Xaricdə təhsil üçün ən çox hansı ölkələrə üstünlük verilir? - ARAŞDIRMA

Xaricdə təhsil dedikdə ilk ağıla gələn ölkələr Amerika, Kanada, İngiltərə, Almaniya və son vaxtlar Polşadır. Bu ölkələrdə həm dövlət, həm də özəl universitetlər var. Ərizə tələbləri və formaları da ölkədən ölkəyə dəyişir.

Bu ölkələrdə tələbələrin universitet təhsilinə üstünlük verməsinin bir çox səbəbi var. Universitetdə oxuyarkən xaricdə yaşamaq şansının olması da onlardan biridir. Bundan əlavə, dünyanın ən yüksək reytinqlərində olan universitetdə oxumaq birinci yerdədir.

Xaricdə bakalavr təhsili alacaq tələbələrin ən böyük üstünlüyü bir çox ölkədə imtahan təzyiqi olmadan istədikləri şöbədə təhsil almaq imkanının olmasıdır. Tələbələr maraqlandıqları və istədikləri kafedraya icbari və birdəfəlik imtahanla bağlı deyillər. Onlar öz qiymətləri, ortalama balları, sosial layihələri, könüllülük xidmətləri, təhsil həyatı boyu inkişaf etdirdikləri bacarıqları ilə qəbul oluna bilərlər. Kanadada universitet, İngiltərə universiteti, Amerika universiteti, Avstraliya universiteti, İrlandiya universiteti, Polşa universiteti, Macarıstan universiteti, İsveç universiteti, İsveç universiteti, Estoniya universiteti tələbələrin heç bir universitetə ​​qəbul imtahanına ehtiyac duymur. Danimarka universitetlərinin əksər şöbələri, İspaniya universitetləri, İsveçrə universitetləri, Fransa universitetləri və İtaliyadakı universitet proqramları üçün türk tələbələrin Almaniyadakı universitet proqramları üçün Türkiyədəki universitet imtahanlarında iştirakı məcburidir.

Xaricdə təhsilin ən böyük üstünlüklərindən biri də xarici dili effektiv öyrənməkdir. Bundan əlavə, xaricdə təhsil alan tələbələr getdikləri ölkədə başqa dilləri də öyrənmək imkanı əldə edirlər. Bu vəziyyətdə tələbələr iş və ictimai həyatlarında istifadə edə biləcəkləri dildə mühüm bacarıqlara sahib olurlar.

Tələbələr universitetdə oxuyarkən Türkiyədə olduğu kimi bəzi ölkələrdə hazırlıq proqramından sonra 4 illik universitet təhsili almaq məcburiyyətində deyillər. Bunun əvəzinə tələbələr 3 il müddətində universitet təhsili ala bilərlər. Bu, bir çox tələbə üçün bir seçimdir. Daha sonra tələbələr xaricdə magistr təhsili və ya attestat və ya diplom proqramları ilə universitet təhsillərini davam etdirmək üçün ixtisaslaşmaq imkanı əldə edirlər. Bu onlara iş həyatına digər tələbələrlə müqayisədə 1 il tez və daha peşəkar şəkildə başlamaq imkanı verir. Xaricdəki bəzi universitetlərdə tədris ilinin müxtəlif dövrlərində təhsilə başlamaq mümkündür. Müraciət edəcək tələbənin vaxt itirməsinə mane olan amillərdən biri də budur.

Xaricdə təhsil almaq üçün universitetə ​​gedəcəkləri ölkədə dil biliyi olmayan tələbələr də bir çox ölkələrin təklif etdiyi hazırlıq dili təhsili proqramlarında iştirak edə bilərlər. Xarici dil məktəbləri və ya məktəblərin öz hazırlıq proqramları (təməl və ya yol) dil təhsili vəziyyətinə nəzarət etmək üçün getməli olan proqramlardır.

Xaricdə bakalavr təhsili bir çox ölkədə və proqramlarda adətən 3-4 il çəkir. Amerika və Kanadada 4 illik bakalavr proqramları olduğu halda, Avropada bu müddət ümumiyyətlə 3 ildir. Bəzi mühəndislik şöbələri 4 il çəkə bilər. Bundan əlavə, memarlıq proqramları 5 il, stomatologiya və əczaçılıq şöbələri 5 il, tibb təhsili 6 il davam edə bilər. Amerika və Kanadada tibb təhsili fakültə dəyişikliyinə görə 8 ilə qədər çəkə bilər.

Beynəlxalq tələbələri qəbul edən bəzi universitetlər tələbələrin dil biliyi və məzun ortalamaları istisna olmaqla, onların bəzi kurslarını orta məktəb səviyyəsində almasını gözləyir. Türkiyə liseyi proqramında olmayan bu kursları almaq üçün tələbələr dil təhsili ilə yanaşı akademik məzmunu da təmin edən hazırlıq proqramlarında hazırlana bilərlər. Bəzi tələbələr isə bu vəziyyətdə qalmamaq üçün universitetə ​​daxil olmaq niyyətində olduqları ölkədə orta təhsil alaraq oradan məzun olmağa çalışırlar. Bu yolla onlar yalnız həmin ölkənin tələbələri üçün açıq olan proqramlara müraciət etmək şansı əldə edirlər. Universitet yönümlü orta məktəb təhsili üçün üstünlük verilən proqramlar İngiltərədə orta məktəb, Kanadada orta məktəb və Amerikada orta məktəbdir. Avropa İttifaqı ölkələrində orta məktəb təhsili almaq istəyən tələbələr üçün də imkanlar var.

"Times Higher Education" (THE) 12 il ərzində dünyanın ən yaxşı universitetlərinin reytinqini hazırlayaraq sektorda çox əhəmiyyətli bir yerə sahibdir. İngiltərə universitetləri, Amerika universitetləri və Almaniya universitetləri builki reytinqdə dünyanın ən yaxşı 10 universiteti sırasında yer alıb. Oksford ümumi hesabda 1-ci yerdədir. Kaliforniya Texnologiya Universiteti keçən illə müqayisədə təhsil reytinqində yerini qoruyub:

1. Oksford Universiteti

www.ox.ac.uk

2. Kaliforniya Texnologiya İnstitutu

(Kaliforniya Texnologiya İnstitut)

www.caltech.edu

3. Stenford Universiteti

www.stanford.edu

4. Kembric Universiteti

www.cam.ac.uk

5. Masaçuset Texnologiya İnstitutu

www.web.mit.edu

6. Harvard Universiteti

www.harvard.edu

7. Prinston Universiteti

www.princeton.edu

8. London İmperator Kolleci

www.imperial.ac.uk

9. ETH Sürix – İsveçrə Federal Texnologiya İnstitutu

www.ethz.ch

10. Kaliforniya Universiteti, Berkeley

www.berkeley.edu

Xaricdə universitet təhsili üçün qəbul tələbləri ölkədən ölkəyə dəyişir. Bununla belə, ümumi tətbiq olunan şərtlər aşağıdakılardır:

Adekvat Qiymət Balı (Ali Məktəb/ Məzun Ortalama)

Bakalavr təhsilinin alınacağı məktəb tərəfindən müəyyən edilən dil imtahanında (IELTS / TOEFL / DELE / Test DAF və s.) kifayət qədər müvəffəqiyyət göstərmək

Bakalavr təhsilinin alınacağı məktəb tərəfindən müəyyən edilən bacarıq imtahanlarında tələb olunan müvəffəqiyyəti göstərmək üçün (SAT və ya məktəbə aid imtahanlar)

İstinad məktubları

Namizədin CV-si

Namizədin əvvəlki nailiyyətləri, layihələri, mükafatları və müsabiqə nəticələri

Xaricdə bir Universitetdə təhsil almaq istəyən tələbələr, bu təhsil proqramı üçün tələb olunan dil səviyyəsini, qiymət ortalamalarını və ya bacarıq imtahanlarını almadıqları təqdirdə Pathway/Foundation hazırlıq proqramları ilə dünyanın yüzlərlə nüfuzlu universitetinə daxil olmaq hüququ qazana bilərlər.

