Avropa Parlamentinə seçkilər, yoxsa?.. - RAKURS

Avropa Parlamenti yenidən formalaşmaq üçün seçkilərə gedir, köhnə və korrupsioner deputatlardan və rəhbərlikdə çalışdıqları müddətdə özlərinə rüşvət yolu ilə milyonlar toplayan liderlərindən azad olmaq istəyir. Hər halda plan belədir. Amma unutmaq lazım deyil ki, rüşvətxor parlamentarilərin heç də hamısı ifşa olunmayıb, yenə seçki marafonuna qoşulmaq üçün dəridən-qabıqdan çıxırlar. “Tutulmamısansa oğru deyilsən” prinnsipi ilə hərəkət edən avropalı deputatlar növbəti cəhd şanslarını sınamaq qərarına gəliblər. Avropa ölkələrində seçkilər də artıq başlayıb. Bəs, “qoca qitə”də seçkilərin gedişi necədir?

Avropa İttifaqı ölkələrinin xüsusi xidmət orqanları Avropa Parlamentinə seçkilərə təsir göstərməyə çalışan “dost olmayan dövlətlərə” qarşı mübarizə aparır. “Dost olmayan ölkələr”in ictimai rəyi manipulyasiya etmək cəhdlərini diqqətlə izləyir və lazım gələrsə, tədbir görür. Brüsselə görə, səsvermə öncəsi daha çox “məlumat xarakterli xüsusi əməliyyatlar” aparılıb. “Biz müəyyən mövzuda mesajların, retvitlərin və ya bəyənmələrin sayında qəfil artım və ya yeni aktiv istifadəçilərin kütləvi şəkildə meydana çıxması kimi anomaliyaları axtarırıq”, “General Intelligence və Tom”un analitiki bu barədə məlumat verib.

Aprel ayında Belçikada Avropa sağ və ifrat sağçı mühafizəkarların görüşü keçirilib. Xarici Kəşfiyyat Xidməti sosial şəbəkələrdən birində yazılan mesajları və şərhləri diqqətlə öyrənib. Aydındır ki, Belçikada baş verən siyasi debata müdaxilə çox güman ki, bu konfrans ətrafında xaos yaratmaq və ya qütbləşməni artırmaq məqsədi daşıyır. İyunun 5-də Polşada Rusiyanın təsirini araşdıran komissiya işə başlayıb. Polşa rəsmiləri bildirirlər ki, ölkədə Rusiya və Belarusun kəşfiyyat xidmətləri tərəfindən görünməmiş fəaliyyət qeydə alınıb.

İtaliyalılar səsverməyə gedəcəkmi?

Şənbə və bazar günləri - 8-9 iyun - italiyalılar Avropa Parlamentinin 76 üzvünü seçmək üçün səsverməyə gedəcəklər. Sorğulara görə, ölkənin hakim partiyası bu seçkilər ərəfəsində seçicilər arasında ən populyardır. 47 milyon italiyalı səsvermə hüququna malikdir və Avropa Parlamentinə qarşıdan gələn seçkilərdə iştirak edə bilər. Ölkə Aİ-nin qanunverici orqanında beş seçki dairəsində seçilən 76 deputatla təmsil olunur. Bundan əlavə, İtaliya bələdiyyələrinin demək olar ki, yarısında seçkilər keçiriləcək. Builki səsvermə Avropa İttifaqı tarixinin ən çətin dövrlərindən birinə təsadüf edir və İtaliyanın sağçı hökuməti üçün ilk siyasi sınaq olacaq. Hakimiyyət seçkilərdə iştirakdan narahatdır. 2019-cu ildə keçirilən son Avropa seçkilərində bu, cəmi 54% olmaqla rekord aşağı səviyyədə idi.

Siyasi analitiklər deyirlər ki, kampaniya daxili məsələlərə həddindən artıq diqqət yetirir və bu da bəzi seçicilərin marağını itirməsinə səbəb olur. "Biz mühüm keçid dövrünü yaşayırıq. Bu, çox şeyin eyni vaxtda baş verdiyi kritik bir dövrdür. Hər gün dramatik və gözlənilməz hadisələr baş verir və bu da digər insanların həyatına böyük təsir göstərir”, - Roma sakini müxbirlə söhbətində bildirib.

Daha bir neçə rəy:

-Kimə səs verməliyik? Mənə elə gəlir ki, bu namizədlər heç bir şəkildə məni təmsil etmirlər. Məsuliyyət hissi ilə son anda iştirak etməyə qərar verə bilərəm, əks halda özümü günahkar hiss edəcəyəm.

- Namizədlərdən heç birinin mənim maraqlarımı təmsil etdiyini hiss etmirəm. Sadəcə dediklərini edirlər, amma konkretlik yoxdur.

“35 yaşdan aşağı seçicilər arasında vəziyyət daha çox qütbləşir. Səs verəcəklərini deyənlər Avropa Parlamentinə seçkiləri milli seçkilər qədər önəmli hesab edirlər. "Avropalı siyasətçilərin əksəriyyəti əsasən gələcəyə baxır. Ona görə də onlar gənc nəsillə daha çox işləməlidirlər. Ona görə də seçkilərdə iştirak etmək vacibdir. Bu gün üzləşdiyimiz problem odur ki, siyasət çox vaxt gənclərdən çox böyüklərə müraciət edir. Bundan əlavə, institutların əslində necə işlədiyinə dair aydınlıq yoxdur”, - deyə gənc öz narahatlığını bölüşüb.
Son sorğular göstərir ki, İtaliyanın əsas müxalifət partiyası şənbə və bazar günləri seçkilərdə müəyyən uğurlar qazana bilər. Baş nazir Giorgi Meloninin "İtaliya Qardaşları" platforması seçkilərdə liderdir. Avropa səviyyəsində qələbə ona ölkə daxilində nüfuzunu artırmağa imkan verəcək.

Hollandiyada seçki məntəqələri açılıb

Hollandiyada seçki məntəqələri açılıb və Avropa Parlamentinə seçkilərin əsas dövrü başlayıb. İfrat sağçıların qalib gələcəyi proqnozlaşdırılır. Hollandiyada Aİ parlament seçkilərində dörd günlük səsverməyə başlayan seçki məntəqələri açılıb. Bu, bir günlük səsverməyə bu qədər erkən başlayan yeganə ölkədir, lakin cümə günü İrlandiya, həftə sonu isə Aİ-nin qalan hissəsi seçkilərə qatılacaq. 400 milyon vətəndaşın səs verəcəyi gözlənilən seçkilərdə ifrat sağçılar tərəfindən əhəmiyyətli bir irəliləyiş qeyd olunacaq.

Hollandiyada səsvermə Geert Wilders-in ifrat sağçı Azadlıq Partiyasının Hollandiya milli parlamentində ən böyük partiya olmasından altı ay sonra baş tutub. Sorğular göstərir ki, Wilders bu populyarlıq üzərində qurulacaq.

Fransa: seçki kampaniyasında son mərhələ

İfrat sağçı Milli Rallinin lideri Marin Le Pen və partiyanın Avropa Parlamenti seçkilərində aparıcı namizədi Jordan Bardella Parisdə mitinqdə, 2 iyun 2024-cü il. Fransada Avropa Parlamentinə seçkilər üçün kampaniya son mərhələyə qədəm qoyur. Namizədlər gənc seçiciləri və hələ öz fikirlərini formalaşdırmayanları inandırmaq üçün səylərini artırırlar.

İfrat sağçı partiyanın siyahısının lideri Jordan Bardella bazar günü Parisdə 5 min insanın iştirak etdiyi son seçki mitinqini keçirib. Rəy sorğularına görə, bu gün Fransa seçicilərinin 32%-ə qədəri ona səs verməyə hazırdır. Mitinqdə o, partiya lideri Marin Le Penlə birlikdə prezident Emmanuel Makronun hakim Renessans partiyasına qarşı səsverməyə çağırıb.

“Gələn bazar günü səs verməmək Makrona səs vermək deməkdir. Gələn bazar günü səsləri digər seçki siyahılarına səpmək, kiçik partiyalara səs vermək yalnız Makronu gücləndirəcək”, deyə Jordan Bardella bildirib. Fransanın baş naziri də öz növbəsində şənbə günü Parisdən kənarda keçirilən mitinqdə seçiciləri ifrat sağçıların yüksəlişinə qarşı mübarizəyə çağırıb. Bunu Avropa Parlamentinə seçkilərdə Renessans siyahısına başçılıq edən Valeri Eye aparıb. Rəy sorğularına görə, Makronun partiyası hazırda Le Penin partiyasından 15 faiz geridədir.

Fransanın baş naziri Qabriel Attal isə bildirib ki, Avropa ölə bilər, çünki bütün qitədə ifrat sağçılar güclənir. Əgər biz heç nə etməsək, evdə passiv tamaşaçı kimi oturub Avropanın tənəzzülünü seyr etsək, Avropa məhv olacaq.

Sosialist Partiyası və Xalq Meydanı dərnəyinin namizədi Rafael Qluksmann rəy sorğularının nəticələrinə görə, Makronun partiyası ilə bərabər addımlar ataraq tərəfdarlarını səfərbər olmağa çağırıb. O, şənbə günü cənubdakı Marsel şəhərində təşviqat aksiyası keçirərək, qərarsız seçicilərin onu dəstəklədiyi təqdirdə seçkidə "böyük, gözəl sürpriz" olacağını vəd edib.

Yaşıllar Partiyasının lideri Mari Toussaint Parisdə seçki kampaniyası keçirib. Müşahidəçilər qeyd edirlər ki, onun partiyası Avropa Parlamentinə daxil olmaq üçün lazım olan 5% səsi ala bilməmək riski yaşayır. Amma o özü optimist olaraq qalır. Fransada Avropa Parlamentinə seçkilərin rəsmi kampaniyası cümə günü başa çatır. Gələn həftə sonu 50 milyona yaxın fransız seçici Brüssel və Strasburqda öz maraqlarını təmsil edəcək yeni Avropa Assambleyasının 81 üzvünə səs verəcək.

Brüsseldəki status-kvonu poza biləcək üç şey

Brüssel də Avropa Parlamentinə iyunun 6-dan 9-dək keçiriləcək seçki marafonundadır. Rəy sorğuları seçicilərin sağa yellənəcəyini və Brüsseldə güc balansını dəyişəcəyini proqnozlaşdırır. İyunun 6-dan 9-dək təxminən 373 milyon avropalı Avropa Parlamentinin 720 yeni üzvünü seçmək üçün seçkilərə gedəcək. Sorğular göstərir ki, ənənəvi mərkəzçi qüvvələr mövqelərini itirirlər. Bəziləri hesab edir ki, bu, Avropa Parlamentindəki mənzərəni dəyişə bilər və sağçı qanunvericilərə blokun siyasətləri, o cümlədən miqrasiya, iqlim, kənd təsərrüfatı, ticarət və texnologiya kimi məsələlərdə daha çox təsir edə bilər. Amma çox şey seçkilərdə nələrin baş verəcəyindən və səsvermədən sonra siyasi qüvvələrin necə bölüşdürülməsindən asılı olacaq.

1. Sağçıların kəskin yüksəlişi gözlənilirmi?

Miqrasiyanı azaltmağa, iqlim tədbirlərini geri götürməyə və Avropa suverenliyini bərpa etməyə söz verən ifrat sağçı qüvvələr, onların dəstəyinin bütün qitədə artdığını görürlər. Avropa Parlamentində radikal sağlar iki qrupa bölünüb: millətçi Avropa Mühafizəkarları və İslahatçılar (ECR), bu qrupa Giorgi Meloni-nin İtaliya Qardaşları (FdI) və Polşanın Hüquq və Ədalət (PiS) partiyaları, Marin Le Penin Milli Birlik və Geert Vildersin Azadlıq Partiyası daxil olmaqla daha sərt sağçılar daxildir.

Onlar növbəti Avropa Parlamentində bütün yerlərin 20%-ni qazana bilərlər. Radikal sağlar həmçinin Belçika, Fransa və İtaliya da daxil olmaqla altı AB üzv ölkəsində seçkilərdə qalib gəlmək üçün yaxşı mövqedədirlər. Lakin Avropa Parlamentinin sağ qanadı dərindən parçalanıb, qeyri-mütəşəkkildir və Avropayönlü qüvvələrin etimadını qazanmır. Proqnozlar özünü doğrultsa belə, bu partiyalar Aİ səhnəsində əldə etdikləri yeni nüfuzdan istifadə etmək istəsələr, birlik tapmalı olacaqlar.

Səsvermədən əvvəl İtaliyanın baş naziri Giorgia Meloni, solçu tərəfdaşlar onun dəstəyi üçün mübarizə apardıqları üçün kral kimi ortaya çıxıb. Mərkəz sağçı Avropa Xalq Partiyası (EPP) tərəfindən Avropa Komissiyasının sədrliyinə namizədliyi irəli sürülən Ursula fon der Leyen Meloni ilə razılaşmalara hazır olduğunu açıq şəkildə bəyan edib. Alman ikinci müddətə vəzifədə qalmaq üçün onun italiyalı qardaşlarının qanunvericilərinin dəstəyinə arxalana bilər.

Bu, EPP-nin sol və mərkəzdəki ənənəvi müttəfiqlərinin qəzəbinə səbəb olub. Eyni zamanda, fransalı Marin Le Pen də Avropa Parlamentinin sağçı qüvvələrini ifrat sağçı ittifaqda birləşdirmək üçün Meloni-ni təklif edir. Buraya hazırda Avropa Parlamentində öz siyasi ailəsi olmayan partiyalar, məsələn, Macarıstanın baş naziri Viktor Orbanın Fidesz partiyası daxil ola bilər. Belə bir qrupun yaradılması bir neçə ay çəkə bilər. Amma bu partiyalar fikir ayrılıqlarını aradan qaldıra bilsələr, Avropa Parlamentində ikinci böyük siyasi qüvvəyə çevrilə bilərlər.

2. Mərkəzçilər öz mövqelərini qoruyacaqlarmı?

Onilliklərdir ki, mərkəzçi avropapərəst partiyalar birgə işləmək barədə razılığa gəldiklərinə görə Avropa Parlamenti qanunlar qəbul edə bilirdi. Mərkəz sağçı EPP, liberal Yeniləşən Avropa və mərkəz sol Sosial Demokratlar (S&D) həmişə parlamentdə yerlərin rahat əksəriyyətinə nail olublar və bəzi əsas məsələlərdə səs vermək üçün Yaşıllara arxalanıblar.

Onlar heç də həmişə bütün qətnamələrə birlikdə səs vermirlər, lakin bəzən Avropa Parlamentində qanunvericilik fəaliyyətinin rəvan olmasını təmin etmək üçün “müvəqqəti” koalisiyalar yaradırlar. Lakin bu koalisiyanın sağ qalmaqda çətinlik çəkəcəyi proqnozlaşdırılır. Ənənəvi hakim partiyalardan narazılıq daha çox seçicinin diqqətini təkcə radikal sağçılara deyil, həm də radikal sola yönəltməsinə səbəb olur. Avropa Parlamentindəki üç ən böyük fraksiya hələ də mandatların əksəriyyətinə sahib olacaq, lakin bu çoxluq həmişəkindən daha kiçik olacaq. Bu, mərkəzçilərin cəlbediciliyini itirdiyini göstərir. Bu tendensiya daha çox Fransa kimi ölkələrdə özünü göstərir, burada ifrat sağçı Milli Birlik ənənəvi partiyalar hesabına yavaş-yavaş, lakin davamlı şəkildə möhkəm seçici bazası toplayır.

3. Növbəti gün nə olacaq?

Avropa Parlamentinin və bütün Aİ təsisatlarının gələcəyi həm səsvermənin nəticələrindən, həm də qarşıdakı həftələr və aylardakı siyasi sövdələşmələrdən asılı ola bilər. Seçkilərin nəticələri güclü icra orqanı olan Avropa Komissiyasının növbəti prezidentinin kimin olacağına təsir etməlidir. Son onillikdə blok siyasi partiyaların Avropa Komissiyasına rəhbərliyə bir namizəd irəli sürdüyü Spitzenkandidaten sistemi adlanan sistemi dəstəkləməyə çalışıb.

EPP-nin Avropanın ən böyük siyasi partiyasına çevrilməsinə az-çox təminat verildiyi halda, onun seçdiyi Ursula fon der Leyen ikinci müddətə hakimiyyətdə olmaq üçün əlverişli vəziyyətdə olmalıdır. Lakin bunun üçün ona yeni Avropa Parlamentinin üzvlərinin mütləq əksəriyyətinin təsdiqi lazımdır. Almanın ənənəvi müttəfiqləri onun Meloni və ifrat sağçılarla son flörtlərinə görə ona qarşı çıxsalar, bu çətin ola bilər.

Avropa Parlamentində səsvermə sentyabrda gözlənilir və gizli olacaq. Fon der Leyenin öz partiyası EPP daxilindəki bəzi milli nümayəndə heyətləri onun əleyhinə səs vermək niyyətindədir. Lakin Aİ liderləri 2019-cu ildə olduğu kimi tamamilə yeni bir namizəd də seçə bilərdilər. Bu o deməkdir ki, AB-də ən güclü vəzifəyə çətin bir adam namizəd ola bilər.

Seçkilərdən sonra Brüsseldə Avropa Şurasına sədrlik kimi digər yüksək vəzifələr uğrunda daha geniş yarış keçiriləcək. Bu vəzifəni hazırda Belçikanın keçmiş baş naziri Şarl Mişel tutur. Avropa Xarici Fəaliyyət Xidmətinə (EEAS) rəhbərlik etmək üçün baş diplomat da təyin olunacaq. Bu rolların bölüşdürülməsi incə bir tarazlıq tapmağı tələb edəcək - gender, coğrafi və siyasi. Aİ liderlərinin üç vəzifəyə namizədlərini müzakirə etmək üçün iyunun sonunda Brüsseldə iki dəfə görüşəcəyi gözlənilir.

V.VƏLİYEV