İlham Əliyev – yeni qələbələrə doğru – BAXIŞ BUCAĞI

Xarici mətbuat Azərbaycan Prezidentinin növbədənkənar seçki qərarından yazır

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin növbədənkənar president seçkilərinin keçirilməsi barədə imzaladığı sərəncam təkcə ölkəmizdə deyil, eyni zamanda xarici mətbuatda da geniş işıqlandırılır. Müxtəlif versiyalar səsləndirilir, seçkilərin önə çəkilməsinə müxtəlif rənglər verməyə çalışanlar da var. Amma reallıq budur ki, gəən il təkcə Azərbaycanda deyil, dünyanın 70 ölkəsində seçkilər keçiriləcək. Ümumxalq tədbiri sırasında president seçkiləri ilə yanaşı, parlament və bələdiyyə seçkiləri də var. Hər ölkə üçün bu seçkilərin bir əhəmiyyəti var. Azərbaycan siyasi hadisələri qabaqlayaraq, vaxt itkisinə yol vermədən seçkiləri 1 il qabağa çəkdi.

Əslində vaxt məsələsinin seçkilərin nəticələrinə təsir edəcəyi barədə düşünmək belə absurddur. Çünki, İlham Əliyevin indiki reytinqi çox yüksəkdir, həm də qarşıda elə bir nüans, faktor, həlli mümkün olmayan məsələ qalmayıb ki, nəticələrə təsir etsin. 96-98 faizlik reytinq nə qədər aşağı düşsə, yenə qalibiyyət üçün yetərli olacaq. Deməli məsələ bunda deyil. Məsələ Azərbaycanın başlatdığı, bizi yeni-yeni uğurlara götürəcək hadisələrin, meqalayihələrin, quruculuq işlərinin davamlılığını təmin etməkdir. Glən ildən ölkəmizdə həyata keçirilən inkişaf konsepsiyasının növbəti və əsas mərhələsinə start veriləcək. Başladılan prosesə fasilə vermək, insanları seçkilərə cəlb etmək əldə olunanları da itirməyə bərabər olar.

Azərbaycanda növbədənkənar seçkilərin keçirilməsi barədə yazılar, müzakirələr Rusiya mətbuatında da dərc edilir. Maraqlı cəhətlərini nəzərə alıb həmin məqalələrdən birini dəyərli oxucularımıza təqdim etmək istərdik.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev növbədənkənar prezident seçkilərinin 2024-cü il fevralın 7-də keçirilməsi haqqında sərəncam imzalayıb. O, qəfil qərarını açıqlamayıb. Respublikanın hazırkı rəhbərinin seçki yarışından qalib çıxacağına heç kim şübhə etmir. Ekspertlər hesab edir ki, cənab Əliyev öz düşmənlərini - əsasən də xarici düşmənlərini daxili işlərə qarışmaq imkanından məhrum etmək üçün vaxtından əvvəl yenidən prezident seçilmək qərarına gəlib.

Dekabrın 7-də İlham Əliyev iki ay müddətində respublika başçısının növbədənkənar seçkilərinin keçirilməsi haqqında sərəncam imzalayıb. Sərəncama əsasən, ölkənin Mərkəzi Seçki Komissiyası səsvermənin 2024-cü il fevralın 7-də keçirilməsini təmin etməlidir. Bu, 2025-ci ildə keçirilməsi nəzərdə tutulan prezident seçkilərindən 15 ay tezdir. Azərbaycan lideri qərarını heç bir şəkildə izah etməyib. Onun imzaladığı sərəncamda yalnız Sənətin 1-ci hissəsinə istinadlar var, ölkə konstitusiyasının 101-ci maddəsi və Seçki Məcəlləsinin 179-cu maddəsi. Konstitusiyanın 101-ci maddəsində deyilir ki, "Azərbaycan Respublikasının Prezidenti növbədənkənar Azərbaycan Respublikası Prezidenti seçkilərini elan etmək hüququna malikdir". Seçki Məcəlləsinin 179-cu maddəsində deyilir: növbədənkənar seçkilər təyin edilərsə, səsvermə çərşənbə günü və müvafiq sərəncam imzalandıqdan sonra 60 gündən gec olmayaraq keçirilməlidir.

2003-cü ildən Azərbaycana rəhbərlik edən İlham Əliyev bütün prezident seçkilərində rəqibləri üzərində böyük fərqlə qalib gəlib. Üstəlik, onunla rəqibləri arasında uçurum seçkidən-seçkiyə daha da böyüyürdü. 2003-cü il oktyabrın 15-də keçirilən president seçkilərində İlham Əliyev 76,86% səs toplayıb. Onun rəqibləri isə üst-üstə 18 faiz səs toplayıb.

Müxalifət daha sonra nəticələrlə razılaşmayaraq etiraz aksiyasına çıxdı. Təhlükəsizlik qüvvələri ilə toqquşmada 3 nəfər öldü. 2008-ci ildə Azərbaycan prezidenti seçiləndə cənab Əliyev 88,73%, ən yaxın rəqibi İqbal Ağazadə isə cəmi 2,86% səs toplayıb. İlham Əliyev 2013-cü ildə də, 2018-ci ildə də topladığı səslər 80%-dən aşağı düşmədi.

