Yayda hansı xəstəliklər baş qaldırır? - ARAŞDIRMA

Yay aylarının gəlişi ilə hava istiliyinin artması bir çox insanın həyatını çətinləşdirməyə başlayır. Havanın temperaturunun yüksəlməsi yay xəstəlikləri adlanan bəzi növ xəstəliklərin artmasına səbəb olur. İsti yay günlərində bu xəstəliklərdən qorunmaq üçün bəzi ehtiyat tədbirləri görmək lazımdır. Xüsusilə günün ən isti vaxtı olan günorta saatlarında mümkün qədər günəş altında qalmamaq sağlamlıq üçün çox vacibdir. Dəriyə uyğun günəş kremi müntəzəm olaraq istifadə edilməlidir.

Yayda havanın yüksək temperaturu bir çox qidada, xüsusilə çöldə satılan qidalarda pisləşməyə səbəb ola biləcəyindən, qida zəhərlənməsindən qorunmaq üçün tərkibi və istehsal müddəti bilinməyən qidalar qətiliklə istehlak edilməməlidir. Kondisionerlərdən istifadəyə diqqət yetirilməli, sağlamlığı qorumaq üçün kondisionerin birbaşa təsir etdiyi yerlərdə uzun müddət qalmamalıdır. Yay tətili üçün üstünlük veriləcək yerlərdə gigiyenaya önəm verilməli, xüsusilə hovuzlardan keçə biləcək xəstəliklərə diqqət yetirilməlidir.

Günəş yanıqları

Günəş şüalarının güclü təsiri nəticəsində günəş yanığı deyilən dəri xəstəliyi müşahidə edilir. Uzun müddət günəşə məruz qaldığına görə ilk növbədə ultrabənövşəyi şüaların təsiri ilə dərinin qızartıları meydana gəlir. Daha sonra yanığın şiddətindən asılı olaraq rəngin qaralması və dərinin üst qatının soyulması müşahidə edilir. Birinci dərəcəli yanıqlarda yalnız qızartı, ağrı və şişkinlik müşahidə oluna bilər. Dəridə su ilə dolu qabarcıqların əmələ gəlməsi ikinci dərəcəli yanıq əlamətidir və bu, günəş yanığının ən ağır dərəcəsidir. Ən ağır yanıqlar olan 3-cü dərəcəli yanıqlar günəşdən yarana bilməz. Günəş yanıqlarının qarşısını almaq üçün günorta saatlarında mümkün qədər günəşin altında qalmamalı, kölgəli yerlərə üstünlük verilməli, açıq havada müəyyən aralıqlarla günəşdən qoruyucu vasitələr yenilənərək istifadə edilməlidir.

Gün vurması

Uzun müddət günəşə məruz qalma səbəbindən bədən istiliyinin tənzimlənməsindən məsul olan mexanizmlər mənfi təsir göstərə və nəticədə gün vurması yarana bilər. Yüksək hərarət, ürəkbulanma və qusma, qeyri-iradi əzələ daralması kimi əlamətlərlə özünü göstərən gün vurması həyati təhlükəsi olan ölçülərə çata bilər. Bu səbəbdən də bu mənzərənin yaranmasının qarşısını almaq üçün havanın temperaturunun yüksək olduğu günlərdə, xüsusən də günorta saatlarında günəşin demək olar ki, şaquli bucaq altında yer üzünə gəldiyi zaman açıq yerlərdə çox vaxt keçirməmək lazımdır.

Günəş ləkələri

Günəşdən qoruyucu vasitələrdən istifadə etmək və papaq taxmaq kimi qoruyucu tədbirlər görmədən uzun müddət günəşdə qorunmadan qalmaq xüsusilə açıq dərili insanlarda günəş ləkələrinin əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. Üz, arxa, çiyinlər və qollarda tez-tez görülən günəş ləkələri arzuolunmaz bir görünüş yaradır. Bu səbəblə günəş ləkələrindən qorunmaq üçün mütəmadi olaraq günəşdən qoruyucu krem ​​istifadə edilməli, yay aylarında uzun müddət günəşə məruz qalmamaq lazımdır. Mövcud günəş ləkələrini aradan qaldırmaq və ya görünüşünü azaltmaq üçün kimyəvi pilinq, ləkə çıxaran dermokosmetik məhsul tətbiqləri kimi üsullardan istifadə edilə bilər.

Yay qripi

Yay aylarında qripə yoluxma tezliyində böyük azalma müşahidə edilsə də, yay qripi bir çox insana təsir edə bilər. Yüksək temperatur səbəbindən qrip bu aylarda həyatı adi haldan daha çətinləşdirə bilər. Bu səbəbdən yayda kondisioner və ventilyatorlardan istifadəyə diqqət yetirmək, çox soyuq su içməkdən çəkinmək və ətrafı mütəmadi olaraq havalandırmaq çox vacibdir.

Yay depressiyası

Mövsümün dəyişməsi, havanın temperaturu, gecə və gündüzün müddəti bəzi insanlarda əhval pozğunluğuna səbəb ola bilər. Buna misal olaraq yay depressiyasını göstərmək olar. Hava istiliyinin təsiri ilə əhval-ruhiyyənin aşağı olması, enerjinin zəifləməsi, hər hansı bir fəaliyyətdən qaçınma kimi hallarla özünü göstərən yay depressiyası insanlarda həssaslıq, yuxu pozuqluqları və narahatlıq pozuqluqlarına səbəb ola bilir və psixoloji müalicə tələb edir.

Göz xəstəlikləri

Gözdə qızartı, qaşınma, sulanma, sancma, yanma kimi problemlərlə özünü göstərən göz infeksiyaları, çirkli əllərlə gözü ovuşdurmaq və ya dolu hovuzlar kimi faktorlarla asanlıqla bulaşan xəstəliklərdir. Odur ki, xüsusilə yay aylarında göz gigiyenasına daha çox diqqət yetirilməli, gözlərdə infeksiya əlamətləri görünəndə dərhal tibb işçisinə müraciət edilməlidir.

Yay infeksiyaları

İsti havalarda daha sürətli çoxala bilən bəzi mikroorqanizmlər yayda rast gəlinən infeksiyaların əsas səbəbidir. Yay aylarında havanın temperaturunun artması ilə daha rahat çoxalma mühiti yarada bilən infeksiya faktorları səbəbindən ishal, ürəkbulanma, bəzi göz və qulaq infeksiyaları, göbələk infeksiyaları kimi xəstəliklərin tezliyi artır. Bu səbəbdən gigiyenik olmayan sularda çimməkdən çəkinmək, isti havalarda istehsalı məlum olmayan qidaları istehlak etməmək kimi ehtiyat tədbirlərinin görülməsi lazımdır.

Səpgi

Adətən yay aylarında müşahidə olunan səpgilər tər kanallarının tıxanması nəticəsində yaranan və dəridə qızartı və qabarcıqlar şəklində özünü göstərən dəri xəstəliyidir. İsti havalarda tərləmə nəticəsində yaranır və qaşınma yaradır. Uşaqlarda daha çox rast gəlinən səpgilər bədənin sinə, qarın, boyun, qol və ayaq kimi əyri nahiyələrində görülür. Adətən bir neçə gün ərzində öz-özünə yaxşılaşan səpgilər uzun müddət davam edərsə, həkimə müraciət etmək lazım gələ bilər.

Yay xəstəlikləri hansılardır?

günəş yanıqları

gün vurması

günəş ləkələri

yay qripi

yay depressiyası

göz xəstəlikləri

yay infeksiyaları

Yoluxucu xəstəliklər patogenlə yoluxma nəticəsində baş verən xəstəliklərdir. Patogenin növündən asılı olaraq bunlar bakterial, viral, mikotik və protozoal infeksiyalar ola bilər. Mikotik infeksiya "göbələklərin səbəb olduğu" infeksiyaya aiddir. Protozoal infeksiya isə birhüceyrəli parazitlər tərəfindən ötürülən infeksiyadır. Məsələn, malyariya belə xəstəliklərdən biridir.

İnfeksiyanın ən çox görülən simptomları aşağıdakılardır:

qızdırma,

ürəkbulanma

qusma

ishal

zəiflik,

əzələ ağrıları.

boğaz ağrısı

burun axması

İnfeksiya hansı xəstəliklərə səbəb olur?

Yoluxucu Xəstəliklərin Növləri:

yuxarı tənəffüs yollarının infeksiyaları

viral hepatit

HİV/QİÇS

vərəm

brusella (pendir xəstəliyi)

tifo

qastroenterit (ishal)

qızılca, məxmərək, suçiçəyi kimi ictimai sağlamlığa təsir edən xəstəliklər.

Qanda olan infeksiya immunitet sistemi ilə reaksiya verir. Bu vəziyyətdə orqan və toxumaların zədələnməsinə səbəb olur. Bu vəziyyət hətta ölümə apara bilər.

İnfeksiya müəyyən bakteriya və ya viruslar vasitəsilə baş verir. Hava və su kimi əksər mühitlərdə olan mikroorqanizmlər orqanizmə yoluxduqda sürətlə çoxalırlar. Bu yayılma nəticəsində reaksiya verdikdə infeksiya baş verir.

İnfeksiyalar həm hava yolu ilə, həm də birbaşa və ya dolayı əlaqə yolu ilə ötürülə bilər. Qida, su, plazma, qan, serum və nəcis də infeksiya daşıyıcılarıdır.

Zərərli mikrobları daşıyan kimsə və ya bir şey infeksiyanın yayılmasına səbəb olur. Çox müxtəlif infeksiya mənbələri var, bunlar hazırda xəstə olan insanlar, ev heyvanları və ya digər heyvanlar, natəmiz olmayan səthlərdir (Qapı tutacaqları, klaviatura, tualet və s.).

İmmunitet sistemini gücləndirən A və C vitaminləri kimi antioksidan vitaminlərlə zəngin olan kök, brokoli, balqabaq, kələm, gül kələm və cəfəri kimi tərəvəzlər, portağal, naringi, alma kimi meyvələrdən istifadə etmək vacibdir.

Bədəniniz bir çox ümumi infeksiyaları öz-özünə təmizləyir. Bədənin öz immun sistemi bakteriya və ya virusların yaratdığı bir çox ümumi infeksiyalara qarşı təsirli olur.

CRP testi necə aparılır?

CRP qan analizi ilə yoxlanılır. Qanda infeksiya səbəbiylə CRP dəyəri 4-6 saat ərzində yüksəlməyə başlayır. İnfeksiyanın növündən asılı olaraq, 24 saatdan 48 saata qədər qanda ən yüksək səviyyəyə çata bilər.

SİA yayda rast gəlinən xəstəliklərlə bağlı infeksionist həkimlərin fikirlərini öyrənib.

Həkim-infeksionist Namiq Nəbiyev: “Yayda əsas xəstəliklər kəskin mədə- bağırsaq infeksiyalarıdır ki, ondan da qorunmaq ücün, yayda köhnə yeməklər yeməmək lazımdır. Əgər xəstələnmə halları baş verərsə o zaman həkim nəzarətində ilkin yardım olaraq mədə bağarsağın yuyulması lazımdır.

Yay aylarında daha çox insanlar dənizdə infeksiyaya yoluxur. Lakin istisnalar var. Dənizdə daha çox bağırsaq çöpləri, göbələk, stafilokokk mənşəli infeksiyalar olur. Əksinə, dənizdə günəş vannası qəbul etmək lazımdır ki, insan orqanizmasında D vitamini bol olsun".

Dənizdən insana heç bir xəstəlik keçmir.Ancaq baklaborotoriya tərəfindən yoxlanmış və çimməyə icazə verilmiş yerlərdə hər şey qaydasındadır. Xəstəlik aşkar edilmiş ərazidə suya daxil olsalar xəstələnmə ehtimalı çox olar".

Həkim infeksionist-hepatoloq Əminə İsmixanova: "Yay fəslində ən çox qida zəhərlənmələri, qastroenterit, su çiçəyi, koksaki virusu yayılması nəzərə çarpır. Hal-hazırda mənim praktikam da həm böyük, həm də uşaqlarda su çiçəyi və qastroenteritlər daha çox müşahidə olunur.

Su çiçəyi virus mənşəli olub varicella-zoster tərəfindən törədilir. Xəstəliyin yeganə mənbəyi insandır. Hamilə qadınlarda ciftdən dölə də keçmə ehtimalı vardır. İlk 3ayda baş verərsə, vaxtından əvvəl doğulmuş uşaq və ya ölü doğuş, doğuşdan gələn anomaliyalar görülə bilər. Əgər doğuşdan 5gün öncə və ya 2gün sonra anada su çiçəyi olarsa, körpədə eyni klinika (neonatal varicella) müşahidə olunur.

Ən çox verilən suallar: su çiçəyi zamanı çimmək olarmı? Yalnız ilıq duş almaq olar.Məsamələr təmizlənir, dəri daha təmiz nəfəs alır ki, bu da iltihablaşmadan qoruyur. Bu zaman süngər,sabun,şampun,duş gelindən istifadə etmək olmaz!

Səpgiləri qaşımaq, qopartmaq olmaz! Əks halda ömürlük iz qalacaq. Təəssüf ki, hələ də bu xəstəlik zamanı antibiotik yazan həkimlər var. Deyildiyi kimi bu xəstəlik virus tərəfindən törədilir və ehtiyac olduğu halda virusəleyhinə preparatlar təyin olunur.

Qastroenterit isə kəskin bağırsaq infeksiyasıdır.Bakteriyalar və viruslar tərəfindən törədilir. Yay aylarında daha çox virus enteritləri (rotavirus və s.) müşahidə olunur. Xəstəliyə hər yaş qrupunda olan adamlarda rast gəlmək mümkündür.

Xəstəlik insandan insana hava damcı yolu ilə, bəzən də qida və su vasitəsilə yoluxur.
Əksər hallarda xəstə adam onu əhatə edən ailə üzvlərini və ya işlədiyi kollektivi belə yoluxdura bilir.
Xəstəliyin inkubasiya dövrü bir-neçə saatdan 3-5 günə qədər olur. Qastroenterit qəfil və kəskin şəkildə başlayır. Aşağıdakı əlamətlərlə özünü göstərir:
– ürəkbulanma
– qusma
– ishal
Uşaqlar xəstəliyi böyüklərə nisbətən daha ağır keçirirlər. Müayinə zamanı xəstənin qanında leykositoz, leykopeniya müşahidə edilir, eozinofillərin miqdarı artır, orqanizmin su ehtiyatı azalır. Təbii ki, mütləq şəkildə həkim-infeksionistə müraciət etmək lazımdır. İlkin olaraq xəstənin su balansı normallaşdırılır, sonrakı etaplarda virusəleyhinə, antibakterial və simptomatik müalicə aparılır".

Həkim infeksionist Xatirə Əliyeva: “İnfeksion xəstəlik dedikdə təkcə orqanlarda deyil, bütün bədənin orqan və sistemində olan infeksiyalar başa düşülür. Gündəlik həyatımızda hər fəsilə uyğun müxtəlif infeksiyalarla rastlaşırıq. Yay aylarında da mövsümə uyğun infeksiyalarla qarşılaşırıq. Belə ki, yay aylarında insanların çox maye qəbul etməsi ilə əlaqədar mədə turşuluğu nisbətən aşağı düşür və bu da immunitetin zəifləməsinə və müxtəlif infeksion xəstəliklərin inkişaf etməsinə şərait yaradır.

Yay aylarında temperaturun yüksəlməsi bakteriyaların artıb çoxalması üçün münbit şərait yaradır. Artıb çoxalmış bu bakteriyalar immuniteti zəif olan insanlar arasında mədə-bağırsaq xəstəliklərinin kolit, entorokolit, salmonelyoz və digər qida zəhərlənməsi kimi xəstəliklərlə özünü büruzə verir.

Mədə-bağırsaq infeksiyalarının artmasının digər səbəblərindən biri də sanitar gigiyenik qaydalara düzgün riayət olunmamasıdır. Meyvə-tərəvəzin yaxşı yuyulmaması bu amillərdən biridir.

Digər amillərdən biri də hazırlanmış yemək məhsullarının saxlanma texnologiyasına düzgün riayət olunmamasıdır.

İsti otaqda qalan yeməklərin tərkibində pataloji bakteriyalar inkişaf etməyə başlayır və bu yeməklərdən istifadə edən insanda qida zəhərlənməsi müşahidə olunur.

Qida zəhərlənməsi zamanı bu əlamətlər olur: Ümumi zəiflik, halsızlıq, mədə bulanması qusma, mədə və qarın nahiyəsində sancı şəkilli ağrı, temperaturun yüksəlməsi və ishal.

İshalın sayı çox olarsa, bu zaman bədəndə susuzlaşma, arterial təzyiqin düşməsi və qıcolmalar müşahidə oluna bilər.

Əgər bu əlamətlərdən hər hansı biri xəstədə müşahidə olunursa, dərhal həkimə müraciət etməsi məsləhət görülür”.

Ayşən Vəli