Azərbaycan-Ermənistan: sülh prosesi necə gedir? - ANALİZ

Putin: "Nə Azərbaycan, nə Rusiya, nə də Ermənistan münaqişənin davam etməsində maraqlı deyil”

Son günlərdə Azərbaycan-Ermənistan arasındakı məsələlərlə bağlı vəziyyət dünya mediasının diqqət mərkəzindədir. “Moskva-Baku” portalında yayımlanan verilişdə qeyd olunan məqamları oxucularımızın diqqətinə çatdırırıq.

Qarabağdakı vəziyyət

Dünən rusiyalılarla birbaşa xəttdə Prezident Vladimir Putin Dağlıq Qarabağdakı münaqişənin həlli ilə bağlı bir sualı cavablandırdı. Putin Rusiyanın bu ciddi münaqişənin həllində mühüm bir rol oynadığını qeyd etdi. “Bu gün heç kim- nə Azərbaycan, nə Rusiya, nə də Ermənistan münaqişənin davam etməsində maraqlı deyil”- deyən Putin Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli zamanı həllini tələb edən çox sayda problemin toplandığını da əlavə etdi.

“Bəli, bir çox problem var. Bölgənin iqtisadi və sosial inkişafını əks etdirən məsələlər var. Əlbəttə, Qarabağda yaşayan insanların buna ehtiyacı var. Çünki silahlı qarşıdurmanın yenidən başlayacağı halda orada yaşamaq mümkün deyil. Bunu çox yaxşı başa düşürük. Bunu həm Ermənistanın, həm də Azərbaycanın liderləri başa düşürlər. Bəli, həqiqətən çox problem var. Normal infrastrukturun bərpası ilə bağlı məsələlər var, Ermənistanla Azərbaycan arasındakı dövlət sərhədində müvafiq iş aparmaq üçün sərhədin demarkasiyası ilə bağlı məsələlər var. Xüsusilə heç vaxt əsil dövlət sərhədi olmadığı, yalnız ittifaq respublikaları arasındakı şərti inzibati sərhəddin olduğu yerlərdə. İndi işləyirik. Xüsusi üçtərəfli bir qrup yaratdıq - Rusiya, Azərbaycan, Ermənistan və bölgədə normal münasibətləri bərpa etmək üçün hər şeyi edəcəyik. Bu işdə əsas faydalananlar təbii ki, Qarabağ sakinləri olmalıdır. Düşünmək istərdim ki, on illər boyu yığılan bütün çətinliklərə baxmayaraq, belə olacaq”- Rusiya Prezidenti deyib.

Revanşist ritorikası yoxdur

Ermənistandakı anti-Azərbaycan və revanşist ritorika Bakı ilə İrəvan arasındakı münasibətlərin normallaşdırılması məsələsini təhlükə altına qoyur. Bunu dünən Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri Ceyhun Bayramov Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv ölkələrin Xarici İşlər Nazirləri Şurasının 43-cü iclasında çıxış edərkən deyib.

“Ermənistanda revanşist ritorika ilə müşayiət olunan Azərbaycana nifrət ciddi narahatlığa səbəb olur. Ermənistandakı hakim və müxalif siyasətçiləri birləşdirən anti-Azərbaycan bəyanatları münasibətlərin normallaşması prosesini təhdid edir”- nazir vurğulayıb.

Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin başçısı rəsmi Bakının İrəvana dövlət sərhədlərinin delimitasiyası və demarkasiyası ilə bağlı danışıqlara başlamaq üçün təklif verdiyini də qeyd etdi. Və yaxın gələcəkdə Azərbaycan Ermənistandan müsbət reaksiya gözləyir.

“Ermənistanla dövlət sərhədinə nəzarəti bərpa etdikdən sonra Azərbaycan hazırda sərhəd boyunca sərhəd nəzarəti infrastrukturu qurur. Ermənistana sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası ilə bağlı ikitərəfli danışıqlara başlamağı təklif edirik. Azərbaycan bu təklifə Ermənistandan müsbət reaksiya gözləyir”- Ceyhun Bayramov bildirib.

Nazir əlavə edib ki, Cənubi Qafqazda sülhü bərpa etmək lazımdır, bunun həm Azərbaycan, həm Ermənistan, həm də qonşuları üçün faydası olacaq. Xarici işlər naziri münaqişənin həllinin regional əməkdaşlıq, inkişaf və tərəqqi üçün yeni perspektivlər açdığını xatırladıb:

“10 Noyabr 2020-ci il tarixli ortaq bəyanat, bölgədə kommunikasiyaların açılmasını təmin edən 11 yanvar 2021-ci il tarixli Azərbaycan-Rusiya-Ermənistan üçtərəfli bəyanatı ilə tamamlandı. Bu tədbirlərin həyata keçirilməsi QDİƏT regionunun mühüm bir hissəsinin - Cənubi Qafqazın mənzərəsini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirəcəkdir. Azərbaycanla Türkiyə arasında yeni bir əlaqə olan Zəngəzur dəhlizi mövcud ticarət və nəqliyyat əlaqələrinə xidmət edəcək və təxminən 30 ildən sonra Naxçıvanın təcrid olunmuş eksklavını Azərbaycanla birləşdirəcəkdir".

Nazirin sözlərinə görə, kommunikasiyaların bərpası bütün bölgə üçün qazanclı vəziyyətdir və Qara dənizin daha geniş coğrafiyasının əhəmiyyətini artırır.

“Nəqliyyat, rabitə və ticarət təşəbbüsləri yeni tərəfdaşlıq imkanlarından faydalanmaq üçün bir fürsət verəcəkdir. İnkişafı artırmaqla yanaşı, genişləndirilmiş regional əməkdaşlıq bölgədə hərbi hücum riskini azaldan, sülhü və sabitliyi artıran iqtisadi imkanlar yaratmağa kömək edə bilər”.

Danışıqlar zarafatla başladı

Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov ilə türkiyəli həmkarı Mevlut Çavuşoğlu arasında danışıqlar dünən Türkiyənin Antalya şəhərində başladı. İki ölkənin xarici işlər nazirlərinin görüşü bağlı qapılar arxasında təkbətək formatda keçirildi. Müzakirə başlamazdan əvvəl Lavrov və Çavuşoğlu bayraqların fonunda birlikdə şəkil çəkdirdilər. Fotoçəkiliş zamanı Sergey Lavrovun türkiyəli xarici işlər naziri Mevlut Çavuşoğlu ilə ortaq şəkil çəkdirmə mərasimi zamanı türk jurnalistin fərqli bir yer tutması tələbinə zarafatla cavab verdiyi qeyd edildi.

Nazirlər ölkələrinin bayraqları qarşısında dayandılar və Türkiyə jurnalistlərindən biri Lavrovdan Rusiya bayrağına mane olmaması üçün yerdəki qırmızı işarədə dayanmasını istədi. Buna Lavrov zarafatla cavab verdi: “Gördüyünüz şeyi görürsünüz. Bizə nə edəcəyimizi söyləməyin".

Heyət üzvləri və jurnalistlər güldü və Çavuşoğlu rus nazirin zarafatını bəyəndiyini bildirdi. Xüsusi görüşdən sonra hər iki tərəfin nümayəndə heyətlərinin iştirakı ilə danışıqlara başlandı. Məlumdur ki, danışıqlar zamanı Lavrov Rusiya ilə Türkiyənin Azərbaycan və Ermənistan arasındakı dialoqu normallaşdırmaq üçün səyləri əlaqələndirəcəklərini söylədi. Nazirlərin Ukrayna və Əfqanıstandakı vəziyyəti müzakirə etdikləri də bildirilir.

Həbs olunanların vəziyyətini müəyyənləşdirin

Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsinin prezidenti Peter Maurer dünən bir Rusiya qəzetinə verdiyi müsahibəsində Bakı ilə İrəvanın müharibə zamanı və döyüş əməliyyatları bitdikdən sonra Qarabağda saxlanılan şəxslərin statusu məsələsini öz aralarında həll etməli olduqlarını söylədi.

“Həbs olunanların bəzilərinin hərbi əsir kimi qəbul edilib-edilmədikləri, statuslarının nə olduğu və geri qayıda biləcəkləri barədə mübahisələr davam edir. Bu məsələlərlə məşğul olmağa davam edirik".

O, həmçinin qeyd edib ki, “Qırmızı Xaç”ın məhbuslarla birbaşa əlaqəsi var, bu, problem deyil, lakin Bakı və İrəvan məhbusların statusu məsələsini həll etməlidirlər. Onun sözlərinə görə, BQXK hər iki tərəflə təmasdadır.