İlham Əliyevin dövründə eyni şəxsin iki dəfədən artıq dövlət başçısı seçilə bilməyəcəyi ilə bağlı müddəa konstitusiyadan çıxarılıb, prezidentin səlahiyyət müddəti 5 ildən 7 ilədək artırılıb. Yeri gəlmişkən, sonuncu - 2018-ci ildəki prezident seçkiləri də vaxtından əvvəl olub. Cənab Əliyev öz qərarı ilə onları oktyabrda deyil, apreldə keçirdi və rəqiblərini təəccübləndirdi. Bir sıra müxalifət partiyaları bu səbəbdən həmin kampaniyanı boykot etmək qərarına gəldilər.

Müxalifətin radikal qanadı İlham Əliyevin hazırkı qərarını da tənqid edir. Müxalifətdə olan Müsavat Partiyasının başqanı Arif Hacılının sözlərinə görə, növbədənkənar parlament və ya prezident seçkiləri yalnız ölkədə böhran olanda keçirilir. "Hazırda Azərbaycanda siyasi böhran yoxdur", – deyə siyasətçi Turan agentliyinə bildirib və söz verib ki, yaxın vaxtlarda partiya prezidentin qərarına münasibət bildirəcək. Başqa müxaliflər də təxminə buna yaxın fikirlər səsləndiriblər. Amma tutarlı arqument səsləndirməyiblər. Bu arada göz qabağındadır ki, bu gün İlham Əliyevin Azərbaycanda ciddi rəqibləri yoxdur.

Prezident İlham Əliyev 2020-ci ildə II Qarabağ müharibəsində qazandığı qələbəyə və bu il Qarabağdan separatçıları təslim olmağa məcbur etdiyinə görə xalqın əksəriyyətinin rəğbətini qazanıb. Hər iki hadisə Azərbaycan və Cənubi Qafqaz üçün tarixidir. Onlar prezident mandatını növbəti yeddi il müddətinə uzatmaqla hakimiyyəti birləşdirmək üçün yaxşı fon və məqam yaradırlar.

"Leninin dediyi kimi – "bu gün tez, sabah gec". Beynəlxalq Araşdırmalar İnstitutunun nəzdində Avro-Atlantik Təhlükəsizlik Mərkəzinin aparıcı elmi işçisi Sergey Markedonov "Yeni il şənliyindən sonra biz "bütövləşmiş ölkədə" prezidentin yenidən seçilməsi üçün kampaniyanı başa çatdıracağıq", deyə Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin Telegram-kanalında Azərbaycan liderinin qərarını şərh edib. O qeyd edib ki, qarşıdan gələn seçkilər "birinci şəxsin dəstəyi və ona etimad haqqında plebisit" olacaq: "Axı, bu gün Azərbaycanın ən sərt müxalifətçiləri belə, Əliyevin dövlətin idarəçiliyində mükəmməl rolunu inkar etmirlər. Bu kontekstdə "burada və indi" ona qarşı çıxmaq demək olar ki, mümkün deyil. Prezident legitimliyinin təməlinə yeni simvollar toxunacaq. Əliyev belə bir anı əldən verməyə hazır deyil".

Qafqaz Siyasi Təhlil Mərkəzinin (Bakı) direktoru Əhməd Əlili "Kommersant"a müsahibəsində qarşıdan gələn seçkiləri ölkə tarixində ən proqnozlaşdırıla bilən növbədənkənar seçkilər adlandırıb. O qeyd edib ki, 2020-ci ilin noyabrında Üçtərəfli Bəyanat (Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya liderləri arasında Qarabağda hərbi əməliyyatların dayandırılmasına dair saziş) imzalanan kimi "məlum oldu ki, Azərbaycanda prezident və parlament seçkiləri, eləcə də Rusiya sülhməramlılarının Qarabağda qalma müddətinin başa çatması üçün son tarix 2025-ci ilə qədərdir".

Cənab Əlili hesab edir ki, Rusiya sülhməramlı kontingenti ətrafında müzakirələr seçki kampaniyası zamanı əsəbi mühit yarada bilər. "Hesab edirəm ki, o vaxt aydın idi ki, bəzi seçkilər daha əvvəl keçirilməlidir. Görünür, qərara alınıb ki, bu, prezident seçkisi olsun", - Əhməd Əlili bildirib.

Xatırladaq ki, dekabrın 6-da İlham Əliyev Bakıda ABŞ dövlət katibinin köməkçisi Ceyms O’Brayen ilə görüşüb. Görüşdən sonra amerikalı diplomat X sosial şəbəkəsində ABŞ dövlət katibi Antoni Blinkenin Vaşinqtonda Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərini yaxın vaxtlarda sülh danışıqları üçün gözlədiyini yazıb. İlham Əliyev dekabrın 6-da Ceyms O’Brayenlə görüşüb. Antoni Blinken onu qəbul etməyi şəxsən Azərbaycan dövlətinin başçısından xahiş edib. Ertəsi gün - dekabrın 7-də isə cənab Əliyev növbədənkənar seçkilər təyin edib.

Prezident İlham Əliyevin qərarı "dünyada seçki dövrlərinin sinxronlaşdırılması" ilə bağlı ola bilər. Hesablama belə ola bilər ki, 2025-ci ildə seçkilərin keçiriləcəyi ilə müqayisədə indi müdaxilə etmək istəyən daha az olacaq. Əsas güc mərkəzləri daxildə seçkilərlə məşğul olacaq. 2024-cü ildə dünyanın müxtəlif regionlarında mühüm seçkilər keçiriləcək. Rusiyada yazda, ABŞ-da isə payızda prezidentləri seçəcəklər. Avropa İttifaqı bu yay Ümumavropa parlamentini seçəcək. Deməli, seçki qərarı düzgündür.

V.VƏLİYEV