Andrey Karaulov: “Tetçerlə görüşündən sonra ona demişdim: “Sən siyasətin ustasısan, Heydər Əliyev”

Tanınmış rusiyalı jurnalist, teleaparıcı və ekspert Andrey Karaulov “Caliber” analitik mərkəzinə müsahibəsində maraqlı məqamlara toxunub. Müsahibəni təqdim edirik.

- Andrey Viktoroviç, saytımıza müsahibə verməyə razı olduğunuz üçün təşəkkür edirik. Sizi Azərbaycanda yaxşı tanıyırlar, sizi hər zaman gözəl sözlərlə xatırlayırlar. Və ilk sualımız: Ermənistan və Azərbaycan üçün indiki münaqişədən sonrakı dövrü necə görürsünüz?

- Hesab edirəm ki, bu, artıq münaqişədən sonrakı dövr deyil, yaşı tezliklə əsri tamamlayacaq münaqişədir. Azərbaycan öz dədə-baba torpaqlarını, rayonlarını erməni işğalından qaytardı, mərhum Heydər Əliyeviçin vəsiyyət etdiyi hər şeyi etdi. Vaxtilə onunla Qarabağdan çox danışmışıq. Ora onu hər zaman narahat edirdi. O, tez-tez mənə deyirdi ki, oranı yenidən düzəltmək, yeni formada qoymaq olar, mən heç vaxt Qarabağda olmamışam deyə o vaxt nəyin təhlükə olduğunu başa düşmürdüm.

Sualınıza qayıdaraq, mən münaqişə və ya münaqişədən sonrakı dövr faktını istisna edirəm. Azərbaycanın özünə qayıdanda ümumi vəziyyət belədir. Köniqsberqi Sovet İttifaqına daxil olanda götürdük və o, Kalininqrad adlandırılmağa başladı və onu post-konflikt dövrü adlandırmaq heç kimin ağlına da gəlməzdi. İndi nə oldu? Elə oldu ki, İlham Əliyev qalib gəldi. Üstəlik, o, həmişəlik qalib gəldi və Qarabağ problemini də əbədi olaraq həll etdi. Və bu məsələdə, yeri gəlmişkən, həm də görkəmli lider olan Ərdoğan amili də müəyyən rol oynayıb.

- Yeri gəlmişkən, yaxından tanış olduğunuz Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev səmimi qəlbdən inanırdı ki, gec-tez Azərbaycan Qarabağı mütləq qaytaracaq.

- Hesab edirəm ki, Azərbaycan tarixi qələbə qazandı. Bakı üçün bu, bütün son dövrlərin ən böyük nailiyyətidir. Onu heç nə ilə, heç nə ilə müqayisə etmək olmaz.

Mən Heydər Əliyevin Londonda Qarabağ məsələsinin müzakirə olunduğu rəsmi görüşdə Böyük Britaniyanın o vaxtkı Baş naziri Marqaret Tetçerlə parlaq söhbətini xatırlayıram. Söhbət əsnasında Tetçer Qarabağın yüz illik statusundan danışdı, Heydər Əliyeviçə dedi ki, deyirlər, qoy bu məsələni sənin övladların, nəvələrin həll etsin. Yadımdadır, həmin an Heydər Əliyev necə partladı, Britaniya siyasəti ilə bağlı lazımi faktlar və misallar gətirdi, bundan sonra oğlundan ona xalça gətirməsini xahiş etdi. Gətirib ona üzərində Tetçerin portreti toxunmuş xalça verdi. Və Heydər Əliyev Tetçerə dedi: Bax, baronessa, biz sənin portretinlə necə xalça toxumuşuq, görürsən Azərbaycan xalqı sənə necə hörmət edir, bizə təklif edirsən ki, torpaqlarımızdan əl çəkək. Xalçanı büküb ona verdilər. Onun pilləkənlərlə necə qaçdığını xatırlayıram, hətta gördüklərimdən dəli oldum. Sonra mən zəng edib Əliyevə dedim: “Sən siyasətin ustasısan, Heydər Əliyeviç”. Bu zəng onun çox xoşuna gəldi.

- Maraqlı bir yadda qalan tarixi hadisədir. Yeri gəlmişkən, siz vaxtilə eyni dərəcədə maraqlı fikir bildirmişdiniz ki, əgər Ermənistanda ağıllı adamlar hökmranlıq etsəydi, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin qarşısını almaq olardı. Tam olaraq kimi nəzərdə tuturdunuz?

- Azərbaycan SSR və Ermənistan SSR Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibləri Heydər Əliyev və Karen Dəmirçyan ildə iki dəfə o vaxtkı DQMV-yə səfər edirdilər. Qarabağda ermənilər Azərbaycan mahnılarını, azərbaycanlı müğənnilər isə erməni mahnılarını oxuyurdular. Sonra Qarabağdakı ermənilər yağda pendir kimi yuvarlandılar, hər şeyləri vardı. Karen Seroboviç görkəmli insan idi. Bu gün haradadırlar, dəmirçiyanlar və başqaları? Harada?

- Ermənistan Azərbaycanla sülh müqaviləsi imzalamasa, Türkiyə ilə münasibətləri normallaşdırmasa, indi ciddi şəkildə dövlətçiliyini itirmək riski qarşısındadır. Sizcə sağlam düşüncə qalib gələcək və İrəvan Azərbaycanla sülh sazişi imzalayacaqmı?

- Yox. Düşünmürəm ki, Ermənistan Azərbaycanla sülh sazişi imzalasın. Bu, yalnız nəzəri olaraq, sözlə səslənəcək.

- Sizcə, Ermənistan sərhədlərin demarkasiyası və delimitasiyası ilə bağlı fikir ayrılıqlarına görə sazişi torpeda edəcəkmi?

- Problem ondadır ki, Moskvadakı ermənilər Paşinyana kəskin nifrət edirlər, birlik, daxili həmrəylik yoxdur. Bilirsiniz, birlik olmazsa, ölkədə qarışıqlıq başlayır və bu halda sülh haqqında sənədin imzalanmasından söhbət gedə bilməz.

- Yəni Ermənistanın Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərinin normallaşmasını istisna edirsiniz?

- Düşünürəm ki, yaxın yüz ildə münasibətlərin normallaşmasından söhbət gedə bilməz, ermənilər üçün yara çox dərindir. Çox adam öldü və çoxları boş yerə öldü, aydın oldu. Belə yaralar tez sağalmır. Burada Türkiyənin Qarabağda olmasından danışmaq olar. Bu, Türkiyənin Qarabağa sərmayə qoymasını nəzərdə tutur və bu normaldır.

- Yaxın gələcəkdə Cənubi Qafqazdakı prosesləri necə görürsünüz?

- Prosesləri izləyirik. Hər şey ola bilər. Nəzəri cəhətdən müharibə ola bilər ki, o da iqtisadi, texniki və s. baxımdan daha güclü olduğundan Azərbaycanın qələbəsi ilə yekunlaşacaq. Ermənilərin özlərinin qaçdığı Ermənistanda isə birlik yoxdur və ola da bilməz.

- Bəs atışmalar?

- Mətbəx nümayişlərindən tutmuş real küçəyə qədər atışmalar artıq mövcuddur və gələcəkdə də istisna edilmir. Başqa cür olması çətidir, Paşinyan dövləti idarə etməyə hazır deyil. Onun bəzi ifadələri, əslində, həyat yoldaşının ifadələri kimi, ümumiyyətlə, dəlilik qoxusudur. İnanıram ki, onlara yalnız psixiatr düzgün qiymət verə bilər.

Tərcümə- Elçin Bayramlı