Təki sülh olsun - RAKURS

Trampı təfərrüatlar maraqlandırmır

Ağ Ev administrasiyası uzun müddətdir ki, özünü müharibədə “vasitəçi” hesab edir və tərəf tutmaq istəmir. Hər iki tərəfin razılaşdığı istənilən müqaviləni imzalamağa hazırdır. ABŞ prezidenti Donald Tramp Ukrayna ilə Rusiya arasında sülh sazişinin nə olacağı ilə maraqlanmır. O, bütün diqqətini müharibəni dayandırmağa yönəldir. Bu barədə çərşənbə axşamı, noyabrın 25-də “Politico” Ağ Evin adı açıqlanmayan yüksək rütbəli rəsmisinə istinadən məlumat yayıb.

Nəşrin prezidentə yaxın mənbələri təsdiqləyiblər ki, Tramp “hər hansı məzmunda sənədi dəstəkləməyə hazırdır, bir şərtlə ki, bu sənəd hər iki tərəfi tez qane etsin və müharibəni bitirsin”. O vurğulayıb ki, Trampın qırmızı xətləri yoxdur – əsas odur ki, hər iki tərəf razılaşsın və müharibə bitsin. Nəşr qeyd edir ki, Tramp özünü çoxdan müharibədə “vasitəçi” hesab edir və tərəf tutmaq istəmir, bu da onu keçmiş prezident Co Bayden və ABŞ-ın Avropadakı əksər müttəfiqlərindən əhəmiyyətli dərəcədə fərqləndirir. Onlar təkid edirlər ki, Ukrayna Rusiya təcavüzünün qurbanı olub və onun narahatlığı hər şeydən üstündür. Qeyd olunur ki, Trampın mövqeyi planın təfərrüatlarının niyə qeyri-müəyyən qaldığını və prezidentin 24 saat ərzində Ukraynaya təklifinin yekun olmadığını bəyan etmək planı ilə razılaşmaq üçün cümə axşamı möhlət verməkdən niyə keçə biləcəyini izah edir.

Qeyd edək ki, noyabrın 21-də ABŞ prezidenti Donald Tramp Ukraynanın təklif olunan “sülh planı” ilə razılaşması üçün son tarix elan edib. Lakin o, etiraf edib ki, bu, onun Ukraynaya son təklifi deyil. Amerika lideri hesab edir ki, onun nümayəndəsi sövdələşmə funksiyasını yerinə yetirib. O, həmçinin etiraf edib ki, dərc olunan səs yazılarını hələ də nəzərdən keçirməyib. ABŞ prezidenti Donald Trampın xüsusi nümayəndəsi Stiv Vitkoffun ruslara Rusiyanın ona “sülh planı” ilə bağlı təkliflərini necə təqdim etməyi təklif etməsində heç bir qəbahət görmür. Ağ Ev rəhbəri bunu təyyarəsində jurnalistlərin suallarını cavablandırarkən deyib. "Çünki onu Ukraynaya satmalıdır. Ukraynanı Rusiyaya satmalıdır. Dellmeker belə işləyir. "Bax, bunu istəyirlər" demək lazımdır. Bu, standart danışıqlar formasıdır, siz onları buna inandırmalısınız”, - ABŞ prezidenti bildirib.

O, həmçinin əlavə edib ki, sızan səsi eşitməyib, lakin qeyd edib ki, Vitkoff eyni şeyi Ukraynaya da deyir. "Mən bunu eşitmədim, amma eşitdim ki, bunlar standart danışıqlardır. Və mən onun Ukraynaya eyni şeyi dediyini təsəvvür edə bilərəm, çünki hər iki tərəf vermək və almaq məcburiyyətindədir", - Tramp yekunlaşdırıb.

Xatırladaq ki, Bloomberg Putinin müşaviri Yuri Uşakovla Trampın xüsusi nümayəndəsi Stiv Vitkoff arasında iki şəxsi söhbətin stenoqramını dərc edib. Söhbətdə Witkoff Uşakova Rusiyanın “sülh planı” təkliflərini Trampa necə təqdim etməyi məsləhət görür. İkinci söhbətdə Uşakov və Dmitriyev “sülh planı”nın rus variantının Trampın komandasına verilməsi sxemini müzakirə ediblər və məqsəd Amerika tərəfinin bu təklifləri öz sənədi kimi təqdim etməsini istəyib. Dmitriyev bu materialın dərcinə dərhal cavab verib və Rusiyanın “sülh planı” ilə bağlı intriqalarını təsvir edən məqaləni “saxta” və “müharibəçilər”in hiyləsi adlandırıb.

Vitkoff Kremlə nə məsləhət görüb?

Oktyabrın ortalarında ABŞ prezidentinin elçisi Steve Witkoff Putinin köməkçisi Yuri Uşakova "sülh sazişi" ilə bağlı təkliflərini Donald Trampa necə təqdim etməyi məsləhət görüb. Konkret olaraq o, rus prezidentin Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski ilə görüşdən əvvəl Trampa zəng etməsini tövsiyə edib. Bloomberg bu barədə noyabrın 25-də söhbətin səs yazısını əldə etdikdən sonra məlumat verib.

Vitkoff və Uşakov arasında telefon danışığı oktyabrın 14-də baş tutub və beş dəqiqədən bir qədər çox çəkib. Söhbət zamanı Vitkoff Uşakova Putinə dərin hörmət bəslədiyini və Trampa Rusiyanın hər zaman sülh razılaşması istədiyinə inandığını dediyini deyib. ABŞ prezidentinin nümayəndəsi o vaxt Vladimir Zelenskinin gözlənilən səfərini də xatırladıb və Putinə görüşdən əvvəl Trampla danışmağı təklif edib. Bloomberg Vitkoff-dan sitat gətirib: "Zelenski cümə günü Ağ Evə gələcək. Mən o görüşə gedəcəyəm, çünki onlar məni orada istəyirlər, amma düşünürəm ki, mümkünsə, o cümə görüşündən əvvəl müdirinizlə danışaq".

Uşakov Vitkoffdan Putinin Trampa zəng etməsinin “faydalı” olub-olmadığını soruşub. Vitkoff cavab verib ki, Putinə Trampı Qəzzada sülh razılaşmasının əldə olunması münasibətilə təbrik etməyi (bu, Vitkoff və Uşakovun söhbətindən bir qədər əvvəl baş verib), Rusiyanın onu dəstəklədiyini və ABŞ prezidentinə sülh adamı kimi hörmət etdiyini söyləyib. "Onda bu, həqiqətən yaxşı bir zəng olardı", deyib Vitkoff. Məsələ bundadır ki, Trampla Putin arasında söhbət doğrudan da oktyabrın 16-da, Vitkoff və Uşakovun söhbətindən iki gün sonra baş tutub. Bundan sonra Putini dəfələrlə tənqid edən ABŞ prezidenti onunla Budapeştdə görüşmək arzusunu bildirib.

Həmçinin, nəşrin məlumatına görə, söhbət zamanı Vitkoff və Uşakov Rusiya ilə Ukrayna arasında “sülh müqaviləsi”nin potensial şərtlərini müzakirə ediblər, sonradan bu, Kiyevin və ya onun avropalı müttəfiqlərinin xəbəri olmadan Kremlin birbaşa iştirakı ilə hazırlanan 28 bəndlik planda öz əksini tapıb. "Mən sizə deyəcəyəm, sülh razılaşmasına nail olmaq üçün nə lazım olduğunu bilirəm. Donetsk və bəlkə də haradasa ərazi mübadiləsi. Amma mən deyirəm ki, bu cür söhbətlər əvəzinə, daha böyük ümidlə danışaq, çünki məncə, razılığa gələcəyik. Prezident Tramp razılığa gəlmək üçün mənə çoxlu azadlıq və səlahiyyət verəcək", - Vitkoff deyib.

O, daha sonra əlavə edib: “Ola bilsin ki, Putin prezident Trampa desin: “Bilirsiniz, Stiv və Yuri Ukraynada sülhə nail olmaq üçün çox oxşar 20 bəndlik planı müzakirə ediblər və bu, bizim fikrimizcə, vəziyyəti bir qədər irəli apara bilər; biz bu cür təkliflərə açığıq”. Bloomberg-in əldə etdiyi başqa səs yazısına görə, oktyabrın 29-da Rusiya elçisi Kirill Dmitriev və Uşakov telefonla rus dilində danışıb və Moskvanın istənilən sülh təklifində öz tələblərində nə dərəcədə israrlı olması lazım olduğunu müzakirə ediblər. Putinin iki köməkçisi müxtəlif variantları nəzərdən keçirərkən, Uşakov Rusiyanın Ağ Evə təkliflərində "maksimum" tələb etməsini təkid edib. O, ABŞ-ın hər hansı təklifləri səhv şərh edə və müəyyən elementləri istisna edə biləcəyindən, sonra danışıqların yekunlaşmasını təhlükə altına sala biləcək razılaşma tələb edə biləcəyindən narahatlığını ifadə edib. Dmitriyev isə öz növbəsində sənədi qeyri-rəsmi şəkildə paylaşmağı təklif edib və əmin olduğunu bildirib ki, ABŞ rusca versiyasını tam qəbul etməsə belə, heç olmasa, ona çox yaxınlaşacaqlar. Daha sonra o, Uşakovu əmin edib ki, ona deyilənlərə sadiq qalacaq və Uşakov sənədi daha sonra “Stiv”lə müzakirə edə bilər. Bloomberg qeyd edir ki, Rusiyanın ABŞ-la hansı təklifləri paylaşdığını və 28 bəndlik yekun plana nə dərəcədə təsir etdiyini dəqiq təsdiqləyə bilməyib.

Xatırladaq ki, ötən həftə ABŞ Ukraynadakı müharibənin həlli üçün 28 bəndlik sülh planını açıqlamışdı. KİV-in məlumatına görə, Tramp administrasiyası vəziyyətin həlli üçün bu planı hazırlamaq üçün Rusiya nümayəndələri ilə qeyri-rəsmi məsləhətləşmələr aparıb. Planda başqa şeylər arasında Ukraynadan güzəştlər nəzərdə tutulurdu. Lakin ABŞ, Ukrayna və Avropa nümayəndə heyətləri arasında aparılan danışıqlardan sonra sənəd 19 bəndə endirilib.

V.VƏLİYEV