“Azərbaycan hökuməti, Ermənistan tərəfi ilə tutulanların statusu ilə bağlı fikir ayrılıqlarının olduğunu bildirdi. Bakı və İrəvan bu problemi öz aralarında həll etməlidirlər. Təcrübəmizi paylaşa bilərik, hansısa məsləhət verə bilərik, ancaq müvafiq hökumətlər statusları özləri təyin etməli və yekun qiymətləndirməlidirlər".

Xatırladaq ki, rəsmi Bakı bütün hərbi əsirləri və nəzarətə alınan şəxsləri İrəvana qaytardığını dəfələrlə bəyan etmişdi. Bu cür şəxslərin ümumi sayı təxminən 90 nəfərdir. Eyni zamanda, Bakı 2020-ci ilin noyabrında döyüş əməliyyatları başa çatdıqdan sonra Qarabağda tutulan silahlıları hərbi əsirləri hesab etmir. Azərbaycan səlahiyyətlilərinin bildirdiyinə görə, bu şəxslər ölkə qanunvericiliyini pozmuş, Azərbaycan ərazisinə qanunsuz olaraq daxil olmuş və terror aktlarının törədilməsində və hərbi və mülki şəxslərə qarşı hücumlarda iştirak etmişlər. Hazırda Bakıda bu məhbusların məhkəməsi davam edir.

Beləliklə, bir gün əvvəl Bakı Apellyasiya Məhkəməsində 13 erməni diversanta qarşı açılan cinayət işi üzrə məhkəmə iclası keçirildi. İclas zamanı prokuror ittiham aktını oxudu. Erməni təxribatçılar "terror törətmək məqsədi ilə Azərbaycan ərazisinə keçməkdə" günahlandırılır. Və bu gün Ermənistan tərəfdən Qarabağdakı döyüşlərdə iştirak edən Rusiya vətəndaşı Eduard Dubakov barəsində başqa bir məhkəmə prosesi başladı. O, terrorizm, cinayətkar qrupda iştirak və Azərbaycanın dövlət sərhədini qanunsuz keçmə maddələri ilə ittiham olundu.

Hakim məhkəmə zamanı ittihamların sübuta yetiriləcəyi təqdirdə 8 ildən 15 ilə qədər həbs cəzası ala biləcəyinə qərar verdi. Təqsirləndirilən şəxs ittiham üzrə özünün qismən günahkar olduğunu etiraf etdi.

Əlavə edək ki, Bakıda ilk Qarabağ müharibəsi zamanı azərbaycanlı məhbuslara vəhşicəsinə işgəncə verən iki erməni silahlısına qarşı növbəti məhkəmə prosesi keçirilir. Bütün məhbuslara qarşı məhkəmə işləri davam edir.

Zərərçəkənlər üçün yeni mənzil

Bu gün məlum oldu ki, 2-ci Qarabağ müharibəsi zamanı 2020-ci ilin oktyabrında Azərbaycanın Gəncə şəhərinə raket hücumlarından əziyyət çəkən ailələr Dövlət Mənzil İnşaat Agentliyi tərəfindən inşa edilən yeni yaşayış kompleksində tam təmirli mənzillər aldılar. Qalan 12 ailə, istəklərinə görə mənzillərin dəyərinə bərabər vəsait aldı.

Xatırladaq ki, 2020-ci ilin oktyabrında Azərbaycan və Ermənistan arasındakı qarşıdurmanın kəskinləşməsi zamanı Ermənistan silahlı qüvvələri döyüş bölgəsindən çox uzaqda yerləşən Gəncə şəhərini raket hücumlarına məruz qoymuşdu. 11 oktyabrda şəhərə raket zərbəsi nəticəsində 10 nəfər ölüb, 30-dan çox insan yaralanıb. Oktyabrın 17-nə keçən gecə Ermənistan Silahlı Qüvvələri Gəncə və Mingəçevirə növbəti raket zərbəsi endirib. Gəncə iki raketlə vurulub. Cəmi 20 evə ziyan dəyib, daha 4-5 ev tamamilə dağılıb.

Müəllif- Anna Nemolyakina

Tərcümə - Elçin Bayramlı

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə "Ermənistan-Azərbaycan, ərazilərin işğaldan azad olunması haqqında həqiqətlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması, Azərbaycanın ədalətli mövqeyinin müdafiə edilməsi" istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb.