İrəvana səlib yürüşü - RAKURS

Ermənistan tərəfindən Azərbaycana təhvil veriləcək Qazax rayonunun Xeyrimli kəndində sərhədin müəyyənləşməsi üzrə işlər başlayıb. Kəndə geodeziyaçılar gəlib. Kəndlilər ərazidə gərginlik yaratmağa, yolu bağlamağa, əlavə maneələr törətməyə çalışsalar da polis buna imkan verməyib. Azərbaycanla Ermənistan arasındakı sərhəddə koordinatların dəqiqləşdirilməsi işləri çərçivəsində aparılan geodeziya ölçmələri əsasında 2024-cü il mayın 6-dək 40 sərhəd dirəyi quraşdırılıb. İki dövlətin ekspert qruplarının işi davam edir.

Ermənistan və Azərbaycanın xarici işlər nazirləri Ararat Mirzoyan və Ceyhun Bayramov mayın 10-da Astanada görüşəcək və sülh müqaviləsinin müzakirəsini davam etdirəcəklər. Onları Qazaxıstana Respublika Prezidenti Qasım-Jomart Tokayev dəvət edib və o, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həlli üçün MDB-nin məqsəd və prinsiplərinə dair Alma-Ata Bəyannaməsinin əhəmiyyətini vurğulayıb. Tərəflər nəinki diplomatik müstəvidə, hətta quruda da irəliləyişə nail ola bildilər, sərhədin ən azı 10 kilometrini delimitasiya ediblər. Ermənistanda isə hamı buna sevinmir.

Narazıların lideri Erməni Apostol Kilsəsinin Tavuş yeparxiyasının rəhbəri, arxiyepiskop Baqrat Qalstanyan olub. Aprelin əvvəlindən o, Kirants kəndində olub və orada Azərbaycanla sərhədin yaxınlaşmasından qorxan yerli sakinləri öz ətrafına toplaya bilib. Onu Ermənistan müxalifətinin, o cümlədən 2020-ci ildən hökuməti devirməyə cəhd edən parlamentdəki “Hayastan” və “Mənim namusum var” fraksiyalarının nümayəndələri də dəstəkləyir.

Mayın əvvəlində Ermənistan hüquq-mühafizə orqanları sərhədlərin delimitasiyasını davam etdirmək üçün Kirantsda etiraz aksiyalarını yatırıb. Sonra Qalstanyan İrəvana qarşı kampaniyaya başladığını elan edib. “Biz insanlar üçün körpü olmalıyıq ki, məbəd küçəni aşsın, həqiqət isə yalandır. Bu gün əsl ruh qalib gəlməlidir... Mənəvi Ermənistan yeni Ermənistanı məğlub edəcək. Real Ermənistan saxta facebook Ermənistanı məğlub etməlidir”, - keşiş deyib. Əslində, o, 2018-ci ildə baş verən məxməri inqilab hadisələrini xatırlayır, o zaman baş nazir Nikol Paşinyanın əleyhdarlarının fikrincə, qalib gələn xalq deyil, onun “küçə” adlandırdıqları ən pis nümayəndələri olub.

Arxiyepiskop kilsə rəhbərinin xeyir-duası ilə hərəkət etdiyini vurğulayıb: “Müqəddəs anamız həmişə bizimlədir. Biz Patriarx həzrətlərinin xeyir-duası olmadan hərəkət etmirik. Erməni patriarxı bizim atamızdır, bizə xeyir-dua verir və yol göstərir”.

Mayın 4-dən 5-ə kimi Qalstanyan və yoldaşları Kirantsdan Sevana qədər piyada gedə, İcevan və Dilicanı geridə qoya biliblər. Bundan xəbər tutan Şirak yeparxiyasının primatı Mikael Adjapaxyan həmkarına dəstək olmaq qərarına gəlib. Qeyd edib ki, “arxiyepiskop Baqrat yalanlara, hiylələrə qarşı durmaq, ictimai və daimi alçaldılmalara qarşı durmaq, məğlubiyyətdən bayraq kimi istifadə etmək və diz üstə yaşamaq üçün bu hərəkatın rəhbərliyini öz üzərinə götürdü. Mənim müqəddəs qardaşım mənim tam dəstəyimdir”. Nəticədə mayın 8-də daha bir müxalifətçi koloniyası Şirakdan İrəvana yola düşəcək. Onlar Abovyanda Qalstanyanın dəstəsi ilə görüşəcək və mayın 9-da günorta birlikdə paytaxta daxil olacaqlar.

Məsələ bundadır ki, ermənilər budəfəki yürüşün finiş gününü təsadüfən mayın 9-na təyin etməyiblər. Uzun müddət idi ki, 9 mayda Ermənistan təkcə Böyük Vətən Müharibəsində Qələbə Gününü deyil, həm də “Dağlıq Qarabağ Respublikası”nın “Müdafiə Ordusu”nun yaradılması gününü qeyd edib. Deməli, Paşinyanın rəqibləri üçün bu tarix məna ilə doludur. Məsələn finiş mayın 8-də də ola bilərdi, amma bu tarixin ermənilər üçün artıq heç bir əhəmiyyəti qalmayıb. “Şuşanın azad edilməsi”ni qeyd edənlər bundan sonra Şuşadan qovulduqları günü xatırlamalı olacaqlar. Bütün zamanlarda işğalçının taleyi bu sonluqla bitir.

Son zamanlar müxalifətin fəaliyyəti o qədər də nəzərə çarpmır, lakin kilsənin etiraz hərəkatında fəal iştirakı onlara yeni nəfəs verib. Bununla belə, baş nazir Nikol Paşinyan aprelin 10-da, bir yerdə yaşaya bilməyən və bir-birinə təhlükə yarada bilməyən “tarixi” və “real” Ermənistanın toqquşmasını elan edərkən bunu proqnozlaşdırmışdı. Xüsusilə, onun fikrincə, birincisi milli miflərə arxalanaraq qonşuları ilə düşmənçilik etmək istəyir, ikincisi isə daha yeni müharibədən qorxmamaq və sakit inkişaf etmək üçün onlarla anlaşmağa ümid edir. Respublikanın ən mühafizəkar strukturlarından biri olan kilsənin bu müqayisəsi təbii ki, xoşuna gəlmədiyindən “məğlubiyyətlərin arxasınca düşməmək, milli maraqları təslim etməmək üçün” erməniləri birləşməyə çağırıb.

Kilsə nümayəndələrinin etiraz aksiyalarında iştirakı Ermənistan hakimiyyəti üçün çox çətin daxili siyasi vəziyyət yaradır. Kilsə, yəqin ki, ictimai dəstək alan və ölkə rəhbərliyinə qarşı çıxan sonuncu ciddi qurum olaraq qalır. “İndiki etirazın əsası İrəvanın Bakının istənilən tələbini yerinə yetirməyə, öz əhalisinin təhlükəsizliyinə və ya ərazilərin qaytarılmasına zəmanət vermədən hazır olması ilə bağlı olub. Etirazçıların əsas tələbi hazırkı hakimiyyətin istefasıdır. Cəmiyyətdə belə bir fikir var ki, Paşinyan və komandası öz öhdəliklərinin öhdəsindən gəlmir”, - deyə siyasi ekspert Xalatyan əmin olduğunu bildirib.

Rusiya-Ermənistan Universitetinin dosenti Anton Evstratov hesab edir ki, İrəvana gələn kimi etirazçılar Paşinyanın istefasını tələb edəcəklər. “Onlar indiki hakimiyyəti devirmək, sonra isə hökumətin Azərbaycana vermək qərarına gəldiyi həmin əraziləri qaytarmaq istəyirlər. Bunun dəqiq necə olacağını heç kim demir”, - Evstratov bildirib.

Buna baxmayaraq, o, fikir ayrılığı olanların planlarının növbəti dəfə puça çıxacağına inanır. “Ümumiyyətlə, vəziyyət dünyəvi müxalifətin buna gücü çatmadığı halda hakimiyyəti kilsənin əli ilə ələ keçirmək cəhdinə bənzəyir. Amma kilsənin populyarlığı o qədər də böyük deyil ki, etirazçıların amorf proqramını görməsin. Bundan əlavə, hərəkata Respublikaçılar Partiyasının və Çiçəklənən Ermənistanın nümayəndələri də qoşulublar ki, onlar ideyanı o qədər gözdən salıblar ki, bəziləri bunu Paşinyanın hiyləgər planı hesab edir”, - Evstratov yekunlaşdırıb.

Öz növbəsində politoloq Mikael Zolyan qeyd edib ki, Paşinyanla kilsə arasında münasibətlər çoxdan gərgindir. Xüsusilə, 2018-ci il inqilabına qədər kilsənin ali ierarxları ölkə rəhbərliyini, Qarabağ uğrunda ikinci müharibədən sonra isə eks-prezident Robert Köçəryanın rəhbərlik etdiyi müxalifəti dəstəkləyib. “İndiki tarixdə yalnız arxiyepiskopun etirazlarda şəxsi iştirakı prinsipcə yenidir. Bu, Ermənistan tarixində görünməmiş hadisədir. Lakin Qalstanyanın rəhbərliyi çətin ki, qüvvələr balansını kökündən dəyişsin. O, digər müxalifətçilərlə müsbət müqayisə edir, lakin ümumilikdə cəmiyyət kilsə iyerarxlarına kifayət qədər skeptik münasibət bəsləyir. Bir neçə həftə ərzində Ermənistanda qeyri-sabit dövr olacaq, lakin ölkə bunu artıq keçib. Etirazların hakimiyyət dəyişikliyinə və ya İrəvanın danışıqlarda mövqeyinin dəyişməsinə gətirib çıxaracağı ehtimalı azdır”, - Zolyan hesab edir.

Bu arada...
Ermənistanda revanşistlərlə kilsənin birlikdə həyata keçirdiyi “Tavuş hərəkatı” hakim komandada narahatlığa səbəb olub. Hazırda Ermənistanda hər an partlaya biləcək vəziyyət hökm sürür. “İravunk” nəşri mənbələrinə istinadən yazır ki, baş nazir Nikol Paşinyan öz komandasının da nəzarətdən çıxa biləcəyindən narahatdır. “Mənbənin sözlərinə görə, Paşinyanı küçə hərəkatından daha çox, öz komandası maraqlandırır. Çünki proseslərin inkişafında komandasının qarşı tərəfə keçməsi təhlükəsi var. Bunun qarşısını almaq üçün Paşinyan “etibarsız üzvlərlə” izahedici söhbətlərin aparılmasını tapşırıb. Buna baxmayaraq, hakim komandanın bəzi üzvləri müxalifətlə gizli əlaqələrin qurulması haqqında düşünməyə başlayıb. Onlar istəyir ki, hakmiyyət çevrilişi olarsa, “Nikola qarşı çıxan qəhrəmana çevrilsinlər”, – nəşr qeyd edir.

“Hraparak” nəşri iddia edir ki, hakim komandaya sosial şəbəkələrdə aktiv olmaqla bağlı tapşırıq verilib. “Bu tapşırıqlardan biri belədir ki, “Tavuş hərəkatı”nın arxasında Rusiyanın dayandığı, keşiş Qalstyanın Moskvanın adamı olduğu fikirləri yayılsın”, – nəşr yazır. “Joxovurd” qəzeti isə yazır ki, baş verənlər Nikol Paşinyanın proqramını dəyişməsinə məcbur edib. Paşinyan bazar günü Karen Dəmirçiyan adına idman kompleksində futzal üzrə çempionlar liqasının final oyununda iştirak etməli idi. Lakin bundan imtina edib. Mənbələrimizin məlumatına görə, buna səbəb İrəvanda hökm sürən gərginlik və ictimai narazılıq dalğasıdır. Ermənistan mediasında yayılan məlumatlar İrəvanda xaosun gözlənildiyini deməyə əsas verir.

V.VƏLİYEV