Gecə saatlarında təkrarlanan yemək ehtiyacı çox zaman iradə zəifliyi kimi qiymətləndirilsə də, mütəxəssislər bu davranışın arxasında dayanan daha dərin səbəblərə diqqət çəkirlər. Gecə yemək sindromu günün ilk yarısında iştahanın zəif olması, axşam və gecə saatlarında isə qida qəbulunun kəskin artması ilə xarakterizə olunan psixo-fizioloji pozuntudur. Bu sindrom yuxu rejimini, hormonal tarazlığı və psixoloji vəziyyəti pozmaqla yanaşı, uzunmüddətli perspektivdə piylənmə və metabolik problemlər üçün risk yaradır.
SİA mövzu ilə bağlı araşdırma edib.
Gecə yemək sindromu nədir?
Gecə yemək sindromu ilk dəfə 1950-ci illərdə tibbi ədəbiyyata daxil edilib. Sindrom adətən gündəlik kalorinin əhəmiyyətli hissəsinin axşam və gecə qəbul edilməsi, gecə yuxudan oyanaraq yemək yemə ehtiyacı, səhərlər iştahasızlıq və ya yeməkdən imtina kimi əlamətlərlə müşahidə olunur. Burada əsas məqam ondan ibarətdir ki, insan yemək yemədən yenidən yuxuya gedə bilmədiyini düşünür.
Əsas əlamətlər
-Səhər saatlarında iştahanın olmaması
-Axşamdan sonra nəzarətsiz yemək istəyi
-Gecə ən azı bir dəfə yemək üçün oyanmaq
-Yeməkdən sonra günahkarlıq və narahatlıq hissi
-Yuxunun tez-tez bölünməsi
-Zamanla çəki artımı
Bu əlamətlər mütəmadi və uzun müddət davam etdikdə sindromdan danışmaq mümkündür.
Səbəblər: problem haradan qaynaqlanır?
Hormonal amillər
-Melatonin səviyyəsinin aşağı olması yuxu rejimini pozur
-Leptin (toxluq hormonu) balansının pozulması iştahanı artırır
-Kortizolun (stres hormonu) gecə saatlarında yüksək qalması yemək istəyini gücləndirir
Psixoloji faktorlar
-Xroniki stres
-Depressiya və narahatlıq pozuntuları
-Emosional aclıq və gərginlikdən qaçma davranışı
Həyat tərzi
-Gün ərzində qeyri-kafi və nizamsız qidalanma
-Gec yatmaq, ekran qarşısında uzun müddət qalmaq
-Uzunmüddətli pəhrizlər və sərt qadağalar
Kimlər risk altındadır?
-Gecə növbəsində çalışanlar
-Yüksək stres altında yaşayan şəxslər
-Depressiya və yuxu pozuntusu olanlar
-Piylənmə problemi yaşayanlar
-Uzun müddət pəhriz saxlayanlar
Gecə yemək sindromu ilə gecə aşırı yemə arasındakı fərq
Bu sindrom bir dəfə gecə yemək demək deyil. Epizodik gecə yeməkləri normal ola bilər. Gecə yemək sindromu isə davamlıdır, psixoloji narahatlıq yaradır və yuxu və gündəlik funksionallığı pozur.
Müalicə və idarəetmə yolları
-Tibbi və psixoloji yanaşma
-Psixoloq və ya psixiatr dəstəyi
-Koqnitiv-davranış terapiyası
-Zərurət olduqda dərman müalicəsi
Qidalanma vərdişlərinin tənzimlənməsi
-Gün ərzində balanslı və kifayət qədər qidalanma
-Axşam saatlarında protein və lif tərkibli qidalar
-Gecə aclığına səbəb yaradan şəkərli və sürətli karbohidratlardan uzaq durmaq
Yuxu rejimi
-Sabit yatma və oyanma saatları
-Yatmazdan əvvəl ekran istifadəsinin azaldılması
-Rahatlaşdırıcı axşam rutinləri
Gecə yemək sindromu təkcə yemək davranışı problemi deyil, orqanizmin psixoloji və bioloji balansının pozulduğunu göstərən ciddi siqnaldır. Bu sindromu görməzlikdən gəlmək əvəzinə, səbəblərini anlamaq və düzgün yanaşma seçmək uzunmüddətli sağlamlıq üçün əsas şərtdir.
Ayşən Vəli
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB
