Moskvanın Yekaterinburq faciəsi - RAKURS

Rusiyanın dövlət qurumları baş verənlərə qanuni don geydirməyə çalışırlar

Rusiyanın Yekaterinburq şəhərində baş verən hadisələr gündəmdə ən çox müzakirə olunan mövzular sırasındadır. Rosqvardiyanın törətdiyi vəhşiliklər barədə danılmaz faktlar qarşısında Rusiya hakimiyyətinin çıxılmaz duruma düşəcəyini düşünənlər çox yanıldılar. Moskva adətinə uyğun olaraq hadisədə yenə də hakimiyyət nümayəndələrini yox, qanunsuz olaraq evinə soxulduğu, öldürdüyü, həbs etdiyi insanları haqsız çıxarmağa cəhd edir. Rusiya mətbuatı da qaynar qazana dönüb, az qala azərbaycanlıları və onları həmişə döğma Vətən kimi dəstəkləyən Azərbaycanı günahkar çıxarmağa çalışır.

Bakı cəza tələb edir

Rusiyanın güc strukturları tərəfindən aparılan axtarışlar və həbslər nəticəsində Azərbaycan vətəndaşları həlak olub, bir neçə nəfər ağır yaralanıb, 9 nəfər həbs edilib. 28 iyun 2025-ci il tarixində Azərbaycanın Xarici İşlər Nazirliyi bir gün əvvəl Rusiyanın Yekaterinburq şəhərində baş vermiş hadisələrlə bağlı rəsmi məlumat yayıb. Sənəddə Rusiya FSB-nin iyunun 27-də səhər saatlarında azərbaycanlıların məskunlaşdıqları yerlərdə keçirdiyi hərbi əməliyyatdan ciddi narahatlıq ifadə edilir.

Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi Rusiya tərəfini hadisəni dərhal araşdırmağa və günahkarları məsuliyyətə cəlb etməyə çağırıb. İlkin məlumata görə, FSB-nin əməliyyatı köhnə işlə - 25 il əvvəl Səfərovlar ailəsinə məxsus "Kaspiy" restoranının yaxınlığında baş vermiş Azərbaycan vətəndaşı Yunis Paşayevin qətli ilə bağlıdır. Reydlər zamanı KİV-in məlumatına görə, bu ailənin azı 2 üzvü - Hüseyn, Ziyəddin həlak olub, Ayaz, Məzahir və Kamal Səfərov isə müxtəlif dərəcəli, əsasən ağır bədən xəsarətləri alıblar. Şahidlərlə birlikdə təxminən 50 nəfər saxlanılıb. Mərhumun yaxınlarından bəziləri işgəncə ola biləcəyini iddia edir.

Xatırladaq ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev mayın 9-na həsr olunmuş tədbirlərdə iştirak üçün Moskvaya uçmaqdan imtina etmişdi.

Rusiya mənbələrinin qənaəti, yaxud üzürü günahından böyük

…İyunun 27-də Yekaterinburqda “2001, 2010 və 2011-ci illərdə törədilmiş qətllərin istintaqı çərçivəsində” Azərbaycan diasporunun nümayəndələri saxlanılıb. Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi zorakılıqlara görə məsuliyyət daşıyanların cəzalandırılmasını tələb edərək, itkilər barədə məlumat yayıb. Məlumata görə, ölənlər Hüseyn və Ziyəddin Səfərov qardaşlarıdır. Amma Rusiya tərəfi onların ürəyində problem olduğu barədə yalan məlumat yaymaqda davam edir. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi həbslərin ağır cinayətlərin araşdırılması ilə bağlı olduğunu bəyan edib, müvəqqəti işlər vəkili Petr Volokov isə vəziyyətin nəzarət altında olduğuna əmin olub.

İyunun 29-da Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi Rusiya ilə bütün birgə mədəni tədbirləri ləğv edib, Azərbaycan nümayəndə heyəti isə “məqsədli qətllər və zorakılıq” səbəbindən parlamentlərarası komissiyanın iclasında iştirakdan imtina edib.

Bazar günü, iyunun 29-da Sverdlovsk vilayəti məhkəmələrinin birgə mətbuat xidməti bildirib ki, Yekaterinburq şəhərinin Leninski Rayon Məhkəməsi Məzahir, Akif və Ayaz Səfərovları iyulun 19-dək həbs edib, onlar Rusiya Federasiyası Cinayət Məcəlləsinin 105-ci (qəsdən adam öldürmə) maddəsi ilə ittiham olunurlar. Cinayət Məcəlləsinin eyni maddəsi ilə təqsirləndirilən Əhliman Gənciyev, Şahin Lalayev və Bəkir Səfərovun barəsində məhkəmənin qərarı ilə həbs müddəti 72 saat uzadılıb - zəruri sənədlərin toplanması üçün tərəflərə əlavə vaxt verilib. Azərbaycanın Yekaterinburqdakı Baş Konsulluğunun nümayəndələri saxlanılanlara dəstək olmaq üçün dinləmələrə gəliblər. Məhkəmənin mühafizəsi xüsusi təyinatlılar tərəfindən gücləndirilib.

Azərbaycan vətəndaşlarının həbsi cümə günü, iyunun 27-də Yekaterinburqda həyata keçirilib. Yerli KİV-in məlumatına görə, ümumilikdə, təhlükəsizlik qüvvələri əlliyə yaxın adamı saxlasa da, onların əksəriyyəti dindirildikdən sonra sərbəst buraxılıb. Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi 9 nəfərin həbsdə qaldığını bildirib. Regional mənbələr dindirilənlər arasında yerli Azərbaycan diasporunun lideri, BMT-nin “Azərbaycan-Ural” təşkilatının sədri Şahin Şıxlinskinin də olduğunu bildirib.

Təhlükəsizlik qüvvələrinin fəaliyyəti Rusiya Federasiyası İstintaq Komitəsinin regional idarəsi tərəfindən aparılan cinayət axtarışı çərçivəsində həyata keçirilib. “Rusiya Federasiyası İstintaq Komitəsinin Sverdlovsk vilayəti üzrə xüsusilə mühüm işlərin (keçmiş illərin cinayətləri üzrə) araşdırılması üzrə dördüncü şöbəsi Rusiya Federasiyası Cinayət Məcəlləsinin 105-ci maddəsinin 2-ci hissəsinin “g”, “z” bəndlərində, habelə Rusiya Federasiyası Cinayət Məcəlləsinin 3-cü maddəsinin 3-cü hissəsində nəzərdə tutulmuş cinayətlər əsasında cinayət işini araşdırır. Rusiya Federasiyası Cinayət Məcəlləsinin 105-ci maddəsi (bir qrup şəxs tərəfindən qabaqcadan sui-qəsdlə törədilmiş adam öldürmə; muzdlu adam öldürmə; muzdlu adam öldürməyə cəhd). İstintaqın məlumatına görə, etnik cinayətkar qrupun tərkibində olan təqsirləndirilən şəxslər 2001, 2010 və 2011-ci illərdə Yekaterinburq şəhərində törədilmiş bir sıra qətllər və qəsdən adam öldürməyə cəhddə iştirak ediblər”, - deyə idarədən bildirilib.

Rusiya mənbələrinə görə, sözügedən “etnik mütəşəkkil cinayətkar qrup 1990-cı illərin sonlarından regionda reketlik və narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsindən tutmuş fahişəliyin təşkilinə qədər müxtəlif qeyri-qanuni fəaliyyətlərlə, 2021-ci ildə isə saxta spirtli içkilərin tədarükü ilə məşğul olub və nəticədə 40-a yaxın Yekaterinburq sakini həlak olub. Eyni zamanda xərac verməkdən boyun qaçıran inadkar sahibkarlarla da mübarizə aparılıb. Belə ki, 2001-ci il mayın 11-də “Taqanski Ryad” bazar kompleksində paltar satan iş adamı Yunus Paşayev öldürülüb. İstintaqın məlumatına görə, qatillər onu “Metallon” kafesinin yaxınlığında mühasirəyə alaraq bıçaqlayaraq öldürüblər. Həmin vaxt prokurorluq cinayət işi açsa da, qatilləri tapa bilməyiblər. 2010-cu ilin mayında iş adamı Fexruz Şirinovun həyatına qəsd edilib. İstintaqın məlumatına görə, Elman Süleymanov adlı şəxs onu vurmaq istəyib, lakin tüfəngdən atəş açılmayıb və Şirinov özü oğlu ilə birlikdə cinayətkarı saxlayıb. Süleymanov həm istintaqda, həm də məhkəmədə ifadə verməkdən imtina edib. Təhlükəsizlik qüvvələrinin məlumatına görə, o, susduğuna görə qrup rəhbərlərindən vasitəçi vasitəsilə mükafat istəyib. Cavab olaraq vasitəçini qəbiristanlığa aparıblar və ayaqlarını sındıraraq prosesi videoya çəkiblər (qurban bir müddət sonra əlil olub və dünyasını dəyişib). Nəhayət, 2011-ci il avqustun 8-də iri tərəvəz anbarının sahibi İkram Hacıyevin evinə muzdlu qatillər gəlib. Qatil iş adamının başına atəş açanda o, silahı təcavüzkarın əlindən qoparıb, papağını və qoruyucu eynəklərini qoparıb çıxara bilib. Dörd gündən sonra zərərçəkmiş aldığı yaradan xəstəxanada dünyasını dəyişib”.

Əks reaksiya

Təhlükəsizlik qüvvələrinin Yekaterinburqda keçirdiyi əməliyyat rəsmi Bakının kəskin reaksiyasına səbəb olub. Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin bəyanatında həbslər zamanı ölən və yaralananlardan bəhs edilir. "Biz gözləyirik ki, Rusiya bu iş üzrə təcili araşdırma aparacaq və bu yolverilməz zorakılıqda günahkar olanları tez bir zamanda məsuliyyətə cəlb edəcək", - deyə qeyd edilib. Rusiya ilə bağlı bir sıra tədbirlər ləğv edilib.

Rusiyanın E1.ru portalının məlumatına görə, aparılan istintaq-əməliyyat tədbirləri zamanı “Kaspiy” kafesinin sahibləri olduğu ehtimal edilən Hüseyn və Ziyəddin Səfərov qardaşları “dünyasını dəyişib”. Həbs edilən təqsirləndirilən şəxslərin vəkili İlkin Əmirov 66.ru-ya bildirib ki, ölümün səbəbləri ilə bağlı hələlik məlumat verilmir. “Kommersant”ın mənbələrinə görə, hüquq-mühafizə orqanları infarktdan danışır.

Öz növbəsində Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarova bildirib ki, Yekaterinburqda həbslər Rusiya vətəndaşı olan Azərbaycandan olan şəxslərə aiddir və “ağır cinayətlər” faktı üzrə cinayət işlərinin istintaqı çərçivəsində həyata keçirilib. İyunun 28-də Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinə dəvət olunmuş Rusiyanın müvəqqəti işlər vəkili Petr Volokov Azərbaycan tərəfinə lazımi izahat verib və vəziyyətin hüquq-mühafizə orqanlarının nəzarətində olduğunu əmin edib.

Putin başa düşürmü ki, 1937-ci il deyil, 2025-ci ildir?

İyunun 29-da Yekaterinburqun Leninski Rayon Məhkəməsi bir gün əvvəl saxlanılan azərbaycanlıların saxlanması ilə bağlı qərarlar çıxarıb. Bu səs-küylü hadisə ilə bağlı daha əvvəl məlumat yayılıb. Şübhəlilərin mənzillərinə basqın zamanı polisin necə davranması hələ də çoxlu suallar doğurur. Məsələ bundadır ki, onlardan ikisi ölüb, bir neçəsi isə ciddi bədən xəsarətləri alıblar. Necə baxırsan, rəhmətlik Səfərov qardaşları (Ziəddin və Hüseyn) sadəcə şübhəli olublar, başqa heç nə. Onların günahı məhkəmə tərəfindən müəyyən edilməli idi. İndi, görünür, bu, artıq olmayacaq. Təhlükəsizlik qüvvələrinin kütləvi aksiyaları zamanı saxlanılan 50 azərbaycanlının əksəriyyəti artıq sərbəst buraxılıb. Lakin doqquz nəfər həbsdə qalıb.

Məhkəmənin qəbul etdiyi həbs müddəti maraqlıdır. Əgər adətən müxtəlif cinayətlərdə təqsirləndirilən şəxslər barəsində məhkəmələr dərhal 2-3 aylıq həbs qərarı çıxarırsa, bu halda hər şey başqa cür olur. Saxlanılanlardan üçü indiyədək 22 sutka həbs olunub. Bunlar Məzahir, Akif və Ayaz Səfərovlardır. Daha üç nəfərlə bağlı son dərəcə nadir qərar çıxarılıb - saxlanılan şəxslər Əhliman Gənciyev, Şahin Lalayev və Bəkir Səfərovun həbs müddəti 72 saat uzadılıb. Daha sonra onlar üçün profilaktik tədbir seçiləcək.

Görünür, gərgin siyasi vəziyyət öz təsirini göstərir. İyunun 27-də Yekaterinburqda baş verən zorakılıq aksiyasından sonra Rusiya və Azərbaycan hakimiyyəti arasında münasibətlər son dərəcə gərginləşib.Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, Azərbaycan parlamentinin nümayəndə heyətinin üzvləri Moskvada keçirilən tədbirlərdə iştirak etməmək qərarına gəliblər. Bundan başqa, Azərbaycan Rusiya incəsənət xadimlərinin və təşkilatlarının iştirakı ilə keçirilən bir sıra mədəni tədbirləri qəfil ləğv edib. Bunlara konsertlər, teatr tamaşaları və rus komediya ustalarının tamaşaları daxildir. Üstəlik, bu, sadəcə ləğv faktı deyil. Azərbaycanın Mədəniyyət Nazirliyindən rəsmi açıqlama verilib: “Rusiyanın dövlət və özəl qurumlarının Azərbaycanda planlaşdırdığı bütün tədbirlər ləğv edilib”. Ləğv edilən tədbirlər arasında Leonid Aqutin və Anjelika Varumun konsertləri, Bastanın "Şelkunçik", "Düyməcik", "Ustad və Marqarita" tamaşaları var.

Peskov: Rusiya Azərbaycanla yaxşı münasibətlərdə maraqlıdır

Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov Azərbaycanın Rusiya Federasiyası ilə bağlı mədəniyyət tədbirlərini ləğv etməsi ilə bağlı məlumatı şərh edib. "Biz bu cür qərarlardan ürəkdən təəssüflənirik. Azərbaycan tərəfinin fikrincə, bu cür demarşlara səbəb olmuş hadisələrin səbəblərini və mahiyyətini izah etmək üçün işi davam etdirmək vacibdir", - o deyib. Onun sözlərinə görə, hüquq-mühafizə orqanlarının işi ilə bağlı heç bir şey belə reaksiyaya səbəb ola bilməz və olmamalıdır. "Biz Azərbaycanla yaxşı münasibətləri daha da inkişaf etdirməkdə maraqlıyıq", - Peskov qeyd edib. O, həmçinin əlavə edib ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putinin gündəliyində Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevlə söhbət yoxdur, baxmayaraq ki, lazım gələrsə, qısa müddətdə belə bir söhbət təşkil oluna bilər.

İyunun 28-də Azərbaycan Rusiyanı Yekaterinburqda azərbaycanlıların saxlanmasını araşdırmağa çağırıb. Bu bəyanat mediada iyunun 27-də baş vermiş reyd barədə məlumat yayıldıqdan sonra verilib — təhlükəsizlik qüvvələri azərbaycanlıların 10-dan çox mənzilində axtarış aparıb və 50-yə yaxın adamı saxlayıb. Regional İstintaq Komitəsi və Daxili İşlər Nazirliyi “əvvəlki illərdən” işi araşdırdıqlarını bildiriblər.

Azərbaycan diasporunun nümayəndəsi, "Azərbaycan-Ural" təşkilatının sədr müavini Şıxlinski Mütvəli Şahin oğlu fövqəladə vəziyyətlə bağlı belə şərh verib: "Mərhumun yaxınlarından və saxlanılan şəxslərdən məlumat aldıq. Buna uyğun olaraq biz də öz tərəfimizdən bu barədə aidiyyəti qurumlara məlumat verilməsi üçün lazımi addımlar atdıq". Onun sözlərinə görə, saxlanılanların yaxınları hesab edirlər ki, onların ittiham olunduğu cinayətlərdə iştirakları yoxdur. Hələlik diaspor nümayəndəsinin bildiyi budur.

Rəsmi olaraq Rusiya tərəfi bildirir ki, 27 iyun hadisələri ilə bağlı istintaq Rusiya vətəndaşlarına qarşı aparılır. Rusiya Federasiyası İstintaq Komitəsinin Sverdlovsk vilayəti üzrə Xüsusi mühüm işlərin (keçmiş illərin cinayətləri üzrə) araşdırılması üzrə 4-cü şöbəsi bir qrup şəxs tərəfindən qabaqcadan əlbir olaraq törədilmiş qətlə görə Rusiya Federasiyası Cinayət Məcəlləsinin maddələri ilə cinayət işlərini araşdırır.

V.VƏLİYEV