Sülh müqaviləsi tezliklə imzalanacaq - Aleksey Naumovun təhlili

Rusiya Beynəlxalq Əlaqələr Şurasının eksperti Aleksey Naumov Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanması, nəqliyyat və iqtisadi əlaqələri blokdan çıxarılması, ATƏT-in Minsk Qrupu və Fransanın “qəribə” davranışı bağlı ilə prosesləri Moskva-Baku platformasına şərhində təhlil edib. Ekspertin fikirlərini oxucularımızın diqqətinə çatdırırıq.

Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanmasının mümkünlüyü haqqında

Təbii ki, indi Ermənistan sülh müqaviləsi imzalamağa və Azərbaycanın hüquqi sərhədləri daxilində ərazi bütövlüyünü tanımağa hazır deyil. Və bu, əslində, hazırda Bakı ilə İrəvan arasında razılaşmanın bağlanmasına mane olan əsas problemdir. Biz görürük ki, İkinci Qarabağ müharibəsi başa çatdıqdan sonra siyasi məntiq Ermənistanın hərbi məğlubiyyətlə barışmasına gətirib çıxarır, Ermənistan tədricən bu münaqişədə beynəlxalq hüququn onun tərəfində olmaması ilə barışır. Biz BMT Təhlükəsizlik Şurasının o vaxt işğal olunmuş ərazilərin Azərbaycana mənsubluğunu təsdiq edən qətnamələrini xatırlayırıq, xatırlayırıq ki, Ermənistan özü faktiki olaraq heç vaxt Qarabağı rəsmən öz ərazisi hesab etməyib. Biz görürük ki, tarixi meyarlarla ildırımsürətli müharibədən sonra reallıqla diplomatik barışıq var. İlk növbədə, məğlubiyyət şokundan çıxan və bundan sonra necə yaşayacağını düşünən İrəvanın diplomatik barışması. Və siyasi və iqtisadi məntiq onu deməyə əsas verir ki, həyat üçün yalnız bir yol var- bu, barışıq yolu, bu, iqtisadi əməkdaşlıq yolu və müvafiq olaraq iqtisadi tərəqqi yoludur. Və düşünürəm ki, hər şey buradan gedir.

Mən bu prosesi qaçılmaz olaraq görürəm. Dəfələrlə dediyim kimi sürətli olmayacaq. Onu sürətləndirmək cəhdləri hətta prosesə mane ola da bilər. Düşünürəm ki, əgər söhbət Azərbaycana lazım olandan gedirsə, bu, aydın şəkildə müəyyən edilmiş aşkarlıq siyasətidir və Ermənistanın dinc siyasi təşəbbüslərini təşviq edir. Aydındır ki, Ermənistanın son vaxtlar sərhəddə törətdiyi təxribatlar, insanların ölümünə səbəb olan hiylələr Ermənistan Respublikasında dinc siyasi qüvvələri həvəsləndirmək üçün bəzi erməni siyasi qüvvələri tərəfindən Azərbaycan xəttini sarsıtmağa yönəlib. Aydındır ki, Azərbaycan əsgəri şəhid olarsa, buna dözmək olmaz və buna təxribat törədənlər Azərbaycanın haqlı olaraq hiddətlənəcəyini, hər hansı erməni təşəbbüsünü təşviq etmək siyasətindən əl çəkəcəyini və prosesin pozulacağını gözləyirlər.

Diplomatiya həmişə sıxılmış dişlər, böyük səbr və ümumiyyətlə çətinliklər tələb edir. İndi bu baxımdan top İrəvana ötürülüb. Azərbaycan öz ərazilərini azad edib, indi də bərpa edir. Tarixi proses isə istənilən halda onun tərəfindədir. Biz Ermənistanın yeni siyasi reallığa alışmasını gözləyirik. Bu, bir növ alçaltmağa, bir növ tapdalamağa çağırış deyil. Bu günün reallığını dəyişmək olmaz. Qonşularla barışmaq, ticarət, iqtisadi və siyasi əlaqələr qurmaq bütün sadə insanların, o cümlədən Ermənistandakıların maraqlarına uyğundur.

Zəngəzur dəhlizinin reallaşdırılması istiqamətində addım kimi Ermənistanın baş naziri tərəfindən Yerasx dəmir yolu layihəsinin - Azərbaycan sərhədi və Meğri hissəsinin - həyata keçirilməsi üçün işçi qrupun yaradılması haqqında

İşçi qrupun yaradılması Ermənistanla Azərbaycan arasında barışıq və münasibətlərin yaxşılaşdırılması istiqamətində kiçik addımdır. Nikol Paşinyan bu məsələdə çox məharətli oyun sərgiləyir. O, siyasi qüvvələr arasında məharətlə manevrlər edir və rəhbərlik etdiyi dövrdə Azərbaycanla müharibəni uduzmasına baxmayaraq, hakimiyyətdə qalmağı bacarıb. Əslində, bu müharibə hər halda, istənilən liderlikdə Ermənistan tərəfindən uduzmuş olardı. Biz bunu başa düşürük. Çünki iqtisadi və hərbi potensial kapital baxımından onun xeyrinə deyildi. Və buna görə də Nikol Paşinyan respublikada liderliyini saxlamaqla bərabər, Ermənistanı reallıqla barışdırmaq siyasətini də həyata keçirir. Və hesab edirəm ki, belə bir işçi qrupunun yaradılması Zəngəzur dəhlizi layihəsinin həyata keçirilməsi istiqamətində real addımdır. Amma yenə də tam barışıq üçün bu addımların nə qədərinin lazım olacağını indi deyə bilmərik. Amma vektorun konstruktiv istiqamətdə getməsi əlbəttə ki, yaxşıdır. Azərbaycan-Ermənistan və Türkiyə-Ermənistan sülh prosesini qaçılmaz hesab edirəm.

Ermənistan-Azərbaycan sərhədində eskalasiya haqqında

Ermənistanda genişmiqyaslı siyasi mübarizə gedir. Müxalifət xüsusi elçini Türkiyə ilə əlaqələr qurduğuna görə danlayır. Bu, daxili siyasi çəkişmələr və çəkişmələr səbəbindən baş verir. Biz başa düşürük ki, Ermənistan daxilində Azərbaycanla sülh yolu ilə nizamlanmanı istəməyən qüvvələr var. Onlar münaqişəni uzatmağa ümid edirlər. Başa düşürük ki, əgər indi Nikol Paşinyanın rəhbərliyi ilə Ermənistan Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətləri yaxşılaşdırsa, ticarətə başlasa, varlansa, o zaman Nikol Paşinyanın siyasi rəqiblərinin heç bir şansı olmayacaq. Çünki firavanlıq gətirən lider həyata keçməyən, ölümcül, revanşist arzular vəd edəndən həmişə üstün olur.

Və təbii ki, Azərbaycanla razılaşmaları pozmaq Paşinyanın siyasi opponentlərinin ilk işidir. Müvafiq olaraq, Nikol Paşinyan səriştəli siyasətçi, səriştəli siyasi lider kimi insanlara ən qısa zamanda firavanlıq gətirə bilər. Çünki bu, onun siyasi mövqeyinin toxunulmazlığını təmin edəcək.

İlham Əliyevin ATƏT-in Minsk qrupunun Qarabağ ətrafında vəziyyətin nizamlanmasında iştirakının mümkünsüzlüyü ilə bağlı mövqeyi haqqında

Mənə elə gəlir ki, İlham Əliyevin Qarabağ münaqişəsinin bitdiyi və ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrlərinin bununla məşğul olmaması barədə sözləri heç bir izahata ehtiyac duymur. Minsk qrupu heç bir işə yaramadı. Və sonda biz münaqişənin Rusiyanın vasitəçiliyi ilə həll olunduğunu görürük və bu, nizamlanmanın ən effektiv formatıdır. Bunda təəccüblü heç nə yoxdur. İlham Əliyev xüsusilə İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Minsk qrupuna reverans etmədi və ümumiyyətlə, haqlı çıxdı. Minsk qrupu onilliklər ərzində bu məsələ ilə məşğul olsa da, münaqişənin həllinə nail olmayıb.

