...Çinin Qazaxıstan, Özbəkistan, Tacikistan və Qırğızıstanla ticarət həcmi 2024-cü ilin sonuna qədər Rusiya ilə eyni ölkələrin ticarət həcmindən iki dəfə çox olub.
Pekin "Rusiyanın həyətyanı sahəsini" ələ keçirib.
SİA-nın məlumatına görə, Britaniyanın “The Telegraph” qəzeti bu rəqəmləri şərh edərkən yazır.
2024-cü ildə Rusiyanın Mərkəzi Asiya dövlətləri ilə ticarət dövriyyəsi 45 milyard dolları ötüb, Vladimir Putin oktyabrın 9-da Tacikistanda keçirilən Rusiya-Mərkəzi Asiya Sammitində bəyan edib.
Sinxua agentliyinin məlumatına görə, Çinin regionla ticarət dövriyyəsi ötən il 94,8 milyard dollar təşkil edib.
Dörddə bir əsr əvvəl vəziyyət tam əksi idi.
“The Telegraph” yazır ki, 2000-ci ildə Rusiyanın Mərkəzi Asiya ölkələri ilə ticarəti Çinin regionla ticarətindən beş dəfə çox olub.
2000-ci ildə Rusiyanın Qazaxıstan, Özbəkistan, Tacikistan və Qırğızıstanla ticarət dövriyyəsi 9 milyard dollar, Çinin ticarət dövriyyəsi isə 1,7 milyard dollar təşkil etmişdir.
2010-cu ildə Rusiyanın Mərkəzi Asiya ilə ticarəti Çinlə ticarət dövriyyəsindən 1,5 dəfə çox olub – 15 milyard dollara qarşı 10 milyard dollar.
“The Telegraph” yazır ki, Çinin Mərkəzi Asiyadakı ticarəti 2013-cü ildə Pekinin “Bir Kəmər və Yol” təşəbbüsünün işə salınmasından sonra sürətlə artıb.
2015-ci ildə Çinin Qazaxıstan, Özbəkistan, Tacikistan və Qırğızıstanla ticarət dövriyyəsi 30 milyard dollara, Rusiya ilə isə 18,6 milyard dollara çatıb.
...“The Telegraph” yazır ki, son üç ildə Çinin Mərkəzi Asiya ölkələrinin xarici ticarətində artan rolu daha da sürətlənib. Moskvanın diqqəti regiondan yayınsa da, Pekin boşluğu dolduraraq, Mərkəzi Asiya ölkələri ilə nəinki getdikcə daha çox resurs tədarükü sazişləri bağladı, həm də bütün regionda sürətli infrastruktur tikintisi proqramına başlayıb.
Məqsəd aydındır: geosiyasi şəraitdən asılı olmayaraq, Çinin malların Avropaya və digər qlobal bazarlara fasiləsiz tranzitini təmin etmək qabiliyyətini təmin etmək...
The Telegraph yazır bunu.
...Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən sonra Çin Şimal Dəhlizindən istifadəni əhəmiyyətli dərəcədə azaldıb (malların Rusiya üzərindən Avropaya dəmir yolu ilə tranziti), çünki bir çox Qərb logistika şirkətləri sanksiyalardan qorxur və Rusiya ərazisindən keçən logistika marşrutlarından yayınır.
Eyni zamanda, geosiyasi gərginlik səbəbindən Pekin də Cənub Dəhlizindən (Cənubi Çin dənizi, Hind okeanı və Süveyş kanalından keçən dəniz yolu) istifadəsini əhəmiyyətli dərəcədə azaldıb.
Nəşr qeyd edir ki, Çin narahatdır ki, ciddi münaqişə - ilk növbədə Tayvanla bağlı - ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələri Cənubi Çin dənizini Hind okeanı ilə birləşdirən Malakka boğazını bağlaya bilər. Bu boğaz gündəlik dünya ixracının 25, o cümlədən Çinin neft idxalının 80 faizini həyata keçirir.
Bu, Çinin Mərkəzi Asiyaya tranzit marşrutu kimi artan sərmayəsini izah edir: Pekin öz ixrac iqtisadiyyatını dəstəkləməli olduqda, asılı ölkələrdəki marşrutlara nəzarət etmək ABŞ-la danışıqlar aparmaqdan qat-qat asandır.
Bunu The Telegraph yazır.
...Pekin Mərkəzi Asiyada dəmir yolu infrastrukturunun tikintisini maliyyələşdirir, Xəzər və Qara dənizlərdəki limanlara sərmayə qoyur, eyni zamanda siyasi və maliyyə təsirindən Orta Dəhlizin keçdiyi ölkələri “uyğunlaşdırmaq” üçün istifadə edir.
Kontekst: Xarici siyasət maraqlarının tez-tez üst-üstə düşməsinə baxmayaraq, Rusiya və Çin Mərkəzi Asiyada rəqib olaraq qalırlar.
Bunu da The Telegraph yazır.
Region ölkələri SSRİ-nin tərkibində idi və rus dili orada əsas ünsiyyət vasitələrindən biri olaraq qalır. Nəşr qeyd edir ki, buna baxmayaraq, Çin indi burada açıq kommersiya üstünlüyünə malikdir.
Əli Babayev
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB