Ağ Evdə qaralan gün - RAKURS

Paşinyan Ceyms Venslə nədən danışıb?

Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan ABŞ-da səfərdə olubr. Bu səfər rəsmi xarakter daşımasa da Paşinyan yerli ermənilər vasitəsilə bir sıra görüşlər keçirə bilib. ABŞ vitse-prezidenti ilə Ağ Evdə keçirilən görüşdə heç bir sənəd imzalanmasa da, razılıq əldə edilməsə də hər halda sıradan bir görüş olaraq Nikolun işinə yaraya bilib. Yəni Baş nazir bu görüşdən sonar daxili auditoriyaya nə deyəcəyini artıq müəyyənləşdirib, mövzu var. Ölkələr arasında ikitərəfli münasibətləri müzakirə edildiyini Ermənistan hökumətinin mətbuat xidməti də təsdiq edib. Qeyd edək ki, Paşinyan fevralın 3-dən 7-dək Vaşinqtonda işgüzar səfərdədir. O, Beşinci Beynəlxalq Dini Azadlıq Sammitində və Milli Ritual Səhər yeməyində iştirak edib.

Ermənistan Respublikasının baş naziri Nikol Paşinyan Vaşinqtonda Ağ Evdə ABŞ-ın vitse-prezidenti Ceyms Venslə görüşüb. Görüş zamanı ikitərəfli münasibətlərlə bağlı məsələlər, o cümlədən regional gündəm müzakirə olunub. Fevralın 6-da Nikol Paşinyan Strateji Araşdırmalar üzrə Amerika İrs Fondunun nümayəndələri ilə görüşüb. Onun mətbuat xidmətinin bildirdiyinə görə, görüşdə iqtisadiyyat, enerji, investisiya, təhsil, səhiyyə və digər sahələrdə ikitərəfli əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsinin vacibliyi vurğulanıb. Yanvarın ortalarında Ermənistan və ABŞ strateji tərəfdaşlıq haqqında xartiya imzalayıblar. Yerevan və Vaşinqton həmçinin nüvə sahəsində əməkdaşlıq haqqında saziş üzrə danışıqlara başlandığını elan ediblər. 2024-cü ilin yayında erməni-amerikan dialoqunun görüşü baş tutdu. Görüşdən sonra iki ölkə hökumətləri ikitərəfli dialoqun strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəldilməsi planlarına dair birgə bəyanat yayıblar.

Ermənistan-Amerika: əbədi bacılıq

ABŞ-ın keçmiş hakimiyyəti – Baydenin prezidentliyi dövründə Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan Vaşinqtona səfər edərək, Ağ Evdə hakimiyyət dəyişikliyi ərəfəsində iki ölkə arasında münasibətlərin statusunu yüksəldərək dövlət katibi Entoni Blinkenlə Strateji Tərəfdaşlıq haqqında Xartiya imzalamağa imkan tapa bilmişdi. Xartiya İrəvan və Vaşinqtonun təhlükəsizlik və müdafiənin həssas sahələri də daxil olmaqla əməkdaşlığın yeni səviyyəsinə qalxmağa hazır olduğunu bəyan edir. Ermənistan rəhbərliyi Azərbaycanın yaxınlaşmağa ümid etdiyi Donald Tramp vəzifəyə başlamazdan əvvəl Vaşinqtonun İrəvanla xüsusi münasibətləri tanımasını təmin edə bildiyini düşünürdü. Moskvada Ermənistanın qərarı “suveren seçim” adlandırılsa da, Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov ölkə hakimiyyətini Qərbdən dəstək istəməkdənsə, qonşu dövlətlərlə problemlərini həll etməyə çağırıb.

Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan və ABŞ-ın keçmiş dövlət katibi Antoni Blinkenin Vaşinqtonda imzaladığı ABŞ və Ermənistan arasında Strateji Tərəfdaşlıq Xartiyası “iqtisadiyyat, təhlükəsizlik, müdafiə, demokratiya, inklüzivlik və insanlar arasında əlaqələr kimi sahələrdə əməkdaşlığı genişləndirmək niyyətinin siyasi bəyannaməsinə bənzəyir” və konkret əməkdaşlıq proqramı yoxdur. Bununla belə, qeyri-müəyyən ifadələrə baxmayaraq, bu sənədin rəsmi imzalanması mərasimində çıxış edən dövlət katibi Blinken bunu “Ermənistan və ABŞ arasında münasibətlərdə təməl nailiyyət” adlandırıb. “Biz strateji tərəfdaşlıq üzrə komissiya yaradırıq ki, bu komissiya bir sıra sahələrdə – iqtisadiyyat, müdafiə, təhlükəsizlik, demokratiya sahələrində əməkdaşlığımızı genişləndirmək üçün geniş imkanlar yaradır”. Öz növbəsində, Ararat Mirzoyan Amerika diplomatiyasının vəzifəsini tərk edən rəhbərini əmin edib ki, Yerevan “ABŞ-ın Ermənistanın müstəqilliyi, suverenliyi və ərazi bütövlüyünə sarsılmaz dəstəyini” yüksək qiymətləndirir. ABŞ-ın Ermənistanın demokratik təsisatlarının gücləndirilməsi və onun iqtisadi dayanıqlığının artırılmasında göstərdiyi yardım heç də az əhəmiyyət kəsb etmir.

Möhtəşəm siyasi bəyanatlarla kifayətlənməyən tərəflər “123 razılaşması” kimi tanınan nüvə enerjisi sazişi üzrə danışıqlara başlamaq barədə razılığa gəliblər. “İrəliyə baxaraq, Strateji Tərəfdaşlıq Xartiyasında qeyd olunan iddialı məqsədlərə nail olmaq üçün ABŞ-ın yeni administrasiyası ilə tərəfdaşlığımızı davam etdirməyi səbirsizliklə gözləyirik”, - deyə Ararat Mirzoyan yekunlaşdırıb. Beləliklə, o, açıq şəkildə bildirib ki, Nikol Paşinyan hökuməti Tramp administrasiyası Ağ Evə gələndən sonra da ABŞ-la münasibətləri eyni səviyyədə saxlamağı gözləyir.

İrəvan və Vaşinqton münasibətlərini strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə qaldırmaq qərarına hələ keçən ilin iyununda iki ölkə hökumətləri arasında Ermənistan-Amerika strateji dialoqu çərçivəsində keçirilən görüşdən sonra gəliblər. Bunun ardınca Nikol Paşinyan iyulun 4-də qeyd olunan ABŞ-ın Müstəqillik Günü münasibətilə prezident Baydenə ünvanladığı təbrik məktubunda prezidentlik müddəti başa çatana qədər sənədin imzalanması ilə bağlı işi başa çatdırmağa hazır olduğunu təsdiqləyib.

İrəvanla müttəfiqlik münasibətlərini saxlayan Moskvada Ermənistanla ABŞ arasında Strateji Tərəfdaşlıq Xartiyası ciddi təmkinlə şərh edilib. “Bu, bizim erməni dostlarımızın tamamilə suveren hüququdur. Bütün istiqamətlərdə əlaqələri inkişaf etdirmək Ermənistanın suveren hüququdur. Biz əsas məsələdən çıxış etməyə davam edirik: bizim Ermənistanla öz ikitərəfli münasibətlərimiz var, biz bu əlaqələri yüksək qiymətləndiririk və onları daha da inkişaf etdirmək niyyətindəyik”, - deyə Vladimir Putinin mətbuat katibi Dmitri Peskov bildirib. Bununla belə, o, eyni zamanda İrəvanı inteqrasiya prosesləri çərçivəsində, o cümlədən Aİİ daxilində qarşılıqlı fəaliyyəti saxlamağa çağırıb. “Bütün bunlar birlikdə Ermənistan və onun xalqı üçün əhəmiyyətli dividendlər verən əməkdaşlıqdır. Biz bundan irəli gəlirik”, - Dmitri Peskov qeyd edib.

Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrovun 2024-cü ildə Rusiya diplomatiyasının yekunlarına həsr olunmuş mətbuat konfransında ABŞ və Ermənistan arasında Strateji Tərəfdaşlıq haqqında Xartiya ilə bağlı “iki dövlətin suveren qərarı” ilə bağlı tezisin təkrarlanması olduqca simvolikdir. Bununla belə, o, İrəvanı birbaşa tənqid etməkdən yayınsa da, Ermənistan hökumətinə ABŞ və Aİ-dən dəstək istəməkdənsə, qonşu dövlətlərlə problemlərini həll etməyi tövsiyə edib. “Biz istər-istəməz Rusiya, Azərbaycan, Türkiyə və İranın indi danışdıqları məsələyə, yəni region ölkələrinin öz yaxın qonşuları ilə problemlərini həll etməli olduğuna gələcəyik”, - Rusiya diplomatiyasının rəhbəri Ermənistanın ABŞ və Qərblə yaxınlaşmasının regionda təhlükəsizliyə necə təsir göstərə biləcəyi ilə bağlı sualı cavablandırarkən qeyd edib. “Ancaq bizim ərazimizdən, ənənələrimizdən və tarix anlayışımızdan uzaq olan ölkələr, məsələn, Aİ missiyasının Zəngəzur bölgəsində təhlükəsizliyi təmin edəcəyini bəyan edəndə, məsələn, mən bunu başa düşə bilmirəm”, - Sergey Lavrov İrəvanın Avro-Atlantik birliyin başqa bir hissəsi ilə münasibətlərinin başqa bir qaynar mövzusuna keçib.

Nikol Paşinyan hökuməti “Ermənistanın Avropa İttifaqına daxil olması prosesinin başlanması haqqında” hay-küylü qanun layihəsini təsdiqləyib. Bu sənədin rəsmi əsaslandırılmasından belə çıxır ki, “layihənin qəbulu Ermənistan Respublikası vətəndaşlarının onun Avropa İttifaqına tamhüquqlu üzv olması ilə bağlı gözləntilərini daha reallaşdıracaq”. Qanun layihəsini təsdiqləyən hökumət iclasında çıxış edən Ararat Mirzoyan bəyan edib ki, “Aİ müxtəlif hallarda erməni demokratiyasına güclü siyasi dəstək ifadə edib və faktiki olaraq Ermənistan Respublikası ətrafında təhlükəsiz mühitin təmin edilməsində iştirak edib”. Nümunə kimi o, Ermənistan-Azərbaycan sərhədində eyni Aİ müşahidəçi missiyasının yerləşdirilməsini göstərib və Sergey Lavrovun 2024-cü ilin yekunlarına dair keçirdiyi mətbuat konfransında bu barədə mənfi fikirlər səsləndirib.

Paşinyan iqtidarı ABŞ və Avropa İttifaqı ilə münasibətlərin səviyyəsini yüksəltmək niyyəti ilə bağlı aktiv siqnallar göndərdiyi bir vaxtda, Moskva Ermənistana Avropaya inteqrasiya halında Rusiya və Avrasiya İqtisadi İttifaqındakı tərəfdaşları ilə münasibətlərində qaçılmaz xərcləri xatırlatmağı zəruri hesab edib. Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskovun dediyi kimi, ölkənin həm Aİ, həm də Aİİ-də eyni vaxtda iştirakı “hipotetik olaraq, sadəcə olaraq mümkün deyil”. “Biz əminik ki, Aİİ-yə üzvlük Ermənistan üçün faydalıdır”, - deyə Dmitri Peskov əlavə edib.

Vəziyyəti Rusiya baş nazirinin müavini Aleksey Overçuk daha ətraflı təhlil edərək, Ermənistanın Avropa İttifaqına daxil olmasının ölkəni Avropa İttifaqı ilə 2015-ci ildən üzv olduğu Avrasiya İqtisadi İttifaqı arasında seçim etməyə məcbur edəcəyini xüsusi vurğulayıb.

V.VƏLİYEV