Fransa prezidentliyinə namizədlərin Qarabağa səfərləri haqqında

Fransa faktoruna gəlincə, təbii ki, Fransa o ölkədir ki, görünür, həmişə Azərbaycanı tənqid edəcək, onun nümayəndələri Qarabağa səfər etməyə çalışacaqlar. Mənə elə gəlir ki, bu, daha çox Ermənistandakı erməni diasporunun sadə insanlardan təcrid olunması ilə bağlıdır. Ermənistanda yaşayan insanlar normal yaşamaq, işləmək, uşaq böyütmək istəyirlər. Paşinyan niyə Ermənistanın lideri olaraq qalır? Çünki o, xalq arasında populyardır. İnsanlar revanşizm deyil, iqtisadi əlaqələr, normal həyat istəyirlər. Bunun fonunda apreldə keçiriləcək prezident seçkilərində Fransa hakimiyyəti erməni diasporunu alət kimi istifadə edəcək. Xüsusilə Fransa prezidentliyinə namizəd Valeri Pekresin Qarabağa səfəri ilə bağlı daha bir qalmaqallı vəziyyətdən danışırıq. Biz gördük ki, İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Fransa erməni tərəfinə birmənalı olaraq daha çox dəstək verdi. Ümumiyyətlə, burada heç nə dəyişməyib.

Azərbaycan tərəfindən qaytarılan məhbusların Ermənistanda həbsi ilə bağlı

Görüntü baxımından qəribə görünür, amma mən düşünmürəm ki, Ermənistan rəhbərliyinin indi düşündüyü məhz bu imic nəticələridir. Mən vəziyyətin ümumi mənzərəsində bu fakta o qədər də əhəmiyyət verməzdim. Və burada, təbii ki, vəziyyət göstərdi ki, Azərbaycan bir daha özünü Ermənistandan daha humanist kimi təqdim etdi. Xüsusən də bu fonda söhbət İrəvanda bütün dünyaya “Azərbaycan onları “geri qaytarmır” deyə qışqırılan erməni əsirlərdən gedirdi.

Ermənistan-Türkiyə nizamlanması üzrə danışıqların başlanması haqqında

Erməni-türk nizamlanmasının başlanğıcı, məncə, gözəldir. Bu, bir çox cəhətdən Cənubi Qafqazın tarixində mühüm mərhələ olardı, o zaman ki, əslində, orada yaşayan bütün xalqlar və ölkələr regionun layiq olduğu eranı– sülh və firavanlıq dövrünü aça bilər. Və təbii ki, Ermənistan-Türkiyə dialoqu, o cümlədən Ermənistan-Azərbaycan nizamlanması üçün alətdir. Biz başa düşürük ki, o, həm ideoloji, həm də iqtisadi baxımdan bu iki məsələ bir-biri ilə sıx bağlıdır. Başa düşürük ki, Türkiyə ilə Ermənistan arasında müxtəlif cür şərh edilən və kənardan fərqli şəkildə görünən mürəkkəb “soyqırım” məsələləri var. Amma məncə, sülh qaçılmazdır. Vaxt məsələsi indi ərazi mübahisəsinin sona daha çox yaxınlaşdığı bir məsələdir. Ermənistanda müxalifətin normallaşmaya qarşı çıxması təbii ki, konstruktivlik əlavə etmir. Amma bu müxalifətdir, o hər vasitə ilə iqtidarı aradan götürmək üçün çalışır. Amma əgər Paşinyanın yerində müxalifət olsaydı, normallaşmanın tərəfdarı olardılar.

2022-ci ildə Ermənistan-Azərbaycan nizamlanmasından gözləntilər və Moskvanın məsuliyyəti haqqında

Hesab edirəm ki, bu il biz Ermənistan-Azərbaycan nizamlanmasında konkret nəticələrə daha çox yaxınlaşacağıq. Mən təbii ki, sülh müqaviləsinə inanmaq istəyirəm. Buna iki amil kömək edir. Birincisi, öz siyasi bazasını gücləndirməkdə, barışığa nail olmaqda, ölkənin iqtisadi dirçəlişində maraqlı olan Nikol Paşinyan faktorudur. İkincisi, Moskva faktorudur. Aydındır ki, Moskva Cənubi Qafqazda münaqişəli vəziyyətin saxlanmasında maraqlı deyil. Moskva həm Azərbaycan, həm də Ermənistanla yaxşı münasibətlər saxlayır. O, əminəm ki, bu vəziyyəti həll etmək istərdi. Çünki siyasi xal qazanmaq istəyən bəzi azlıqlardan başqa münaqişə heç kimə lazım deyil. Odur ki, biz gözləyirik və ümid edirik ki, Nikol Paşinyanın siyasi sənəti, obyektiv siyasi-iqtisadi amillər, Moskvanın İrəvana təsiri bu il bizi sülh sazişinə maksimum yaxınlaşdıracaq.

Tərcümə - Elçin Bayramlı

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “Dini və milli tolerantlıq, millətlərarası münasibətlərin inkişaf etdirilməsi” istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb.

Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə