Qazaxıstan parlamentinin keçmiş üzvü Ualixan Kaysarov, Rusiya ərazilərinin bir hissəsi qazax köklərinə malik olduğunu və ona görə də Qazaxıstana qayıtmalı olduğunu bildirib. O, çıxışında tarixi faktları xatırladıb və qazaxların məskunlaşdığı Rusiya bölgələrini sadalayıb.
SİA-nın əldə etdiyi məlumata görə, bunu Qlavred yazır.
...Beləliklə onun dediyinə görə, Rusiyanın özü, Sibir, Moskvadan Macarıstana qədər Çingiz xanın əraziləri olub. Həmin Novosibirsk Novay-Sivirdir, bizim qazax torpaqlarımızdır. Tümen Temendir. Orenburq Orinbordur, Qazax dövlətinin paytaxtı olub. Kurqan Xurqaldır. Saratov Sarıtaudur. Həştərxan deyil - bu Astar Xandır. Omsk yox, Ombidir.
Kaysarov vurğulayıb ki, tarixi ədalət naminə bu torpaqların Qazaxıstana qaytarılması lazımdır.
O, həmçinin qeyd edib ki, bu şəhərlərin adlarının bir çoxu qazax dilindən uyğunlaşdırılıb və Orenburq vilayəti 1920-ci illərdə hədiyyə olaraq Rusiyaya verilib.
Kaysarovun sözlərinə görə, Rusiya sərhədləri süni şəkildə formalaşmış dövlət kimi uzun müddətdir ki, bir çox xalqların və respublikaların, xüsusən də qazaxların sərvətlərini istismar edir. Onun fikrincə, müasir Rusiyanın bəzi əraziləri təsadüfən onun nəzarətinə keçib.
O, 20-ci əsrin əvvəllərində Rusiyanın hakimiyyəti altına düşmüş, lakin orada hələ də Ukrayna dil ənənələri qorunub saxlanılan Ukrayna Kubanını da xatırladıb.
Və beləliklə, Kaysarov qazaxları tarixi torpaqları geri qaytarmağa çağırıb.
Maraqlıdır, görən, Kaysarovun açıqlamasına rusiyalı ekspertlərin reaksiyası necədir?
Məsələn, Rusiyalı analitik Anatoli Nesmiyan (erməni deyil, ukraynalıdır-A.B.) qeyd edib ki, Rusiyanın qonşularının bu cür bəyanatları Rusiyanın revanşist ritorikasına bir növ cavabdır. Onun fikrincə, əgər Rusiya hakimiyyəti ərazi iddialarını əsaslandırmaq üçün tarixi xəritələrdən istifadə edərsə, o zaman oxşar fikirlər digər dövlətlər arasında da populyarlaşa bilər.
Nesmiyan Avropada müharibədən sonrakı sərhədlərin toxunulmazlığını təsbit edən 1975-ci il Helsinki Aktını xatırladıb. O, həmçinin xatırladıb ki, Yuqoslaviya və Sovet İttifaqının dağılması inzibati sərhədlərin beynəlxalq dövlət sərhədlərinə çevrildiyi “boz zona” yaradıb. 2022-ci ilin əvvəlinə qədər bu prinsip müəyyən məhdudiyyətlərlə də olsa qüvvədə idi, lakin dinc yanaşı yaşayışı təmin edirdi.
Təhlilçinin fikrincə, tarixi zəmində ərazi iddialarının hazırkı artımı beynəlxalq siyasətdə yanaşmalara yenidən baxılmasını tələb edir.
Nesmiyan vurğulayıb ki, sabit birgəyaşayış üçün ərazi iddialarının tarixi ədalətlə əsaslandırılmasından imtina etmək vacibdir.
...Hərbi zabit və ekspert Kirill Sazonov bu cür bəyanatlarda Çinin müəyyən rolunun olduğunu gizlətməyib.
...İndi xatırlayaq ki, Qazaxıstan Rusiyanın bütün iddialarından çox etibarlı “Çin çətiri” ilə qorunurdu. Ölkədə çoxlu Çin sərmayəsi və böyük maraqlar var. Kremldə kimsə düşünmədən “Ukraynadan sonra Qazaxıstandır” dedikdə, Pekin yumşaq, lakin başa düşülən şəkildə “başını çevirdi”. Hibrid müharibə - müxtəlif formalarda gəlir. Krımda və Donbasda rus işğalçıları özlərini yerli əməkdaşlarla örtdülər. Sibirdə isə Çin rəsmi olaraq Qazaxıstanın arxasında gizlənə bilər. Sonra ədalətli dünya üzrə danışıqlar üçün platformamızı təklif edirik.
Sazonov qeyd edib bunu.
Əli Babayev
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB