Yol-nəqliyyat hadisələrində piyadalar ən həssas qrup sayılır. Dünya üzrə yol hərəkəti ölümlərinin böyük hissəsi məhz piyadalar, velosipedçilər və motosikletçilər arasında qeydə alınır. Adətən məsuliyyət sürücülərin üzərinə qoyulur: onlar daha böyük kütlə və hərəkət vasitəsi olduğuna görə “sürücü məsuliyyəti” prinsipi ilə hərəkət etməlidirlər. Lakin piyadaların da yol hərəkəti qaydalarına əməl etməkdən irəli gələn vəzifə və məsuliyyətləri var.
SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.
Hüquqi çərçivə — ümumi prinsiplər
Sürücülərin əsas vəzifəsi
Beynəlxalq normalar və ölkə qanunları üzrə sürücülər hər zaman nəzarətdə olmalı, sürəti, məsafəni və yol şəraitini nəzərə alaraq təhlükəni öncədən proqnozlaşdırmalı və piyadanın təhlükəsizliyini təmin etməlidirlər. Məsələn, Beynəlxalq konvensiyalar “həmişə yolu keçənlərə yol verilməsini” və təhlükəsizliyi təmin etməyi nəzərdə tutur.
Piyadaların vəzifələri
Piyadalar da yol hərəkəti qaydalarına tabe olmalıdır: piyada keçidlərindən və işıqlı siqnallardan istifadə etmək, yolun hərəkət hissəsinə icazəsiz daxil olmamaq, sürücüləri çaşdıracaq qəfil hərəkətlər etməmək və s. Ölkə qanunvericilikləri piyadalara inzibati məsuliyyət də qoyur (məsələn, müəyyən yerlərdən yol keçən piyadalara cərimələr tətbiq olunur).
Dünya miqyasında vəziyyət — əsas statistik tendensiyalar
Araşdırmalar göstərir ki, dünya üzrə yol qəzalarında ölənlərin böyük hissəsi “həssas yol istifadəçiləri”dir — piyadalar, velosipedçilər və motosikletçilər. Bu qruplar inkişaf etməkdə olan ölkələrdə xüsusilə çox təsirlənir.
Son illərdə bəzi ölkələrdə piyada ölümü nisbətində artım müşahidə olunur (məsələn, ABŞ-da piyadaların ölüm nisbəti artıb). Bu tendensiyalar avtomobil tipinin, sürətlərin, şəhər infraquruluşunun və davranış faktorlarının (məsələn, mobil telefon istifadəsi, alkoqol) təsiri ilə izah edilir.
Azərbaycan — statistika və qanunvericilik vəziyyəti
Statistikaya görə, yol-nəqliyyat hadisələrinin təxminən 40%-ə yaxını nəqliyyat vasitələri ilə piyadaların iştirakı ilə baş verir. 2023-cü ilin məlumatlarında yol-nəqliyyat hadisələri nəticəsində həlak olan və yaralananlar barədə ümumi göstəricilər açıqlanıb.
Azərbaycan qanunvericiliyində piyadaların qayda pozuntuları üçün inzibati məsuliyyət nəzərdə tutulub (məsələn, müəyyən olunmamış yerdən yol keçmə 20 manat cərimə ilə). Eyni zamanda sürücülər üçün də piyadalara yol verməmə, sürət həddinin aşılması və digər qadağanedici hərəkətlər üzrə cərimələr və inzibati tədbirlər mövcuddur. Dövlət Yol Polisi piyadaların davranışı və təhlükəsiz keçid qaydaları barədə metodiki məlumatlar yayımlayır.
Kim nə vaxt məsul hesab olunur?
Sürücünün məsuliyyəti üstün olur əksər hallarda, çünki sürücü nəqliyyat vasitəsini idarə edir və daha ciddi zərər verə bilər. Sürücünün diqqətsizliyi (sürət, hərəkət üçün uyğun olmayan vəziyyətdə mobil telefon istifadəsi, sərxoş vəziyyətdə idarə) ən çox cinayət və inzibati məsuliyyətə gətirir.
Piyadanın məsuliyyəti — əgər piyada qanun pozuntusu etmişdirsə (məsələn, qaranlıqda yolu görünməyən yerdən keçmək, işıqfor siqnalını pozmaq, sürəti düzgün qiymətləndirmədən qəfil yolun hərəkət hissəsinə çıxmaq və s.), onun da rolu və məsuliyyəti məhkəmə/idarə araşdırmaları zamanı nəzərə alınır. Azərbaycanda bu cür pozuntular inzibati cərimələrlə nəticələnir və hadisənin səbəbini şərh edərkən piyadanın davranışı araşdırılır.
Ən çox rast gəlinən qarışıq hallar
Sürücü sürət həddini aşmış, lakin piyada işıqlı keçiddə olub — sürücü əsas məsuliyyət daşıyır. Ağır nəticələrdə cinayət işi açıla bilər.
Piyada qeyri-qanuni yerdən keçib, sürücü isə normal sürətlə gedib, ancaq reaksiya verə bilməyib — həm piyadanın, həm də sürücünün rolu araşdırılır. İnzibati məsuliyyət tətbiq oluna bilər.
Hər iki tərəf qayda pozubsa — məhkəmə/istintaq halların bütün şərtlərini (sürət, görünürlük, alkoqol, şahidlər) qiymətləndirərək məsuliyyəti bölüşdürə bilər.
Həm sürücülər, həm piyadalar üçün praktiki məsləhətlər
Sürücülər üçün: sürəti yol şəraitinə uyğun tənzimləmək, piyadalara üstünlük vermək (piyada keçidi, uşaq, yaşlı şəxslərə daha ehtiyatlı yanaşmaq), diqqəti yayındıran amillərdən (mobil telefon, qəhvə vs.) istifadə etməmək.
Piyadalar üçün: yalnız işıqlı və ya nəzərdə tutulmuş piyada keçidlərindən istifadə etmək, gecə vaxtı görünən geyimlərdən istifadə etmək, yolun hər iki tərəfindən gələn nəqliyyatın sürətini qiymətləndirmək.
Qurumlar üçün: sürət məhdudiyyətlərinin sərtləşdirilməsi, şəhər dizaynında piyadalara prioritet verən infrastrukturlar (dar yollar, daraltma, sığınacaq adacığı, yaxşı işıqlandırma), sürücü və piyada maarifləndirilməsi, zəruri olduqda inzibati-cərimə siyasətinin tətbiqi.
Ayşən Vəli
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
.jpg "Əli Kərimli RAMİZ MEHDİYEVİ MÜDAFİƏ ETDİ! - ŞOK TƏZYİQ!")
USD
EUR
GBP
RUB
