Çinin Vuhan əyalətindəki mal-qara bazarında aşkar edilən 71 virusdan 18-i yüksək risk kateqoriyasındadır və elm adamları xüsusilə misk pişiyində tapılan mikroblardan narahatdırlar. SİA xarici mətbuata istinadən xəbər verir ki, Britaniya mediası virusları “Naməlum xəstəlik Çində yeni bir epidemiyaya səbəb ola bilər” başlığı ilə verib.
Koronavirusun dünyaya yayıldığı Çinin görünməmiş qadağa qərarlarının səbəbi ortaya çıxıb. 2019-cu ilin dekabrından bəri gündəmdən düşməyən heyvandarlıq bazarından qorxulu xəbərlər gəlir.
Rəsmi qeydlərə görə, ilk dəfə 2019-cu ilin noyabrında Çinin Uhan şəhərində aşkarlanan, lakin bir ay sonra dünyaya elan edilən covid-19 indiyədək yer üzündə 250 milyondan çox insana yoluxub. 5 milyondan çox insanın ölümünə səbəb olan epidemiya koronavirus peyvəndləri ilə nisbətən idarə olundu, lakin Çində yeni viruslar müxtəlif kabusların tətikçisi ola bilər.
Covid-19-un ilk görüldüyü yer olaraq elan edilən Vuhandakı heyvandarlıq bazarlarında elm adamları yüksək riskli 18 fərqli virus aşkar edib və yeni bir epidemiya qorxusu bütün dünyanı bürüyüb.
İngilis tədqiqatçısı Eddi Holms, beş il əvvəl Vuhan şəhərindəki Huanan dəniz məhsulları bazarını ziyarət edərkən, çinli mütəxəssislərin heyvanlardan insanlara keçən bir virus riskinə diqqət çəkdiyini söyləyib.
"Strait Times" xəbər verir ki, indi mütəxəssislər Çində bazarlarda satılan və istehlak edilən canlı heyvanların yeni bir epidemiyanın tətikçisi ola biləcəyi barədə xəbərdarlıq edirlər.
Noyabrın 12-də dərc edilən yeni araşdırmaya görə, Çin bazarlarında məməlilərin daşıdığı 71 yeni virus aşkar edilib. Bu viruslardan 18-i həm insanlar, həm də heyvanlar üçün təhlükəli ola bilər.
Tədqiqatın həmmüəllifi, Sidney Universitetinin bioloqu Edvard Holms qeyd edir ki, tədqiqat nə üçün mal-qara ticarəti və bazarların epidemiyanın mərkəzində ola biləcəyinə aydınlıq gətirir: "Tədqiqat həmçinin göstərdi ki, insanlar davamlı olaraq digər heyvanlara virus ötürür. Bizi ən çox narahat edən məsələ virusun əks növlər arasında ötürülməsidir".
Xüsusilə də ən ciddi təhlükələrdən biri virusun yarasadan misk pişiyinə keçməsidir. Üstəlik, o, asanlıqla miskdən insanlara keçə və yeni böyük epidemiyaya başlaya bilər.
Bazarda diri heyvan satışı ilə mikroblar geniş əraziyə daşınır. Doğru zamanda doğru heyvanda düzgün virus asanlıqla qlobal epidemiyaya səbəb ola bilər.
Alimlər dünyanı bürüyəcək yeni epidemiyanın 75 milyon insanın ölümünə səbəb ola biləcəyini təxmin edir və Covid-19-un mənbəyinin hələ müəyyən edilmədiyini xatırladırlar.
Dünyanı diz çökdürən koronavirusun mənbəyi ilə bağlı iki ehtimal önə çıxır: virus ya Huanan dəniz məhsulları bazarında insanlara yoluxmuş, ya da Vuhan Virusologiya İnstitutundan sızmışdır.
Çin son günlər koronavirus epidemiyasına qarşı gördüyü fövqəladə tədbirlərlə dünya gündəmində olub. Oktyabrın sonunda Şanxay Disneylendin minlərlə ziyarətçisi roller sahillərinə düzülərək nağıl qəsri üzərində atəşfəşanlığa baxarkən, işçilər əyləncə parkını sakitcə bağladılar və qoruyucu geyimli insanlar qapılardan içəri axışdılar.
Parkdakı şənliklər bitdikdən çox sonra Disneylenddə təxminən 34,000 insan gecə yarısına yaxın sınaqdan keçirildi. Şəxsi avtobuslarla evlərinə aparılan 220 nəfərin hamısı mənfi elan edildi, lakin yenə də iki gün evdə təcrid olunmalı və iki həftə ərzində yenidən koronavirus testindən keçirilməlidir.
Çinin şərqindəki Jiangxi əyalətindəki kiçik bir mahalda tək bir hadisə aşkar edildikdən sonra bütün işıqforları qırmızı yandırıb. Yerli rəsmilər bu qərarın hərəkətliliyi azaltmaq məqsədi daşıdığını izah etdilər. Müxalifət isə qərara reaksiya verdi və vəziyyətinə ümumiyyətlə senzura tətbiq olunduğu Çin sosial mediasında tənqid olundu. Yerli mətbuatın məlumatına görə, daha sonra bu qərar ləğv edilib və işıqlar yenidən yandırılıb.
Pekində artan məhdudiyyətlər digər gülünc nəticələrə səbəb olur. Paytaxtdan ayrılan bəzi sakinlər şəhərə qayıda bilmədiklərini bildirdilər, bu yaxınlarda orada olduqları bildirildiyi üçün kiçik bir epidemiya səbəbindən bəzi hissələri indi yüksək riskli kimi təsnif edilir. Çin ətrafında hava limanlarında və qatar stansiyalarında qapalı qalan bir çox insan da yardım axtarmaq və qaydaları tənqid etmək üçün sosial mediaya müraciət etdi.
Bəlkə də Çinin sıfır Covid siyasətinə sadiq qalmasının qəribə nəticələri Myanma ilə ucqar sərhəddə yerləşən kiçik cənub-şərqdəki Ruili şəhərində ən aydın şəkildə görüldü. Təkcə son yeddi ayda oradakı insanlar dörd dəfə karantinə alınıb və 268 min sakinin mahalı tərk etməsinə qadağa qoyulub.
Yerli media, keçən ilin sentyabrından bəri bir körpənin 74 dəfə Covid-19 testindən keçirildiyini yazdı. Qış Olimpiya Oyunları 100 gündən az müddətdə Pekin yaxınlığında keçiriləcəyi üçün Çinin tezliklə taktikasını dəyişməsi ehtimalı azdır. Bu cavab Covid-in artıq endemik olduğu ərazilərdə yaşayan insanlar üçün həddindən artıq görünə bilər, lakin bu, Çinin patogeni nəyin bahasına olursa-olsun kənarda saxlamağa getdikcə daha sərt yanaşmasının simvoludur.
Keçən aprel ayında Vuhanda ilk epidemiyadan bəri Çin təkcə virusu yatırtmağa deyil, həm də onu məhv etməyə çalışdı. Bunun üçün o, hadisələrin izlənməsindən tutmuş sərhəd məhdudiyyətlərinə, məcburi karantinlərdən yerli karantinlərə və epidemiya daha da yayılmazdan əvvəl kütləvi sınaqlara qədər bir sıra tədbirlər həyata keçirdi.
Delta variantı ortaya çıxana qədər Çin təcrübələri Sinqapur və Tayvandan Avstraliya və Yeni Zelandiyaya kimi Asiya-Sakit Okean regionunun digər hissələrində uğurla istifadə edilən strategiya idi.
Şəhərin keçmiş merinin müavini keçən həftə Pekindən daha çox dəstək üçün müraciət edərək, virusa təkbaşına nəzarət edə bilməyəcəyini və davam edən məhdudiyyətlərin kiçik müəssisələri öldürdüyünü söylədi. Bu yanaşma, pandemiya başlayandan bəri ölkəni tərk etməyən və keçən həftə sonu Romada keçiriləcək G-20 toplantısına qatılmamağı seçən Prezident Xi Jinping-i də əhatə edir.
Çin Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzinin keçmiş baş epidemiologiya alimi Zenq Guanq, avqust ayında yerli mediaya ölkənin bu ekstremal tədbirləri görməsinin Çin peyvəndlərinin gücünün olmaması və "yenilənmiş" Covid vaksinlərinə ehtiyac olduğunu söylədi. İndiyədək ölkə 1,4 milyard əhalisinin 75 faizindən çoxuna öz peyvəndini verib.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) Covid-19-un mənşəyini araşdırmaq missiyasının rəhbəri Peter Embarek, pandemiyanın sıfır nöqtəsinin Vuhan Virusologiya İnstitutunun əməkdaşı ola biləcəyini izah etdi.
Yanvar ayında Çinin Vuhan şəhərində tədqiqat qrupuna rəhbərlik edən Embarek, "Sahədə nümunə götürərək yoluxmuş bir tədqiqatçının sıfırıncı xəstə ola biləcəyi fərziyyəsi olduqca güclüdür. Bu, təsadüfi bir kəndlinin ilk xəstə olması fikrindən daha çox ehtimaldır. Məntiqlidir" dedi.
Bununla belə, keçən mart ayında ÜST, Çin alimləri ilə əməkdaşlıq edərək, koronovirusun yarasalarda yarandığını və insanlara keçməmişdən əvvəl heyvanlara yayıldığını bildirən hesabatlar dərc etdi. O, həmçinin virusun Çindəki laboratoriyadan sızması ilə bağlı iddiaları təkzib edib.
Digər tərəfdən, Embarek, yanvar ayında Çində olarkən Vuhan laboratoriyalarında aparılan yarasa araşdırması ilə əlaqəli olduğuna dair birbaşa dəlil olmadığını izah etdi. Bununla belə, Embarek onu da əlavə edib ki, ÜST-nin ekspert qrupu üçün çinlilərlə laboratoriya nəzəriyyəsini müzakirə etmək çətin olub.
Huanan dəniz məhsulları bazarında epidemiyadan əvvəl bildirilən halların olduğunu qeyd edən Bloom, “Korona virusunun mənşəyi və erkən yayılması hələ də sirr olaraq qalır. Silinməsi üçün heç bir inandırıcı elmi səbəb yoxdur. Belə görünür ki, mövzular varlığını gizlətmək üçün silinib. Nümunələri gizli şəkildə silməkdənsə, onları tam şəkildə sadalamaq, əlbəttə ki, elmi cəhətdən daha informativ olardı" dedi.
Əvvəllər virusun mənşəyi ilə bağlı araşdırma tələblərini rədd edən Çin, beynəlxalq təzyiqlərin artması ilə ÜST nümayəndə heyətinə Vuhanda araşdırmalar aparmağa icazə verdi. ÜST beynəlxalq alimlərdən ibarət nümayəndə heyətini ilk halların ortaya çıxdığı Çinin Uhan şəhərinə göndərmişdi.
Baxış prosesi zamanı bəzi nümayəndə heyəti üzvləri Çin səlahiyyətlilərinin onlara epidemiyanın başlanğıcında ilk hallar haqqında öz xülasələrini və məlumat təhlillərini verdiyini, lakin xam məlumatları paylaşmaqdan imtina etdiyini açıqladı.
2002-2003-cü illərdə Kəskin Tənəffüs Sindromu (SARS) epidemiyasından sonra yarasa koronaviruslarının genetik məlumatı ilə arxiv yaratmaq məqsədi ilə qurulan institutda Covid-19-un buradakı laboratoriyada süni şəkildə istehsal edildiyi iddiaları gündəmə gəlib. Çin səlahiyyətliləri iddiaları təkzib edərək, Covid-19-un başqa ölkədə yarandığı və ölkəyə idxal edilən dondurulmuş dəniz məhsulları ilə gəldiyi barədə sübuta yetirilməmiş əks iddialar irəli sürüb.
Ayşən Vəli
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB
