Uzun illərdir insanlar arasında formalaşmış bir inanc var - qara çörək faydalıdır. Lakin bütün qara çörəklər eyni deyil və hər tünd rəngli çörək mütləq şəkildə sağlam demək deyil. Bu məsələyə obyektiv yanaşmaq üçün həm tərkibini, həm hazırlanma prosesini, həm də sağlamlığa təsirlərini nəzərdən keçirmək lazımdır.
Bəs, qara çörək həqiqətən də faydalıdır?
Tarixən qara çörəyin hazırlanmasında dənənin bütöv şəkildə istifadə edilməsi əsas rol oynayıb. Buğdanın kəpək və rüşeym qatları unun içində qaldığı üçün çörək həm daha dolğun dadlı olur, həm də tərkibindəki mikroelementlər qorunur. Bu qatlarda olan maqnezium, fosfor, dəmir, B1, B2, B6 vitaminləri, fol turşusu və antioksidantlar ağ undan hazırlanmış çörəyə nisbətən daha yüksək olur. Ağ un hazırlanarkən bu qatlar kənarlaşdırıldığı üçün çörək daha yumşaq və uzunömürlü olsa da, qidalandırıcılığı azalır. Məhz buna görə qara çörək “daha sağlam” imici qazanıb. Lakin müasir istehsalda bu prinsip çox zaman pozulur və çörək sadəcə tünd rəngləşdirilir.
Qara çörəyin sağlamlığa təsirləri arasında ən əsas məqam onun qan şəkərinə təsir mexanizmidir. Tam taxıl çörəyi qan şəkərini daha yavaş yüksəltdiyi üçün pankreas üzərində yük az olur. Bu, təkcə diabeti olan şəxslər üçün deyil, sağlam insanlar üçün də əhəmiyyətlidir, çünki sürətli şəkər pikləri tez acma hissi yaradır və enerji dalğalanmaları nəticəsində yorğunluq, halsızlıq və hətta diqqət dağınıqlığı baş verə bilir. Lifli unla hazırlanan çörək isə daha stabil enerji axını təmin edir və bununla gündəlik fəaliyyət üçün daha davamlı zəmin yaradır. Bu səbəbdən idmanla məşğul olanlar və ya uzun müddət fiziki iş görənlər üçün də tam taxıl çörəyi daha əlverişlidir.
Tərkibindəki lifin yüksək olması bağırsaq mikroflorasına da müsbət təsir göstərir. Faydalı bakteriyaların qidalanması üçün lazım olan prebiotik liflər qara çörəkdə daha çoxdur. Bu bakteriyalar immun sisteminin güclənməsinə, hormon tənzimlənməsinə və ümumi metabolik sağlamlığa təsir edir.
Zərərlərinə gəldikdə isə…
Bağırsaq sağlamlığının artıq bütün orqanizmə təsir etdiyi elmi olaraq sübut olunub. Bu baxımdan tam taxıl məhsullarının qəbul edilməsi uzunmüddətli sağlamlıq baxımından töhfə verir. Lakin burada “orta miqdar” anlayışı vacibdir. Lifin həddindən çox olması bəzi insanlarda qıcıqlanma, köp və sancı yarada bilər. Xüsusilə ani şəkildə lifli qidaya keçid edən insanlarda adaptasiya dövrü olur.
Qara çörəyin mümkün zərərlərindən biri də onun bəzi növlərinin fermentasiya prosesində istifadə edilən mayaya qarşı həssas insanlarda allergik reaksiyalar yaratmasıdır. Həmçinin bəzi növlər daha ağır olur və mədə boşalmasını ləngidə bilər. Xroniki qastrit, mədə turşuluğunun az olduğu hallar və ya həzm zəifliyi yaşayan şəxslər üçün qara çörək bəzən narahatlıq yarada bilər. Bu halda daha yüngül strukturda olan çörəklərə keçmək məsləhətdir.
Sağlam və düzgün üsulla hazırlanmış qara çörəyi necə seçmək olar?
Müasir qara çörək istehsalında diqqət edilməli başqa bir məqam istifadə edilən unun həqiqətən tam taxıl olub-olmamasıdır. Tam taxıl unu ilə kəpəyi sonradan ağ una qarışdırılmış un arasında fərq var. Birincidə təbii struktur qorunur, ikincidə isə dənənin lif tərkibi saxlanılsa da, rüşeym hissəsi çox zaman olmur. Rüşeym qida maddələri ilə xüsusilə zəngindir və onun olmaması çörəyin bəzi faydalarını azaldır. Buna görə keyfiyyətli çörəklərdə adətən “100% tam taxıl” və ya “bütöv dənəli” qeyd olunur.
Digər tərəfdən, bəzi qara çörək növlərinin kalorisi ağ çörəyə çox yaxın olur, bəzən isə istifadə olunan toxumlar, yağlar və digər əlavələrə görə daha da yüksək ola bilər. Bu da çəki azaltmağa çalışan insanlar üçün aldadıcı vəziyyət yarada bilər. Çörək rənginin tünd olması doyduruculuğunu dəyişmir və nə qədər sağlam olsa da, porsiya nəzarəti yenə də vacibdir.
Son olaraq, qara çörək seçərkən ən sağlam olanlar adətən təbii mayalı, tərkibi sadə və ən az emal edilmiş çörəklərdir. Ev üsulu hazırlanan və ya etibarlı çörəkbişirmə yerlərindən alınan çörəklər daha təhlükəsiz seçimdir. Hər gün çörək istehlak edirsinizsə, unun növünə, tərkibinə və əlavə maddələrin olub-olmamasına baxmaqla seçiminizi daha sağlam edə bilərsiniz.
Beləliklə, qara çörək doğru şəkildə hazırlanmışsa və düzgün miqdarda istehlak edilirsə, sağlam qidalanmanın mühüm bir hissəsi ola bilər. Lakin onun faydalı olması rənginə deyil, tərkibinə, lif miqdarına, fermentasiya üsuluna və şəxsi həzm xüsusiyyətlərinə bağlıdır.
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB
