəriyyət üçün əlamətdar bir tarixi- kosmosa ilk insan uçuşunun 60 ilini qeyd etdi. 1961-ci ildə Yuri Qaqarin kosmosa, ulduzlara gedən yol açdı. Və o gündən bəri yüzlərlə və minlərlə kişi və qadın onun yolunu davam etdirərək kosmosu fəth etməyə öz töhfələrini verdi. Onlardan biri də Rusiya Federasiyasının Qəhrəmanı, təcrübəçi-kosmonavt Aleksandr Kaleridir. Aleksandrın kosmik təcrübəsi, ümumi müddəti 769 gün olan 5 uçuşu və 25 saatdan çox işlədiyi 5 dəfə açıq kosmosa çıxışıdır. Moskva-Bakı portalına verdiyi müsahibədə kosmonavt uçuş zamanı meydana gələn ən dəhşətli fövqəladə vəziyyətdən danışıb. O, dostlarını, Azərbaycandan olan kosmonavtları xatırlayıb və kosmik tədqiqatlar zamanı planetimizin necə dəyişdiyini danışıb.

SİA müsahibəni oxucularına təqdim edir.

– Aleksandr Yuryevich, 60 il kosmik tədqiqat üçün çoxdur, yoxsa azdır?

– Kosmos üçün 60 il əlbəttə ki, kifayət deyil. Ancaq insan həyatı üçün bu çox uzun bir yoldur. Artıq çox işlər görülüb, lakin bu istiqamətdə daha çox iş görülməlidir.

– Beş kosmik uçuşunuz var. Uçuş hazırlıqları eynidir, yoxsa fərqli xüsusiyyətləri varmı?

– Hər uçuş yeni bir vəzifə, yeni vaxt, yeni obyektlərdir. Əlbətdə ki, hər biri üçün hazırlıq fərdi bir şeydir. Təlim standartları var, amma hər dəfə yeni bir şey təqdim olunur.

– Uçuşlar zamanı fövqəladə hallar baş verir, bizə ən çox narahat olanı deyə bilərsənmi?

– Anormal vəziyyət onsuz da təcili vəziyyətdir. Mənim üçün ən qorxulu şey, 1997-ci ildə 2-ci uçuşumda bir oksigen mənbəyinin yanması oldu. Çox çətin bir vəziyyət idi. “Mir” orbital kompleksinin göyərtəsində 6 nəfər, 2 heyət idik. Sonra bütün heyət qəzanı aradan qaldırmaq üçün mübarizə aparmalı və uzun müddət qaz maskalarında çalışmalı oldu. Fevral ayında modullardan birində alovlanan oksigen balonu səbəbindən yanğın baş verdi və ardından oksigen istehsal sistemi sıradan çıxdı. İki “Soyuz TM” kosmik gəmisi stansiyaya bağlandı. Bu, bütün insanların təxliyə edilməsinə imkan verdi, lakin gəmilərdən birində oksigen kəsildi. Vəziyyəti atmosferin tüstü ilə doldurması daha da ağırlaşdırdı. Ancaq vəziyyətin öhdəsindən gələ bildik və hər şeyi ortadan qaldırdıq. Digər fövqəladə hallar var idi, lakin o qədər də kəskin deyildi (gülümsəyir).

– Uçuşdan əvvəl kosmonavtların uğur üçün bir çox ümumi ənənələri var. Şəxsi şans əlamətləriniz varmı?

– Hər kosmonavtın fərdi uğur əlamətləri var. Ancaq bunlar haqqında danışmayacağam, şəxsi işarələr olaraq qalacaqlar (gülür).

– İlk kosmonavt korpusu təkcə uçuşlarda deyil, həm də təlim prosesində qabaqcıl idi. Və bir çox mütəxəssis, indi müasir bir kosmonavta SSRİ kosmonavtları üçün təlim proqramından keçmək üçün imkan verilsə, onu keçməyəcəklərinə inanırlar. Fikirlə razısınız?

– Əlbətdə razıyam. Hər şeydə birinci idilər, hər şey məlum deyildi və bu səbəbdən də təlim proqramları böyük bir fərqlə idi. Yalnız sonra gəmilər daha rahat oldu və içlərindəki şərtlər daha sadə oldu. Texnika təkmilləşdirildi, astronavtlar üçün tələblər azaldı. Sergey Pavloviç Korolyev, yalnız hərbi pilotların kosmosa uçmamalı olduğunu, eyni zamanda sağlamlıqlarını saxlamağı bacaran müxtəlif profilli mütəxəssislərin də uçmalı olduğunu söyləyirdi. Buna görə gəmiləri daha da yaxşılaşdırmaq, tələbləri azaltmaq və kosmik sənayedə mütəxəssislər üçün giriş imkanlarını genişləndirmək lazımdır. Hər şey belə oldu.

– Yuri Qaqarin sülh missiyasında bir çox ölkələrə səyahət etmişdir. O Azərbaycanda da olub, Bakıda da bu günə qədər böyüyən palma ağacları əkib. Bunu bilirdinizmi? Və siz Bakıda olmusunuz?

– Mən tələbə və gənc mütəxəssis kimi Bakıda olmuşam. Çox gözəl bir şəhər, dost insanlar. Yuri Qaqarinin Bakıda əkdiyi palma ağacları barədə də məlumatım yox idi. Çox maraqlıdır, gedib görməli olacağam. Kosmonavt Musa Manarov da daxil olmaqla azərbaycanlı dostlarım var. Musa Bakıda anadan olub. İndi onunla qonşuyuq. İlk uçuşda mən onun dublyoru olmamışam. Uzun müddət birlikdə çalışdıq və indi dostluq münasibətlərimizi davam etdiririk. Əlbətdə ki, Azərbaycan Sovet kosmik proqramının banilərindən biri, general-leytenant Kərim Kərimovun simasında kosmik sənayenin inkişafına mühüm töhfə verdi. Uzun illər İdarəolunan uçuşlara dair dövlət komissiyasının sədri və bizim böyük nazirliyimizin rəhbəri idi. Kərim Əlieviçin töhvəsi əvəzolunmazdır, eləcə də Azərbaycan, bütün bu nailiyyətlərə sahib olmaq üçün insanlar ağıllarını, istedadlarını, potensiallarını və bacardıqlarını kosmik sənayeyə sərf edirdilər. Bütün ölkə, bütün Sovet İttifaqı bu sahə üçün çalışırdı.

– Yer, orbitdən baxanda bir astronavtın gözü ilə necə dəyişir? Və ən gözəl yerlər haradır?

– Bütün dünya gözəldir. Bütün qitələr fərqlidir və əla görünürlər. Bəli, planet dəyişir. Üzərində insan fəaliyyətinin izləri görünür və bu çox hiss olunur. Bunu 1992-ci ildə ilk uçuşumda hiss etdim və planetimizi xilas etmədiyimiz üçün şok oldum. Stansiyada olarkən ətrafda icazə verilən şeyin sərhədlərinin nə qədər yaxın olduğunu hiss edirsən. Və orbitdən insanın planetimizin zərərinə necə hərəkət etdiyini görə bilərsiniz. Bir çox meşələr qırılır, yandırılır, torpaq yuyulur və böyük tankerlər neft məhsullarını okeana tökür … bir çox başqa işlər görülür. Və ilk uçuşum məni şoka saldı … Planetdə çox gözəl yerlər var və onlar özlərinə görə heyranedicidir. Dağlar, qarlı zirvələr, səhra, Avropanın, ölkəmizin və Qafqazın gözəl mənzərəsi…

– 60 il keçdikdən sonra indi kosmik tədqiqatı necə görürsünüz?

– Daha geniş, daha yüksək. Yer orbitindən çıxma, Günəş sisteminin yeni aləmləri. Onlara çatacağıq və mənimsəməyə başlayacağıq. Və ən əsası, kosmosun bir-birindən ayrılmamalı olduğunu, əksinə birləşdirəcəyini başa düşəcəyik. Bu, bəşəriyyətin gələcəyidir. İnsan kosmik varlıqdır və uzaq dünyalara ən yaxşı insani keyfiyyətləri- dostluq, insanlıq, sevgini gətirməlidir. Düşünürəm ki, bu mənada kosmonavtlar və kosmos özümüzü insanlıq olaraq daha yaxşı anlamağımıza və daha yaxşı olmağımıza kömək edəcəkdir (gülür).

– İndi Yuri Qaqarinlə görüşsəydiniz, ona nə deyərdiniz və ya soruşardınız?

– Yuri Qaqarinlə görüşsəydim, ona heyran olduğumu bildirərdim, çünki aramızda 1-ci o idi!

Müsahibə aldı: Tatyana Novikova

Tərcümə etdi: Elçin Bayramlı

Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə