Liliya Mirzəzadə

"Şimali Qafqaz" şöbəsinin müdiri

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının

Qafqaz Araşdırmaları İnstitutu

20 yanvarda Bakıdakı qanlı faciənin 31-ci ildönümüdür. 31 ildir Sovet Ordusunun cəza dəstələri tərəfindən günahsız öldürülən həmvətənlərimizi kədərləndiririk və yad edirik. Katalizator mərkəzi hakimiyyət tərəfindən müdafiə olunan erməni separatçılarının hərəkətləri idi. Ordusunu Kremlin siyasəti ilə razılaşmayan Azərbaycanın mülki əhalisinə qarşı yönəltdi. Məqalədə Azərbaycanın qonşularının: Rusiya, Gürcüstan, Türkiyə və İranın qanlı faciəsinə bir baxış təqdim olunur.

Rusiya. 1980-ci illərin sonlarında ölkədəki parçalanma prosesləri apogeyə çatdı ki, bu da əsasən ittifaq respublikalarında milli hərəkatların nəzərəçarpacaq dərəcədə güclənməsindən qaynaqlandı. Bunun bariz təsdiqi Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsində səksəninci illərin sonlarından bəri hökm sürən hadisələrdir. Rəsmi Moskvanın erməni separatizmini təşviq etməsi və dəstəkləməsi, respublika rəhbərliyinin səriştəsizliyi və istefası, milli maraqlara zidd mövqe xalqın qəzəbinə, güclü narazılıq dalğasına səbəb oldu. Yaşlı və yaşlı hər kəs küçələrə və meydanlara çıxdı. Hər gün yenilənən etirazçıların sıraları daha da genişləndi. Paytaxtın əsas meydanında xalqın azadlıq və müstəqillik istəyini əks etdirən şüarlar və plakatlar görünməyə başladı. Beləliklə, işğal olunmuş torpaqlar uğrunda mübarizə milli bir hərəkata çevrildi.

19 yanvar 1990-cı il yanvarın 20-dən 20-nə keçən gecə, Sov.İKP Mərkəzi Komitəsinin Baş katibi Mixail Qorbaçovun göstərişi və SSRİ Müdafiə Naziri Dmitri Yazovun əmri ilə Bakıya qoşunlar gətirildi.

Qoşunların şəhərə kütləvi şəkildə daxil edilməsi saat 00:00-da başladı. 00 dəqiqə

Əməliyyatda SSRİ-nin quru, dəniz, hava və hava qüvvələrinin, eləcə də KQB və SSRİ Daxili İşlər Nazirliyinin xüsusi qüvvələrinin geniş birləşmələri iştirak edirdi.

35 min nəfərlik ordu qrupuna sülh yolu ilə yatan Sovet şəhərinə hücum əmri verildi. Sovet ordusunun dişlərinə qədər silahlanmış bölmələri şəhərə beş tərəfdən daxil oldu.

20 Yanvar faciəsinin miqyası, mahiyyəti və mahiyyəti baxımından keçmiş SSRİ rəhbərliyi tərəfindən II Dünya Müharibəsindən sonra ölkə daxilində törədilən misilsiz bir cinayət olduğunu söyləmək mübaliğə deyil (Sergey Aleksandrov, İvan Bykov. Milli Matəm Günü: 1990-cı il Qanlı Yanvar hadisələrinə 27 il sonra baxış / https: / https://moscow-baku.ru/news/ society/den_vsenarodnoy_ skorbi_ vzglyad_ na _krovavye_sobytiya_ yanvarya _1990_goda_27_let_spustya).

Gürcüstan. 20 yanvarda Bakıda fövqəladə vəziyyət və komendant saatı tətbiq edildi. Ancaq əhalinin əksəriyyəti ertəsi gün səhər televiziyanın kəsilməsi səbəbindən bunu öyrəndi. Hökümətin iğtişaşları dayandırmaq üçün vaxtında fövqəladə vəziyyət yaratmaması ya onların sinizmindən, bacarıqsızlığından və ya hər ikisindən xəbər verir. O gecə öldürülənlərin çoxunun etirazlarla heç bir əlaqəsi yox idi.

Bunlar yaralılara kömək edənlər, ətrafdakılar və yaxınlıqdakı evlərin sakinləri idi (Bakı "Qara Yanvar": şahidlər 1990-cı il qanlı faciəsini xatırlayır. 20 yanvar 2020. / Gürcüstan / Azadlıq Radiosundan tərcümə edildi / https:// moscow-baku.ru/news/society/den_vsenarodnoy_ skorbi_ vzglyad_ na _krovavye_sobytiya_yanvarya_1990_goda_27_let_spustya).

Türkiyə. Bu, əsas səbəbi Ermənistan Respublikasının separatçı tələbləri ilə əlaqəli bir qırğın. Azərbaycanlılar, ermənilərin torpaqlarını ələ keçirmələri ilə bağlı artan tələblərinə cavab verdilər və “Ermənilər çıxdı” şüarı altında yürüşlər təşkil etdilər. Buna cavab olaraq, Ermənistanda yaşayan bir çox azərbaycanlı amansızlıqla qovuldu.

Bakıda iğtişaşlar başladı və onları dayandırmaq üçün 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə Sovet qoşunları erməniləri qorumaq üçün Bakıya girdi və 143 nəfəri öldürdü. Sovet Ordusunun sərt müdaxiləsi Azərbaycan xalqının şiddətli reaksiyasına səbəb oldu.

Bu repressiyalara etiraz edən azərbaycanlıları cəzalandırmaqla yanaşı, müstəqillik qazanmağa cəhd göstərə biləcək bütün Sovet respublikalarında böyüyən millətçi hərəkatlar üçün bir təhlükə idi. Lakin bu taktika istənilməyən nəticələrə səbəb oldu: digər Sovet respublikalarında olduğu kimi Azərbaycanda da millətçilik hərəkatını və müstəqillik tələbini sürətləndirdi və bu da Sovet İttifaqının dağılmasını sürətləndirdi (Kara Ocak – Vikipedi/ https://tr.wikipedia.org/wiki/Kara_Ocak).

İran. Qara Şənbə olaraq da bilinən Qara Yanvar, Qırmızı Ordu tərəfindən Azərbaycan istiqlal hərəkatının qanlı şəkildə basdırılmasını təmsil edir. Faciə 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə, keçmiş Sovet İttifaqının dağılmasından əvvəl baş verdi.

Sovet qoşunları əvvəlcədən xəbərdarlıq edilmədən güc tətbiq etdilər və nəticədə mərkəzi hökumətin hərəkətlərinə qarşı çox sayda etirazçı öldü. Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının Baş katibi Mixail Qorbaçov və Müdafiə Naziri Dmitri Yazov, Azərbaycan Cümhuriyyətinin istiqlal hərəkatının səylərinin qarşısını almaq üçün hərbi əməliyyatın zəruri olduğunu bildirdilər. Rəsmi hesablamalara görə, 147 Azərbaycan vətəndaşı öldürüldü, 800 nəfər yaralandı, beş nəfər itkin düşdü. Ancaq qeyri-rəsmi məlumatlara görə, ölənlərin sayı 300 nəfər idi. Daha sonra 1995-ci ildə Qorbaçov "bu, onun ən böyük siyasi səhvi idi" deyərək Azərbaycan xalqından üzr istədi ( https:// translate. google. com /translate?hl= en&sl= fa&tl =ru&u= https%3A% 2F%2Ffa. wikipedia. org% 2Fwik i%2F%DA%98%D8%A7% D9%86% D9%88% DB%8C%D9%87 _%D8%B3% DB% 8C%D8%A7%D9%87&prev =search).

Məqalədə Azərbaycanın dörd qonşusunun fikirləri təqdim olunur. Bəziləri sabit münasibətlər və dostluqlar nümayiş etdirir; bəziləri ilə dostluq sabit bir sabit deyil. Lakin regional sülhün əldə olunmasının qeyd-şərtsiz mümkünlüyünü nümayiş etdirən 1990-cı il qanlı Yanvar hadisələrini qiymətləndirməkdə, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən bölgədə dinc əməkdaşlığa nail olmaq üçün Azərbaycan Respublikasının xarici siyasətinin həyata keçirilməsində onların yekdilliyini görürük.

20 yanvar şəhid olanlar üçün kədər günüdür. Ölkəmizin tarixinə qanlı hərflərlə yazılmışdır. Müstəqilliyimizin bizə nəyin bahasına başa gəldiyini xatırlamalıyıq və onu qoruyaraq keşik çəkin.

Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə