Tükənmiş və çirkin “qoca qitə” - ANALİTİK

Avropa bütövləşməyə can atır, desək yanılmış olarıq. Üzvlərinin sayı artdıqca daxildə yeni-yeni qruplar əmələ gəlir. NATO hərbi blokdur və bu qurumun daxilində də qütbləşmə var. NATO-nun təəsisçiləri, birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü və nəhayət beşinci qoşulanlar kimi təsnifləşfirmək də olar. Hətta kapitalist dünyasından gələnlərlə keçmiş sosialistləri bir çatı altında birləşdirmək də artıq müşkülə dönüb.

Ukrayna prezidenti cümə günü Fransa Parlamentində çıxışı zamanı deyib ki, Avropanı artıq sülhsevər qitə adlandırmaq olmaz. Parlamentin aşağı palatasının iclas zalında Vladimir Zelenskini spiker Yael Bron-Pive qarşılayıb. Sizin bayrağınızın mavi rənglərinə bürünmüş Ukrayna xalqı müqavimət göstərir ki, bu da həm də vahid Avropanın rəngləridir. Aİ sizin tərəfinizdədir, çünki bizim demokratik dəyərlərimizin gələcəyi sizin torpağınızda təhlükə altındadır. Biz sizə dəstəyimizi heç vaxt dayandırmayacağıq!

Öz növbəsində, Vladimir Zelenski öz çıxışında bildirib ki, biz Avropanın artıq sülhsevər qitə olmadığı bir zamanda yaşayırıq, təəssüf ki, sabah başqa ölkələr də bu təcavüzün necə inkişaf etdiyini görürük. Müharibənin ədalətli sonunu yaxınlaşdıran formata çevrilə biləcək ilk sülh sammitini səbirsizliklə gözləyirik. Biz heç vaxt yalnız silah gücünə güvənməmişik... Və bu ciddi problemin öhdəsindən gəlmək üçün dünyanın həqiqətən də birliyə ehtiyacı var.

Ukrayna prezidenti 20 dəqiqəlik çıxışında vurğulayıb ki, “Ukrayna bütün Avropanın təhlükəsizliyinin açarıdır, çünki Ukraynaya nəzarət olmasa, Rusiya adi bir milli dövlətə çevrilməli olacaq”. Ukrayna dilində danışan Vladimir Zelenskinin çıxışı tez-tez fransalı deputatların alqışları ilə kəsilib. Çıxışın sonunda deputatlar Ukrayna prezidentini uzun sürən alqışlarla qarşıladılar.

Sağlar gediş edir və udur...

İfrat sağlar bütün Avropada güclənir və Avropa seçkilərində siyasi tarazlığı pozmaq potensialına malikdir. Bu halda Aİ-də hansı nəticələri gözləməliyik? Populist ritorikanın Avropa seçkilərində çox uğurlu olacağı gözlənilir. Sorğular göstərir ki, ifrat sağçı partiyalar və mühafizəkarlar növbəti Avropa Parlamentində üçüncü qüvvə ola bilərlər.

İyunun 9-da keçiriləcək səsvermədə Almaniya üzv ölkələr arasında ən çox deputat seçəcək - 96. Bunlardan Almaniyanın ifrat sağçı Almaniya üçün Alternativ partiyası (Alternative für Deutschland, AfD) 20-ni qəbul etməyi planlaşdırır. Onlar uğur qazanacaqlarmı? Səsverməyə bir neçə gün qalmış AfD üzvləri ilə bağlı qalmaqallara baxmayaraq, rəy sorğularında güclü mövqe tutur. Bu yaxınlarda partiya aparıcı namizədi Maksimilian Krachın sözlərinə görə Avropa Parlamentində ifrat sağçı Kimlik və Demokratiya qrupundan çıxarılıb. İtaliya qəzetinə müsahibəsində o qeyd edib ki, SS nasistlərinin hamısı cinayətkar deyil...

Eyni zamanda, Krach AfD-nin əsas namizədi olaraq qalır. O, hansı Avropanı hədəfləyir? “Bizim AB üzvləri üçün daha çox səlahiyyətlərə ehtiyacımız var,” o, verdiyi müsahibədə izah edib: “Bizə Brüsseldə daha az səriştə və daha çox rəqabət lazımdır, eyni zamanda, ticarət razılaşmalarına, gömrük və xarici siyasət direktivlərinə ümumi yanaşma bizə kömək edəcək”.

Şərqi Türingiya əyalətində AfD-nin Avropa seçkilərində əsas siyasi qüvvəyə çevrilmək üçün hər cür şansı var, baxmayaraq ki, partiya burada neonasistlərlə əlaqələrə görə nəzarət altına alınıb. Türingiyadakı AfD lideri və federal parlament seçkilərində əsas namizəd Björn Höcke çıxışı zamanı qəsdən qadağan olunmuş nasist şüarından istifadə etdiyi üçün cərimələnib. Beş il əvvəl başqa bir məhkəmə onun haqlı olaraq “faşist” adlandırıla biləcəyi barədə qərar çıxarmışdı.

Almaniyanın bu hissəsində ifrat sağçılara güclü simpatiya fenomenini tədqiq edən Türingiya Layihəsinin ekspertlərinin fikrincə, demokratiya bütün Avropada təzyiq altındadır. "Yerli səviyyədə, Türingiyada, AfD namizədi qalib gəlsə, o, öz imzası ilə ictimai yayımı ləğv edə biləcək", deyə Konstitusiya bloqunun və Türingiya layihəsinin redaktoru Friedrich Zillessen bildirib. O, məktəblərdə mədəniyyət siyasətinə təsir göstərə və prioritetləri fərqli təyin edə biləcək. Bütün bunlar texniki baxımdan qanuni variantlardır, lakin demokratiyamıza problemlər yaradır”.

Portuqaliya: İnsanlar "Çeqa!"

Köklü sağçı ənənələri olan bir ölkədən Monika Portuqaliyaya gedib və burada etiraz səsverməsi radikal sağçı qrup Chega-nı siyasi arenaya çıxarıb. Mart ayında keçirilən ümumi seçkilərdə parlamentdə 50 yer qazanaraq ölkənin üçüncü böyük siyasi qüvvəsinə çevrilib.

Chega-nın qurucusu və lideri Andre Ventura deyir ki, onun partiyası ilə Portuqaliya siyasətini dəyişiklik küləkləri gözləyir. “Biz heç vaxt superdemokratik ölkə olmamışıq” deyir, “Çeqa demokratiya tarixində bizim ənənəvi ikipartiyalı sistemimizi sarsıdan ilk ölkə olub”. Ventura 2019-cu ildə Chega-nı təsis edib. Beş il ərzində partiya son ümumi seçkilərdə öz tərəfdarlarının sayını 1,3%-dən 18%-ə yüksəldib. Bu ilki qalib gələn sağ mərkəzçi koalisiyanın lideri ifrat sağçılarla ittifaqı tərk etdi, lakin Çeqanın Avropa Parlamentinin Kimlik və Demokratiya qrupundakı populist müttəfiqləri həvəslidirlər.

“Aİ-ni dağıtmaq lazım deyil” deyə Ventura bildirib, “Ancaq biz Brüsselə immiqrasiya, vergilər, iqtisadiyyat baxımından nə etməli olduqlarını söyləyərək, onların kimliyini məhv etməyə icazə verə bilmərik”.
Ultrasağların düşərgəsindəki parçalanmalara və çatlara baxmayaraq, görünür, bu gün onlar üçün ağ zolaq başlayıb. İntriqa belədir: radikallar Avropa seçkilərində siyasətə və qanunvericiliyə təsir etmək üçün kifayət qədər səs toplayacaqlarmı?

Fransa Ukraynaya qoşun göndərilməyəcək

Jordan Bardella Ukraynanın Rusiyadan müdafiə hüququnu dəstəklədiyini, lakin bu ölkəyə fransız qoşunlarının göndərilməsinin əleyhinə olduğunu bildirib. Fransanın ifrat sağçı Milli Birlik Hərəkatının lideri Jordan Bardella Fransa qoşunlarının Ukraynaya göndərilməsinin əleyhinə çıxış edib. "Əsgərlərin yerdə olması qırmızı xəttdir". Siyasətçi bu bəyanatı Paris yaxınlığındakı Eurosatory silah sərgisinə səfəri zamanı verib.

Bardella vurğulayıb ki, o, Ukraynanın Rusiyaya qarşı müdafiə ləvazimatları, silahlar və sursatlar verməklə özünü müdafiə etmək hüququnu dəstəkləyir. Amma eyni zamanda o qeyd edib ki, Kiyevi uzaqmənzilli raketlərlə təmin etməyəcək. Bardella həmçinin Fransa və İsrail arasında müdafiə sahəsində tərəfdaşlığı davam etdirmək istədiyini bildirib: “Mən respublika prezidentindən fərqli olaraq Ukraynaya qoşun və fransız əsgərlərinin göndərilməsinin əleyhinəyəm, çünki mən inanıram ki, ilk növbədə, fransızların əksəriyyəti Ukraynanın özünə qarşıdır (Ukrayna) Prezident (Vladimir) Zelenski Fransa qoşunlarını Ukraynaya göndərməyə çağırmadı, bu, dünya sülhü üçün dramatik nəticələrə səbəb ola bilər." Bu arada Fransa hökumətinin başçısı Qabriel Attal partiyasının parlamentdə mütləq çoxluğu əldə etmədiyi təqdirdə baş nazirlikdən imtina edəcəyini bildirən Bardellin bəyanatını şərh edib: “Son beş ayda Avropada müharibə, iqlim problemləri, geosiyasi təlatümlər və çağırışlar, süni intellektin tətbiqi ilə son dərəcə çətin bir zamanda baş nazir olmaq şərəfinə nail oldum. Amma bir an belə düşünmədim: “Bu çox mürəkkəbdir, burada nisbi çoxluq var, mən qarışmayacağam” hakimiyyətdə olan bir partiyadır”.

İyunun 30-da Fransada növbədənkənar parlament seçkilərinin birinci turu keçiriləcək. Onlar Fransada keçirilən Avropa seçkilərində ifrat sağçılar qalib gəldikdən sonra prezident Emmanuel Makronun Milli Assambleyanı buraxmaq qərarı ilə əlaqədar toplanıb.

V.VƏLİYEV