...Alimlər hesab edirlər ki, hətta süni intellektin sürətli inkişafı dövründə belə tarixçilərin rolu yalnız artır.
Səbəb odur ki, heç bir alqoritm keçmiş hadisələrin emosional və mənəvi dərinliyini tutmağa qadir deyil.
SİA-nın məlumatına görə, bunu Kornell Universitetinin nasist Almaniyasının tarixi üzrə mütəxəssisi Yan Burzlaff deyib.
Bununla bağlı yazı Rethinking History (RH) jurnalında dərc olunub.
Tədqiqatında alim ChatGPT-nin 1995-ci ildə La Paz, Krakov və Konnektikutda qeydə alınmış Holokostdan sağ çıxanların ifadələrini necə təkrarladığını təhlil edib.
Məlum oldu ki, süni intellekt ən vacib detalları qaçırır. Məsələn, yeddi yaşlı Louise D.-nin anasının ölməkdə olan uşağın qan damcılarından "ən azı bir damla nəm" ala bilməsi üçün barmağını necə kəsdiyinə dair ifadəsində ChatGPT bu epizoddan yan keçdi.
…Əgər süni intellekt belə səhnələri - müasir tarixdə insan əzablarının yüksəkliyini - çatdıra bilmirsə, o, daha incə hekayələri təhrif edəcək
Bunu Burzlaff deyir.
…Tarixçilərə ehtiyac var, çünki onlar dinləyib şərh edə bilirlər. Süni intellekt yalnız ümumiləşdirə bilər.
Tədqiqatçı qeyd edir ki, ChatGPT kimi sistemlər gözlənilməz perspektivlər təklif edə bilər, lakin eyni zamanda onlar tarixi, o cümlədən Holokost kimi faciələri “sadələşdirməyə” meyllidirlər ki, bu da aydın və xətti povestə endirilə bilməz.
O, qurbanların ifadələrini süni intellekt üçün “lakmus testi” adlandırır: “Alqoritmlər hamar və nizamlıdır, tarixçinin işi isə etik çəkisini qorumaqdır”.
Məqalədə o, travma, soyqırım və tarixi ədalətsizlik mövzuları ilə işləyən tədqiqatçılar və müəllimlər üçün beş prinsipi qeyd etdi. Əsas odur ki, tarixçilər "maşınlar kimi deyil" - təkrarlanan nümunələrə deyil, unikal şəhadətlərə söykənməlidirlər.
Təhlükə altında olan təkcə Holokostun xatirəsi deyil, bütün cəmiyyətlərin alqoritmlər dövründə keçmişlərini necə xatırlayacaqları və şərh edəcəyidir.
Burzlaff deyir bunları.
Əli Babayev
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB