"İnsanların bir-birinə qarşı hörmətinin azalması müasir cəmiyyətlərin ən çox müzakirə olunan sosial-psixoloji problemlərindən biridir və bu dəyişimin hansı sahədə daha qabarıq hiss olunması müxtəlif sosial faktorlarla bağlıdır. Psixoloji baxımdan hörmətin zəifləməsi adətən stresin artması, empatiyanın azalması, sosial məsafələşmə və insan davranışlarını tənzimləyən ictimai normaların zəifləməsi ilə bağlı olur". Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında psixoloq Aytən Ələkbərova deyib.
Onun sözlərinə görə, bu proses üç əsas mühitdə küçədə, sosial şəbəkələrdə və iş yerində fərqli şəkildə özünü göstərir: "Küçə mühiti daha çox ani emosional reaksiyaların sərgiləndiyi məkandır. Burada insanlar bir-birilə yaxından ünsiyyət qurmadan, daha çox obyekt kimi qarşılaşdıqları üçün empatiyanın səviyyəsi aşağı olur. Tıxaclar, sıxlıq, gündəlik yorğunluq və vaxt təzyiqi aqressiv davranışları artırır. Psixoloji izah olaraq, küçədə anonimlik hissi güclü olduğu üçün insanlar sosial məsuliyyətlərini daha az hiss edirlər. Bu səbəbdən hörmətsiz davranışlar kobud danışıq, şəxsi məkanı pozma, qaydaların gözardı edilməsi daha çox nəzərə çarpır.
Sosial şəbəkələr isə hörmətin azalmasının ən bariz şəkildə görünən mühiti hesab olunur. Bunun əsas səbəbi onlayn anonimlik, məsuliyyətsiz cəsarət və real ünsiyyətdə mövcud olan etik baryerlərin burada olmamasıdır. Psixoloji tədqiqatlar göstərir ki, ekran arxasında insanlar empatiyanı daha az hiss edir, qarşı tərəfi bir insan kimi deyil, sadəcə fikir yazan istifadəçi kimi dəyərləndirirlər. Buna görə də təhqir, linç, qərəzli münasibət və aqressiv üslub sosial platformalarda daha çox yayılır. Sosial şəbəkələrin sürətli informasiya dövriyyəsi emosiyalara nəzarəti çətinləşdirir və hörmət mədəniyyətini zədələyir. İş mühitində hörmətin azalması isə daha mürəkkəb psixoloji mexanizmlərlə bağlıdır. Burada münasibətlər daha uzunmüddətli olduğundan açıq hörmətsizlik küçə və sosial şəbəkə qədər sərt şəkildə görünmür. Lakin passiv-agressiv davranış, əməkdaşlıqdan yayınma, mobbing və ya əməkdaşların dəyərinin azaldılması kimi daha gizli formalar müşahidə olunur. Bu vəziyyət adətən idarəetmə problemləri, qeyri-sağlam kollektiv mədəniyyəti, emosional tükənmə və psixoloji təhlükəsizliyin zəif olması ilə əlaqələndirilir. Yəni iş yerində hörmət çatışmazlığı daha struktur xarakter daşıyır və birbaşa təşkilati mühitlə bağlıdır.
Hörmətsizliyin ən açıq və sərt forması sosial şəbəkələrdə görünür, çünki burada nə sosial nəzarət var, nə də insan-insana canlı empatiya. Ancaq küçə və iş mühiti də bu problemdən kənarda deyil: hər bir məkanda hörmətin azalması özünəməxsus şəkildə sosial mühiti zədələyir və insanların emosional rifahına mənfi təsir göstərir. Ümumilikdə, hörmətin azalması cəmiyyətin emosional iqlimini zəiflədir, sosial münasibətləri daha kəskinləşdirir və insanların bir-birilə qarşı daha müdafiəçi və aqressiv davranmasına səbəb olur. Buna görə də, həm ictimai, həm onlayn, həm də iş mühitində etik davranış qaydalarının gücləndirilməsi, empatiyanın təşviqi və psixoloji mədəniyyətin artırılması vacibdir".
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB