Gəlin, ümumbəşəri hüququn əsas prinsiplərindən biri olan "iddiaçı iddiasını sübut etməlidir" qaydası haqqında danışaq. "Günahı sübut olunana qədər hər kəs günahsızdır" prinsipi ilə yanaşı, müasir hüququn üzərində qurulduğu dayaqlar arasında yer alan bu prinsip ədalətli mühakimənin ilkin şərti kimi qəbul edilir.
SİA bu barədə Türkiyə saytlarına istinad edir.
Əvvəlcə, gənc nəslə aid olan dinləyicilərimizin bir qədər terminoloji bir dillə qurulmuş bu cümləni daha yaxşı başa düşməsi üçün prinsipin müasir Azərbaycan dilindəki açıqlaması ilə başlayaq. "İddiaçı iddiasını sübut etməlidir" sözü iddia sahibi iddiasını sübut etmək məcburiyyətindədir deməkdir. Gündəlik həyatda da keçərli olan bu təklif müasir hüquqda mərkəzi bir mövqedə dayanır. Bu prinsip ədalətli mühakimə və tərəfsizlik prinsipləri ilə yaxından bağlıdır.
Ədalətli mühakimə prinsipinin bir tələbı olaraq tərəflər bərabər şərtlər altında məhkəmə qarşısına çıxarılır. İddia irəli sürən tərəfin iddiasını sübutetmə öhdəliyi qarşı tərəfin lazımsız yerə müdafiə etməyə məcbur qalmaması baxımından əhəmiyyətlidir. Bu prinsip məhkəmələrin qərəzsiz və müstəqil olmasının qarantıdır. İddiaçının sübut yükü, məhkəmənin qərəzsiz qalmasını və yalnız təqdim edilən sübutlara əsaslanaraq qərar verməsini təmin edir. Bundan əlavə, Türkiyənin də daxil olduğu bəzi ölkələrin hüquq sistemində iddia tərəfi, şübhəli tərəfin xeyrinə olan sübutları da toplamaqla məsuldur.
İddia irəli sürənin sübut öhdəliyi əsassız və dayaqsız iddiaların qarşısını alır. Cinayət hüququnda günahlandırılan şəxsin günahsızlıq prezumpsiyası qorunur. Bu vəziyyət "Günahı sübut olunana qədər hər kəs günahsızdır" prinsipi çərçivəsində cinayətin sübut edilməsini iddia tərəfinin vəzifələri arasına yerləşdirir. Beləliklə, fərdlərin hüquqlarının qorunmasına diqqət yetirilir.
Bu gün insan sivilizasiyasının gəldiyi nöqtədən baxdıqda geri dönülməz bir təbii haqq kimi görünən "iddiaçı iddiasını sübut etməlidir" prinsipi əslində müasir dövrlərin bir nailiyyətidir. Xüsusilə Orta Əsr Avropasında məhkəmələrdə ittiham olunan şəxslərin günahsızlığını sübut etməsi əsas qayda idi. İnkvizisiya kimi din əsaslı məhkəmələrdə vəziyyət daha da ağırıydı. Cadı olduğu və ya dindən döndüyü iddia edilən şəxslərin qaynar suya atılıb sağ çıxması halında günahsız hesab olunması kimi tətbiqlər təəssüf ki, tarixin qara səhifələrini təşkil edir.
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB