İnsan ac və susuz nə qədər yaşaya bilər? - ARAŞDIRMA

Yetkin bir insanın yeməksiz 1-2 ay yaşaması ehtimalı var. Ancaq yeməkdə olduğu kimi, insanların su olmadan nə qədər yaşaya biləcəyini dəqiq söyləmək çətindir. Sağlam bir yetkin insan, adətən, su olmadan 3 günə qədər dayana bildiyi halda, bu müddətin nadir hallarda 8-10 günə qədər uzana biləcəyi müşahidə edilir. Bunlarla yanaşı, xəstəliklər və ya isti mühit susuzluğa dözümlülüyü azaldır.

Uşaqların aclıq və susuzluğa dözümlülüyü çox dəyişkəndir. Məsələn, yay günü isti maşında qalan kiçik uşaq tez susuzlaya və bir neçə saat ərzində ölə bilər.

Bir insan susuz neçə gün yaşaya bilər?

İnsan orqanizminin düzgün işləməsi üçün çoxlu suya ehtiyacı var və susuz cəmi bir neçə gün yaşaya bilər. İnsanın fəaliyyət səviyyəsi və ətraf mühit kimi bir çox digər amillər də onların suya ehtiyacında mühüm rol oynayır. Buna görə də kiminsə su olmadan nə qədər yaşayacağını söyləmək çətindir.

Bədəndə su itkisinə tibbi dildə susuzluq deyilir. Dehidrasiya saatlar və günlər ərzində sürətlə baş verə bilər, bu da həddindən artıq susuzluğa, yorğunluğa və müalicə olunmazsa, nəticədə orqan çatışmazlığına və həyat itkisinə səbəb ola bilər. İnsan ilk gün susuzluqdan və yüngül nasazlıqdan şikayətlənsə də, üçüncü gün orqan çatışmazlığına gedə bilər.

Dehidrasiya hər kəsə eyni şəkildə təsir etmir. Hər bir insanın susuzluğa qarşı fərqli dözümlülük səviyyəsi var. Bir insan susuz başqasına nisbətən daha uzun və ya daha qısa müddət ərzində yaşaya bilər.

Bədənin daxili temperaturu tarazlaşdırmaq və hüceyrələri canlı saxlamaq kimi bir çox vacib funksiyaları yerinə yetirmək üçün bol suya ehtiyacı var. Bir qayda olaraq, bir insan susuz təxminən 3 gün yaşaya bilər.

Bir insanın nə qədər suya ehtiyacı olduğunu dəyişə bilən amillərə aşağıdakılar daxildir:

- yaş
- fəaliyyət səviyyələri
- ümumi sağlamlıq
- boy və çəki kimi bədən amilləri
- cins
- mühit temperaturu

İnsanın nə yediyi onun içməli olduğu suyun miqdarına da təsir edə bilər. Məsələn, meyvə, şirələr və ya tərəvəz kimi su ilə zəngin qidalar yeyən bir insan taxıl, çörək və digər quru qidalar yeyən birindən daha az su içir.

Çox isti iqlimdə yaşayan insan tərləyərək daha çox su itirir. İqlimlə idarə olunan bir mühitdə insan tərləməyəcəyi üçün çox su istifadə etməyəcək.

Susuz sağ qalmanın qeydə alınmış ən uzun hekayəsi həbsxanada baş verib. Zindanda unudulan məhbus 18 gün susuz sağ qalıb. Sərin və qapalı bir mühitdə olmaq, günəşi görməmək onun bu qədər uzun müddət dayanmasına səbəb olub.

Su çatışmazlığının orqanizmə təsirləri nələrdir?

İnsan susuz qısa müddət yaşaya bilər, çünki orqanizm demək olar ki, hər bir fizioloji proses üçün suya ehtiyac duyur:

- tərləmə və tənəffüs yolu ilə bədən istiliyinin tənzimlənməsi
- tüpürcək əmələ gətirərək və qidaları parçalayaraq həzmə kömək edir
- selikli qişaları nəmləndirir
- bədənin pH balansına kömək edir
- beyinin müəyyən hormonların istehsalına və istifadəsinə kömək edir
- toksinlərin hüceyrələrdən çıxarılmasına kömək edir
- sidik və tənəffüs yolu ilə tullantıların aradan qaldırılması
- bədənə oksigen verir.

Susuzlaşdırmanın təsiri, xüsusilə həddindən artıq isti şəraitdə bir insan tərlədikdə tez baş verir. Bədən tər istehsal etmək üçün sudan istifadə edir ki, bu da insanın bədən istiliyini aşağı salır. Su olmadan bədən tər istehsal edə bilməz.

Susuzluq qan həcminin azalmasına səbəb olarsa, qan bütün bədəndə daha az dövr edir və qan təzyiqinin kəskin azalmasına səbəb olur. Hipotansiyon (aşağı qan təzyiqi) huşsuzluğa və ya həyat itkisinə səbəb ola bilər.

Su bədəndən toksinləri sidik və tənəffüs yolu ilə çıxarmağa kömək edir. Su olmadan bədən bunu səmərəli şəkildə edə bilməz və toksinlərin yığılmasına səbəb olar. Böyrəklər sağlam olmazsa, toksinlər daha da yığılır və geniş yayılmış orqan çatışmazlığına, yaxud ölümə səbəb olur.

Susuzluğun (su itkisi) əlamətləri hansılardır?

Susuzlaşdırma simptomları tez görünə bilər. Bədən su itirməyə başlayarsa, o, beyinə siqnallar göndərərək, insanın fərqinə varacaq bir reaksiya verə bilər.

Əksər insanlar açıq quru ağız və ya çox susuzluq kimi kiçik susuzlaşdırmanın ilk əlamətləri ilə tanışdırlar. Susuzluq bir insanın bədənində kifayət qədər su olmamasının ilk əlamətidir.

Aparılan bir araşdırmaya görə, su insanın bədən çəkisinin 60%-ni təşkil edir və susuzlaşdırma nəticəsində bu çəkinin yüzdə 3-dən çoxunu itirmək susuzluğa səbəb ola bilər.

Bir şəxs bu əlamətlərə məhəl qoymursa və ya su ala bilmirsə, bədəni cavab verəcək. Beyin suya qənaət etmək və daha az sidiyə çıxmaq üçün bədənə siqnallar göndərir. Bu da böyrəklərin fəaliyyətini ləngidir.

Susuzlaşma bədəndə digər mühüm dəyişikliklərə səbəb ola bilər:

- zəiflik və ya enerji çatışmazlığı
- baş ağrısı
- başgicəllənmə və qarışıqlıq
- günvurma
- düzgün işləməyən sərt oynaqlar
- qızdırma
- beyində şiş
- qan təzyiqində kəskin dəyişikliklər.

İnsan həm də şoka düşə və reaksiya verə bilməz. İnsanların yaşaması üçün mütləq su içməyə ehtiyacı yoxdur. Bədəniniz digər sulu qidaları qəbul etməklə də su və elektrolit ehtiyacını ödəyə bilər.

Pun Lim adlı çinli dənizçi 1942-ci ildə okeanda salda 133 gün sağ qalıb. Birinci ayın sonunda ehtiyatı tükənən dənizçi sonradan balıq tutmaqla, qağayı ovlamaqla, hətta köpək balıqlarını ovlamaqla və qanını içməklə sağ qalmağı bacarıb.

Əzilmə (Crush) Sindromu - Zəlzələ kimi təbii fəlakətlərdə əzilmə nəticəsində yaranan bir vəziyyət

Əzilmiş insanlarda ciddi əzələ zədəsi varsa, susuzluğa gözlənildiyindən daha az tab gətirə bilər. Əzilmə Sindromu əzilmə zədəsi, uzun müddət sıxılma və hərəkətsizlik nəticəsində yaranan narahatedici sağlamlıq problemidir. Əzələlərin həddindən artıq əzilməsi, sürətli və təsirli müalicə tətbiq edilmədikdə, həyat itkisi ilə nəticələnə biləcək bir prosesə keçə bilər.

Əzilmə Sindromunda ölümün səbəbləri ağır maye itkisi, əzələ zədələnməsi səbəbindən yüksək kalium, aşağı kalium, metabolik asidoz, böyrək çatışmazlığı və kompartman sindromudur. Həddindən artıq maye itkisi nəticəsində yaranan şokun əsas səbəbi zədələnmiş əzələlərdə hüceyrədənkənar mayenin böyük hissəsinin yığılmasıdır.

Unutmaq olmaz ki, zəlzələ fəlakətlərindən günlər keçsə də, xarabalıqlar altından çoxlu sayda canlı çıxarıla bilər.

İnsan neçə gün yeməksiz qala bilər?

Bədənin yeməksiz qalma müddətinə bir çox fərqli faktor təsir etdiyi üçün bu müddət insandan insana dəyişir. Elm adamları insan aclığını araşdırıblar. Məlumatlar tez-tez aclıq aksiyaları, təbii fəlakətlər və qıtlıq dövrlərinin müşahidə tədqiqatlarından əldə edilir.

70 kiloqram çəkisi olan tipik, yaxşı qidalanan kişi 1 aydan 3 aya qədər yaşamaq üçün kifayət qədər kaloriyə malikdir. Həmçinin, aclıq aksiyalarına qoşulmaq üçün yemək yeməyini könüllü olaraq dayandıran insanlar 45-61 gündən sonra ölür.

Bədənin yaşaması üçün qida maddələrinə ehtiyacı var. Hüceyrələri bərpa etmək və bədənin həyati proseslərini gücləndirmək üçün zülal, karbohidrat və yağlara, həmçinin vitamin və minerallara ehtiyac var.

Alimlər adi bir insanın yeməksiz nə qədər yaşaya biləcəyinə tam əmin deyillər. Tədqiqatçıların insanların nə qədər yaşaya biləcəyinə dair ən yaxşı göstərici aclıq aksiyası keçirənlərdəndir.

SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.

Bütün bunlarla yanaşı, Türkiyədə baş verən zəlzələ zamanı günlərlə dağıntılar altında ac-susuz qalan insanlar var. Bunlara misal olaraq aşağıdakıları göstərmək olar:

- Türkiyənin Hatay vilayətində axtarış-xilasetmə işləri çərçivəsində 29 saat sonra ana ilə 6 aylıq körpəsi xilas edilib. 30 yaşlı Hülya Yılmaz və 6 aylıq qızı Ayşe Vera Yılmaz dağıntılar altından sağ çıxarılıblar. Onlar müalicə üçün xəstəxanaya yerləşdiriliblər.

- Adıyamanda zəlzələdən 35 saat sonra binanın dağıntıları altından bir nəfər xilas edilib. Komandalar Alitaşı Mahallesi 1302 küçəsində dağıntılar altından 15 yaşlı Mahmud Nəbi Uygülü xilas edib. Zəlzələdən 35 saat sonra xilas edilən Uygül xəstəxanaya aparılıb. Ata Mustafa Uygül oğlunun dağıntılar altından çıxarılmasından xoşbəxt olduğunu və xilas edilən digər oğlunun əməliyyat olunmaq üçün Ankaraya aparıldığını bildirib.

- Türkiyənin Hatay bölgəsində baş vermiş dəhşətli zəlzələdən sonra axtarışlar zamanı 49 saat uçqun altında qalan şəxs xilas edilib. İxtisasca müəllim olan vətəndaşın sağ çıxarılması ətrafdakı insanlar tərəfindən alqışlarla qarşılanıb. O, müayinə üçün xəstəxanaya aparılıb.

- Qaziantepdə baş verən zəlzələdən 76 saat sonra dağıntılar altından iki nəfər xilas edilib.

- Türkiyənin Diyarbakır şəhərində 101 saatdan sonra ana və 9 yaşlı oğlu dağıntılar altından sağ xilas edilib.

- Türkiyənin Adıyaman bölgəsində xilasetmə işləri davam edir. Türkiyənin səhiyyə naziri Fahrettin Koca zəlzələdən 178 saat sonra dağıntılar altından xilas edilən azyaşlının görüntülərini paylaşıb. 6 yaşlı Hivaya ilkin tibbi yardım edilib. Azyaşlı tibbi yardım qruplarından çiyələkli süd və şirniyyat istəyib.

Ayşən Vəli