Meteoroloq: İqlim getdikcə "əsəbi" olur - MÜSAHİBƏ

Dəqiq meteoməlumatı haradan izləmək lazımdır? İnsanlar daha düzgün proqnoz verir, yoxsa kompüterlər?

Rusiya Hidrometeorologiya Mərkəzinin direktor müavini Dmitri Kiktyov Pravda qəzetinə verdiyi müsahibədə qəti istiləşmə tendensiyasının olub-olmadığı, dəqiq hava proqnozunu, habelə gələn yaz və yay proqnozunu harada tapmaq mümkün olduğu haqda danışıb. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

İSTILƏŞMƏ OLACAQ

- Dmitri, may tətilləri üçün hansı proqnozlar var?

- Günlə detallaşdırılan dəqiq proqnoz 5-7 gün ərzində olur, daha sonra başqa şərtlərlə proqnozlar verilir. Bu, ay və ya mövsüm üçün ortalamadır: normadan yuxarı, normadan aşağı və ya normaya yaxın.

23 mart Meteorologiya günüdür. Bu tarixdə Dünya Meteoroloji Təşkilatının konvensiyası qəbul edilib. Elə həmin gün, naviqasiya dövrü üçün, yəni ilin isti yarısı üçün bir proqnoz vermək planlaşdırılır. Bu haqda məlumat Meteoinfo saytımızda yayımlanacaq. Bunlar bizim hidrometeoroloji mərkəzdə və qlobal mövsüm proqnozları verən digər mərkəzlərdə aparılan hesablamaların nəticələridir. Bu gün dünyada əsas mərkəzlər bunlardır:

-Moskva,

-English Met Office,

-Meteo Fransa,

-Alman meteoroloji xidməti,

-Seul,

-Vaşinqton,

-Melburn,

-Pekin.

Qarşıdakı aylara görə təxminlərə baxsanız, bu proqnozlarda soyuq görünmür, yəni ən çox ehtimal yaz-yay ayları üçün normadan çox və ya normaya yaxındır. Üstəlik, bu siqnal daha etibarlıdır, yay aylarında Rusiyanın Avropa ərazisinin cənubunda və Uraldan kənarda, yəni Sibirdə, Uzaq Şərqdə temperaturun normadan yüksək olması ehtimalı çoxdur. Ölkənin Avropa ərazisinin şimalında, proqnoz daha az etibarlı olur. Ancaq soyuq ssenari ölkənin bəzi bölgələrində əsas deyil.

- Keçən il anomal idi, Kalininqraddan Vladivostoka qədər hava eyni idi. Ümumiyyətlə Uraldan əvvəl bir hava var, Uraldan sonra fərqlidir. Müşahidə dövründə bu necə qiymətləndirilir?

- İndi iqlim dəyişikliyindən çox danışırlar. Hətta bu termin "iqlim daha çox əsəbləşir" kimi səslənir. Həddindən artıq hadisələrin dəyişkənliyi və təkrarlanması dünyanın bir çox yerində mövcuddur. Yaz fəsli də isti olmağa meyillidir. Xəritəyə baxsanız, son 30 ildə bahar mövsümündə istilik necə dəyişdi, 10 il ərzində ölkədə istiləşmə dərəcəsi 0,4-0,5 dərəcədən 1,2 dərəcəyə qədər dəyişdi. İstiləşmə meyili bu zonalarda ən güclü idi:

-Taymırda,

-Şimal,

-Arktika sahili,

-Uzaq Şərqin şimalında.

Yaşadığımız Avropa ərazisində istiləşmə nisbəti 10 il ərzində daha təvazökar- 0,4-0,5 dərəcə idi.

İstiləşmənin nəticələrindən biri də orta enliklərdə üstünlük təşkil edən qərb axınının zəifləməsidir. Yəni en dairələrində qərb küləyi istiqaməti üstünlük təşkil edir. Orta troposferdə bu, yaxşı izlənilmişdir. Bunun səbəbi tropiklər və yüksək qütb enlikləri arasında bir təzyiq qradiyenti olmasıdır.

İstiləşmə dərəcəsi hər yerdə eyni deyil, Arktika bölgələri daha sürətli istilənir və tropik bölgələrdə istiləşmə siqnalı daha az hiss olunur.

Qeyri-bərabər istiləşmə səbəbi ilə qütb bölgələri ilə tropiklər arasındakı təzyiq qradiyenti zəifləyir, buna görə qərb axını daha aralıqlı olur, arada tez-tez fasilələr olur: şimal qütb axınları və ya əksinə cənub bölgələrindən axınlar. Qərb axınındakı bu fasilələr daha tez-tez və daha güclü soyuq və istilik dalğalarında özünü göstərir.

- Proqnozlaşdırma dəqiqliyi nə qədər artıb?

- Tədricən proqnozların dəqiqliyi artır. İstədiyimiz qədər sürətli deyil. Avtomatlaşdırılmış texnologiyalardan istifadə edərək istehsal olunan ədədi hava proqnozlarından danışırıqsa, son 20-30 ildə köklü şəkildə dəyişiblər.

Məsələn, bu gün 3 gün üçün bir proqnoz 20 il əvvəlki bir günlük proqnozla eyni müvəffəqiyyətə sahibdir.

HAVA PROQNOZUNU HARADA IZLƏMƏK OLAR?

- Tamaşaçılara hansı hava proqnozu mənbəyini tövsiyə edərdiniz?

- Bu gün internetdə və digər mediada çoxlu proqnozlar var. Tez-tez olur ki, resurslar təbliğ olunur, lakin proqnozların keyfiyyəti həmişə doğruluq dərəcəsinə uyğun gəlmir.

Bölgələr üçün milli meteoroloji xidmətlərin proqnozları uzaqdan verilən proqnozlardan daha uğurludur, çünki əraziləri haqqında daha çox məlumata sahibdirlər, ərazini və xüsusiyyətlərini bilirlər.

Bu gün və ya sabah üçün proqnozlara baxsanız, hidrometeoroloji xidmətin regional şöbələrinin veb saytlarını tövsiyə edərdim, çünki onların proqnozları, bəlkə də, İnternetdə o qədər də populyar deyil, veb resurslarının təbliğinə o qədər də çox sərmayə qoyulmur, amma keyfiyyəti həqiqətən yaxşıdır.

Daha uzun müddət üçün proqnozlara baxırsınızsa, onda Rusiyanın Hidrometeoroloji Mərkəzinin saytına daxil olmalısınız. Avropaya və ya daha da uzağa gedirsinizsə, bu ölkələrdə fəaliyyət göstərən meteoroloji xidmətlərin proqnozlarına baxmağa dəyər.

- Regional hava xidmətləri ilə əlaqələriniz var ki, onları dərhal tapa bilərsiniz?

- Əlbəttə ki, Roshidromet saytında Meteorf var. Roshidromet-in ərazi şöbələrinin siyahısı. Rusiyanın Hidrometeoroloji Mərkəzinin veb saytında (Мeteoinfo.ru) "Əlaqə" bölümündə bir link, Roshidromet təşkilatlarının əlaqə məlumatları var. Bunun üzərinə vursaq, ölkənin bölgələrinə görə hidrometeorologiya və ətraf mühitin monitorinqi şöbələrini görərik:

-Uzaq Şərq,

-Sibir,

-Avropa ərazisi.

Önümüzdəki günlər üçün proqnozlarla bağlı oraya baxmağa dəyər.

Bir proqnozlaşdırıcının iştirakı olmadan verilən avtomatik proqnozlarda və proqnozlaşdırıcının əlindən keçən proqnozlarda təfərrüatların mənfi və mənfi cəhətləri var. Rəsmi proqnozlar ümumiyyətlə o qədər də təfərrüatlı deyildir. Hər kənd üçün bir proqnoz vermək çətindir, sadəcə insan resursları çatmır. Bir saatlıq detallı bir proqnoz vermək də çətindir.

Eyni zamanda, insan təhlükəli hadisələri yaxşı proqnozlaşdırmağı bacarır. Sinoptiklər ərazinin xüsusiyyətlərini, müxtəlif proqnozlaşdırma vasitələrinin, modellərinin güclü və zəif tərəflərini yaxşı bilir və onları düzəldirlər. Bu, avtomatlaşdırılmış texnologiyalarla o qədər də uğurla mənimsənilməyən yerli, regional hadisələrin proqnozlaşdırılmasına imkan verir. Dumanlar, yerli küləklər və s. Yüksək təfərrüatlarla maraqlanırıqsa (hər bir neçə kilometrə, hər saata), onda maşın çox yaxşı işləyir. Ancaq ideal olaraq ikisini də izləməlisiniz.

Tərcümə - Elçin Bayramlı