Xaricdə təhsil alan tələbələrin inkişaf etdirdiyi və gələcək karyeralarına özlərini hazırlamaqda payı olan çox mühüm məqamlar var. Bunlardan birincisi tələbələrin hansı ölkəyə getməsindən asılı olmayaraq təhsil aldıqları dilin xarici dil olmasıdır. Xaricdəki universitetlərdə və xaricdə ümumi təhsildə istifadə olunan modellər və sistemlər Türkiyədəkindən fərqlənir. Tələbə yeni sistemdə interaktiv təhsil alaraq özünü daha yaxşı ifadə etmək imkanı qazanır. Başqa mədəniyyətlərə yaxınlaşan tələbələr eyni dam altında onlarla görüntü toplayıb öz istedadları ilə birləşdirə bilərlər. O, həm həyati, həm də dünyaca məşhur və nüfuzlu universitetlərə daxil olmaq imkanları sayəsində akademik inkişaf üçün çox yaxşı imkanlar yarada bilər. Universitet təhsili üçün müraciət edəcəyi ölkədə orta məktəbi müvəffəqiyyətlə başa vuran və məzun olan tələbələrin universitet təhsilinə keçid zamanı bəzi təhsil təqaüdlərinə müraciət etməsi mümkündür. Bu səbəbdən İngiltərədə orta məktəb proqramları, Kanadada liseylər və Amerikada orta məktəb proqramları çox populyardır.

Universitet təhsili almaq ölkədən ölkəyə xərc öz fərqini göstərir. Bəzi Avropa ölkələrində Avropa İttifaqından diplomların alına bildiyi ali təhsil müəssisələri və universitetlər kiçik ödənişlə 2.000 avrodan başlayır, maksimum ödəniş 5-6.000 avro, bəzi Avropa ölkələrində isə bu ödənişlər 10.000 avro arasındadır.

Eyni şəkildə, Amerika, Kanada, İngiltərə və Avstraliya kimi ölkələrdə xərclər adətən xeyli yüksək olur və tələbələrin təhsil üçün ən azı 20.000 ABŞ dolları, yaşayış üçün isə ildə 10-12.000 ABŞ dolları büdcə ayırması lazım gələ bilər. Ancaq sadə bir hesablama ilə Polşa, Macarıstan, Estoniya, Çexiya və Almaniya kimi münasib qiymətli variantlarda təhsil və yaşayış xərcləri demək olar ki, Türkiyə ilə eyni miqyasdadır. Yenə İsveç, Danimarka və Hollandiya kimi seçimlər Türkiyədəki vəqf universitetlərinin qiymətlərindən çox bahalaşmadan demək olar ki, eyni qiymətə təhsil almaq imkanı olan ölkələr sırasındadır. Xaricdə universitet təhsili düşündüyümüz qədər bahalı deyil.

Universitetə ​​keçid üçün dil məktəblərində və ya akademik hazırlıq proqramlarında iştirak etməli olan tələbələr dil məktəbində təhsil aldıqları müddətdə daha aşağı ödənişlər ödəyə bilərlər. Yol proqramlarının ödənişləri proqramın məzmununa görə dəyişsə də, bəzi hallarda universitet ödənişlərindən yüksək, bəzi hallarda isə universitet ödənişlərindən aşağı ola bilər.

Xaricdə təhsil almaq və xaricdə universitet təhsilinə sərmayə qoymaq həyatda mühüm addımdır. Bu səbəblə oxuduğunuz universitetin akkreditasiyasını və akademik, sosial və şəxsi inkişafınızı nə dərəcədə təmin edəcəyini ölçməli, bunu edərkən büdcənizə və yaşayış şəraitinizə uyğun bir yer seçməlisiniz, çünki siz ilk növbədə sosial həyatınızı və ehtiyaclarınızı ən yaxşı şəkildə təmin etməlisiniz. Qısa bir müddət deyildiyi üçün gələcəyinizə investisiya etmək üçün həyatın çox baha olmadığı, baha başa gəlsə də, daha uzun müddət qalıb məhsuldar ola biləcəyiniz ölkələri seçməlisiniz.

SİA məsələ ilə bağlı araşdırma apararaq təhsil ekspertlərinin, mütəxəssislərin fikirlərini öyrənib.

Təhsil eksperti Kamran Əsədov: “İlk növbədə qeyd etmək istəyirəm ki, hal-hazırda xarici ölkələrdə təhsil alan azərbaycanlı tələbələrin sayı 40 minə yaxındır. Onlardan 21 mini qardaş Türkiyədə, 8 mini Ukraynada, 6 mindən çoxu Rusiya, Gürcüstan universitetlərində təhsil alır.

Xarici ölkələrdə təhsil almaq üçün gedənləri əsasən bir neçə qrupa bölmək olar. Onlardan biri Dövlət İmtahan Mərkəzi tərəfindən keçirilən qəbul imtahanlarında topladıqları ballar burda ali məktəblərə qəbul olmağa imkan verməyənlərlədir ki, bunların sayı hədsiz dərəcədə çoxdur. Bu kateqoriyaya aid olan şəxslər daha çox Ukrayna, Rusiya, Dərbənd, Dağıstan, Gürcüstan kimi ərazilərin universitetlərində təhsil almağa üstünlük verirlər. Səbəb isə odur ki, bu universitetlərdə hətta prestijli ixtisaslarda təhsil alsalar velə, qeyri – qanuni yollarla təhsillərini başa vura biləcəklər. Bu ölkələrdə təhsil almağa gedənlərin əksəriyyəti hüquq, maliyyə - iqtisadiyyat kimi ixtisaslara daha çox üstünlük verirlər.

İkinci kateqoriyanı o şəxslər təşkil edir ki, onlar Azərbaycanda ali məktəblərə qəbul olurlar, amma aldıqları təhsil onları qane etmir. Ona görə də daha yüksək səviyyədə təhsil almaq üçün onlar xarici ölkələrə üz tuturlar. Müəyyən şəxlər də var ki, ali təhsil almaq istəyir, amma Azərbaycanda təhsil haqları yüksək olduğu üçün daha ucuz təhsil haqqı olan ölkələrə gedirlər. Bu şəxslər daha çox Türkiyə, Macarıstan, və digər Avropa ölkələrinin univerisutetlərinə üz tuturlar və seçdikləri ixtisaslar tibb, komputer və ya informasiya texnologiyaları, nano texnologiya kimi ixtisaslar olur.

Üçüncü kateqoriyanı isə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2007-2015-ci illəri əhatə edən Xaricdə Təhsil Dövlət Proqramı çərçivəsində xarici ölkələrdə təhsil almağa gedənlər təşkil edir. Bu proqram çərçivəsində daha çox Azərbaycanlı gənclərin ölkə üçün zəruri ixtisaslar üzrə xaricdə təhsil almalarını və ölkənin inkişafının mühüm amilinə çevrilmələrini təmin etmək məqsədi güdülür. Xaricdə Təhsil proqramı ilə gəncləri daha çox müəyyən edilmiş prioritet ixtisaslar: Beynəlxalq münasibətlər, tibb, baytarlıq, kənd təsərrüfatı, mühəndislik, yüksək texnologiyalar, qədim dillər ixtisasları əhatə edir.

Hal-hazırda ən ciddi problem xarici ölkələrdə təhsil alanların diplomlarının tanınması ilə bağlıdır. Bu bəzi hallarda xarici təhsil xidməti göstərən şirkətlərin şəxsi kommersiya maraqları ucbatından baş verir. Belə ki, lisenziya müddəti bitmiş və akreditasiyası olmayan universitetlərə qəbul həyata keçirilir.

Ona görə də valideyinlər yalnız xaricdə təhsil ilə bağlı mütəxəsislərə müraciət etməlidirlər. valideyinlər bilməlidir ki, övladlarını Türkiyərə qiyabi təhsil almağa göndərirlərsə, onun diploma birmənalı olaraq tanınmayacaq, çünki Türkiyədə qiyabi təhsil yoxdur.

Bundan başqa tələbələr oxumağa getdikləri ölkədə qiyabi təhsil alacaqlarsa azı 15 gün, əyani təhsil alacaqlarsa 90 gün semester ərzində o ölkənin ərazisində olmalıdırlar.

Bundan başqa hər bir xarici ölkəyə oxumağa gedən şəxs eric-naric sistemində o universitetin olub olmamasını yoxlamalıdır. Bunlarla yanaşı xarici öılkələrdə oxumağa gedənlər o ölkənin dilini və tədris dilini bilmirlər ki, bu da sonradan onların diplomlarının tanınması zamaı maneəyə səbəb olur”.

Təhsil məsələləri üzrə ekspert Elçin Əfəndi: “Azərbaycandan xaricə təhsil üçün üz tutulan ölkələr daha çox Türkiyədir. Daha sonra isə Avropa ölkələridir. Tələbələrimiz xaricdə təhsilini davam etdirmək üçün daha çox bu istiqamətdə addım atırlar. Türkiyəyə atestatla qəbul daha asan olduğu üçün buraya üz tutanların sayı çoxluq təşkil edir. Avropa ölkələrindən isə daha çox üz tutulan ölkə Macarıstan, Belçikadır. Eyni zamanda, magistratura təhsili üçün Almaniya, Avstriyaya, Danimarkaya üz tutanlar da az deyil. Türkiyə ilə Ukrayna paraleldir. Çünki hər ikisində atestatla təhsil mümkündür.

Onu da qeyd edim ki, Təxminən 21 minə yaxın Türkiyədə, 4700 nəfərə yaxın da Ukraynada təhsil alan tələbələrimiz var”.

SİA araşdırma mövzusu ilə bağlı xaricə sənəd vermək istəyən tələbələrin fikirlərini də öyrənib:

Tələbə Şahanə Paşayeva: “Ən çox Avropa ölkələrinə üstünlük verilir. Əsasən də Polşa, İtaliya və Estoniya. Polşa yaşayış və universitet xərcləri cəhətdən sərfəlidir. İtaliyada isə təqaüd imkanları genişdir. Amma viza cəhətdən İtaliya çox çətinlik törədir. Mən özüm Almaniyada təhsil almaq istəyirəm. Çünki, xarici ölkələrin təhsil sistemi məni daha çox qane edir, həm də yeni mədəniyyətləri və ölkələri kəşf etməyi sevirəm. Təhsilimi jurnalistika sahəsində davam etdirməyi düşünürəm”.

Tələbə Bəhram Nadirov: “Daha çox ABŞ, Almaniya, Böyük Britaniya ölkələrinə üstünlük verirəm. Oxumaq istədiyim ölkə ABŞ-dır. Öz sahəm üzrə oxumağı daha uyğun hesab edirəm. Amma başqa ixtisas üzrə də oxumaq olar. Həmçinin xaricdə təhsil almaq bizim tələbələrə daha çox təcrübə və bilik qazandırır. Xarici ölkələrdə təhsil sistemi bizim təhsil sisteminə nisbətən daha bəsitdir ( istisna ölkələr vardır). Həm də daha keyfiyyətli və daha əyləncəli bir təcrübə və bilik toplayırsınız. Bununla yanaşı bizim universitetlərdən fərqli olaraq xaricdə olan bir çox tələbələr universiteti bitirdikdən sonra işləmək üçün şərait yaradır. Amma bizdə bu inkişaf çox bərbad vəziyyətdədir”.

Tələbə Mikayıl Quluzadə: “Xaricdə təhsil almaq bir tələbə üçün yenilik, dünyagörüşü, həm də təhsili daha dərindən peşəkar səviyyədə öyrənmək üçün şansdır. Təhsilimi xaricdə davam etdirmək istəsəm Almaniya, Kanada, Amerikanı seçərdim. Əsasən təhsilimi İT üzrə davam etdirmək istəyirəm”.

Ayşən Vəli

Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə