Rus politoloq: Erməni silahlıları istənilən yolla Qarabağdan çıxarılmalıdır - MÜSAHİBƏ

İqor Korotçenko: Azərbaycan öz hərbçilərinin öldürülməsinə imkan verməyəcək və Ermənistan tərəfinin diplomatik dili başa düşmədiyi təqdirdə adekvat cavab verəcək

Bu günlərdə Azərbaycanın İsmayıllı rayonuna səfər edən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin “Qisas” əməliyyatından sonra yüzlərlə erməni hərbçisinin Qarabağ bölgəsindən çıxarıldığını bildirib.

“Bu, təəssüf ki, belə əməliyyatların effektiv olduğunu göstərir. “Təəssüf ki” deyirəm, çünki bunu bu yerə çatdırmaq lazım deyildi. Biz öz ərazi bütövlüyümüzü bərpa etmişik. Niyə bizim uşaqlarımız müharibədən sonra ölməlidir? Ermənilər niyə onları öldürməlidirlər? Biz buna icazə verə bilmərik... biz yeni müharibəyə başlamaq niyyətində deyilik. Yetər. İstədiyimizə nail olduq. Biz erməni silahlı birləşmələrinin Qarabağı birdəfəlik tərk etməsini istəyirik. Bu, Ermənistanın 2020-ci il noyabrın 10-da imzaladığı təslim aktında təsbit olunmuş öhdəliyidir, biz buna nail olacağıq”, - İlham Əliyev bildirib.

Xatırladaq ki, avqustun 3-də Ermənistan silahlı qüvvələrinin qanunsuz birləşmələri tərəfindən Laçın rayonu istiqamətində Azərbaycan mövqelərini atəşə tutması nəticəsində hərbçisi həlak olduqdan sonra Azərbaycan Silahlı Qüvvələri müvafiq əməliyyat keçirib.

Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya liderlərinin Ermənistan-Azərbaycan həlli ilə bağlı üçtərəfli bəyanat imzalamasından keçən bütün dövr ərzində rəsmi Bakı müntəzəm olaraq belə bir məsələ qaldırır ki, üçtərəfli sənədin Ermənistan silahlı qüvvələrinin Qarabağdan çıxarılmasına dair bəndi yerinə yetirilməmişdir ki, bu da regional təhlükəsizliyə təhdiddir. Axı bu birləşmələrin nümayəndələri dəfələrlə təxribat və təxribatlar törədiblər.

Milli Müdafiə jurnalının baş redaktoru İqor Korotçenko “Moskva-Bakı” portalına müsahibəsində baş vermiş hadisələrini şərh edib. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

- Qarabağdan çıxarılmayan qeyri-qanuni erməni silahlı birləşmələri mövzusu artıq özünün ən kəskin həddinə çatır... Bu vəziyyət artıq bütün həddi aşıb.

- Bütün son hadisələr, Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin Ermənistan-Azərbaycan nizamlanmasına dair üçtərəfli bəyanatı imzalamasından təxminən 2 il sonra Qarabağda hələ də qalan qanunsuz erməni silahlı birləşmələrinin müntəzəm təxribatları Ermənistanın bütün qanunsuz silahlı birləşmələrinin Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonu ərazisindən tezliklə çıxarılmasını şərtləndirir. Rəsmi Bakı bu kəskin problemi əvvəllər də mütəmadi olaraq gündəmə gətirib və Azərbaycan əsgərlərinə qarşı təxribat törədilməsi və onların həlak olması Azərbaycan ərazisində silahlı ermənilərin daimi təxribat mənbəyi, sülh üçün təhlükə mənbəyi olduğunu bir daha göstərdi. Xüsusilə, İkinci Qarabağ müharibəsinin başlanmasının növbəti ildönümü ərəfəsində bu vəziyyətin davam etməsi normal sayıla bilməz. Silahlı ermənilər Qarabağ ərazisindən çıxarılmadan prinsipial olaraq sülh yolu ilə nizamlanmada hər hansı irəliləyişdən söhbət gedə bilməz.

Biz gözləyirik ki, Moskva və Bakı birgə siyasi hərəkətlərlə Paşinyan hökumətinə lazımi təzyiqləri göstərəcək ki, onu İrəvanın üçtərəfli bəyanat üzrə ən mühüm öhdəliklərindən birini - silahlı birləşmələrin çıxarılmasını yerinə yetirməyə məcbur etsin. Əks halda, bütün bu təxribatlar sonsuz olaraq təkrarlanacaq. Azərbaycan təbii ki, onları passiv şəkildə müşahidə edə bilməz və gördüyümüz kimi etməyəcək də. Ona görə də “Qisas əməliyyatı” çərçivəsində müvafiq cavab verildi. Və bundan sonra hər bir təxribatın ardınca birmənalı şəkildə sərt cavab veriləcək. Azərbaycan bu cür taktikanı həyata keçirərək, tamamilə qanuni, beynəlxalq hüquq çərçivəsində hərəkət edir.

Biz yaxşı bilirik ki, Azərbaycan Qarabağda separatçıların nəzarətində olan əraziləri orada qalan, regionda təhlükəsizliyə təhdid olan qanunsuz silahlı erməni birləşmələrindən tezliklə təmizləyə bilər. Amma Azərbaycan hələ də bu mövqedən çıxış edir ki, məsələ mümkün qədər diplomatiya yolu ilə həll olunmalıdır. İlham Əliyev Rusiya və Ermənistan liderləri ilə üçtərəfli bəyanat imzalayıb və ona aydın şəkildə əməl edir, Azərbaycan prezidenti sözünün üstündə durur. Amma bunu Ermənistan haqqında demək mümkün deyil.

Azərbaycan öz hərbçilərinin öldürülməsinə imkan verməyəcək və Ermənistan tərəfinin diplomatik dili başa düşmədiyi təqdirdə adekvat cavab verəcək. Azərbaycan imzalanmış üçtərəfli bəyanatı məsuliyyətlə yerinə yetirən məsuliyyətli ölkədir. Ona görə də, ilk növbədə diplomatik vasitə və üsullarla hesablama aparılır. Moskva isə bunu başa düşür. Rusiya və Azərbaycan Müttəfiqlərin Qarşılıqlı Fəaliyyəti haqqında Bəyannamə imzalayıblar. Vladimir Putinlə İlham Əliyev arasında şəxsi razılaşmalar var, onların bəziləri açıq-aşkar deyil. Biz Azərbaycan Prezidentinin simasında sözünün məsuliyyətini daşıyan, üzərinə düşən bütün öhdəlikləri yerinə yetirən siyasətçi görürük. Bizim üçün Azərbaycan etibarlı, proqnozlaşdırıla bilən strateji tərəfdaş və müttəfiqdir. Əvvəllər də belə idi, indi də beynəlxalq münasibətlərin çox çətin dövründə belədir.

- Niyə Ermənistan birləşmələrin çıxarılması ilə bağlı üzərinə götürdüyü öhdəlikləri hələ də yerinə yetirməyib?

- Başa düşmək lazımdır ki, Qarabağdakı erməni separatçıları böyük ölçüdə öz təhlükə və riskləri ilə hərəkət edir, təxribatlar törədirlər. Bu, yalnız İrəvanın əlinə oynayır. Xaricdəki erməni diasporları İrəvana, erməni separatçılarına təsir göstərməyə çalışırlar. Üstəlik, siyasi cəhətdən sağ qalmağa can atan Paşinyan tez-tez, necə deyərlər, küləyin əsdiyi mövqeni tutur. Ona görə də Azərbaycanla Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşması istiqamətində hərəkət etmək məsələsində Ermənistan hakimiyyətinin siyasi təzyiqi olmadan gedə bilməz...

Azərbaycan artıq Laçın dəhlizinə alternativ yol çəkib, Zəngəzur dəhlizinin özünə məxsus hissəsini tikir, İran ərazisindən Naxçıvana yol çəkir. Bu halda təbii ki, Azərbaycan Ermənistanın öhdəliklərinə uyğun olaraq nə etdiyini soruşacaq. Heç bir şey etməsə, bu onun problemi olacaq. Azərbaycan Ermənistanı konstruktiv mövqe tutmağa məcbur etmək üçün siyasi-diplomatik və zor üsullarından istifadə etməlidir. Açığını deyim ki, Bakının bu siyasəti Rusiya tərəfindən dəstəklənir. Cənubi Qafqazda vəziyyətin potensial gərginləşməsi ilə bağlı baş ağrısı bizə qətiyyən lazım deyil, xüsusən indi. Biz başa düşürük ki, bu istiqamətdə Azərbaycanla tam sinxronizasiyamız var. Amma Ermənistanla bir sıra məsələləri çox vaxt, necə deyərlər, kampaniya yolu ilə həll etmək lazımdır. Biz sadəcə olaraq Paşinyanı lazım olanı etməyə məcbur edəcək hərəkətlərin məntiqindən çıxış edəcəyik.

- Rusiya sülhməramlılarının Qarabağda qalma müddətinin bitməsinə 3 il qalıb. Ermənistan da öz növbəsində üçtərəfli sazişlərin icrasına mane olmaqda davam edərsə, nə baş verəcək?

- Beş illik müddət başa çatdıqdan sonra Rusiya sülhməramlılarının regionda qalıb-qalmaması gələcək razılaşmaların mövzusudur. Hələlik hər hansı qiymətləndirmə və proqnoz verməkdən çəkinərdim, axı bu, ilk növbədə dövlət başçılarının, ilk növbədə, İlham Əliyevin və Vladimir Putinin səlahiyyətindədir. Aydındır ki, Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin əvvəlki bütün razılaşmalarını inkişaf etdirən, bir sıra məqamları təfərrüatlandıran yol xəritəsi lazımdır. Ermənistan sadəcə olaraq çox şey etməyə məcburdur. Ona görə də dövlət başçıları tərəfindən imzalanacaq və 9 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatda olduğu kimi, vaxt baxımından aydın şəkildə göstəriləcək bir yol xəritəsi lazımdır ki, ermənilər filan tarixdə oradan çıxmalıdırlar və s.

Hesab edirəm ki, Putin, Əliyev və Paşinyan arasında ola bilsin ki, ekspert icmasının iştirakı ilə keçiriləcək görüşdə qeyri-qanuni silahlı erməni birləşmələrinin necə çıxarılacağı, erməni separatçılarının nəzarətində olan ərazilərin Azərbaycanın nəzarətinə necə geri qaytarılacağı ilə bağlı təkliflər hazırlanmalıdır. Bu məsələni uzatmaq olmaz. Əslində, prosesi siyasi iradə müəyyən edir. Rusiya və Azərbaycan tərəfdən bu var, Ermənistan tərəfdən yox. 2022-ci il noyabrın 10-dək qanunsuz erməni silahlı birləşmələrinin Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonu ərazisindən yekun çıxarılması prosesini başa çatdırmaq lazımdır. Bu, mütləq lazımdır, bu, birinci dərəcəli prioritetdir.

- Laçının və bir sıra ona bitişik kəndlərin erməni əhalisi avqustun 25-dək bu yaşayış məntəqələrini tərk etməlidir. Artıq 2020-ci ildəki kimi necə qalmaqal çıxarıb evləri yandırdıqlarını görürük. Eyni zamanda, son həftələrdə bir neçə etnik erməni Azərbaycan vətəndaşlığını almaq istəkləri ilə bağlı ictimaiyyətə açıqlamalar verib. Bu cür bir-birinə əks şeylər necə ola bilir?

- Azərbaycan tərəfindən Laçın dəhlizinə alternativ yol çəkməsi Bakının üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirdiyinin daha bir sübutudur. Laçın dəhlizi Rusiya FTX-nin sərhəd xidmətinin nəzarətində olacaq, Zəngəzur dəhlizi üçün də analoji rejimin fəaliyyət göstərəcəyi anlaşılır. Dəhliz ekstraterritorial statusa malik olmalıdır. Əgər Ermənistan bu dəhlizə nəzarət etməkdə israr etməkdə davam edərsə, o zaman Azərbaycanın rəsmi orqanları Laçın dəhlizində olacaq. Ermənistan israr etməkdə davam edərsə, onsuz da reallığı qəbul etməli olacaq.

Əgər Qarabağda yaşayan ermənilər hərbi cinayətlər, təxribat əməlləri ilə ləkələnməyiblərsə, prezident İlham Əliyevin onlara digər Azərbaycan vətəndaşları ilə bərabər hüquq və azadlıqlar veriləcəyi ilə bağlı dediyi sözlər qüvvədə olacaq. Təbii ki, Qarabağ ermənilərinin heç bir muxtariyyəti və xüsusi statusu olmayacaq- bu, mümkün deyil. Azərbaycan bütövdür və bölünməzdir. Məsələn, biz görürük ki, “soyqırım” söhbətinə baxmayaraq, ermənilər Türkiyəyə normal səyahət edirlər, heç bir problem olmadan orada yaşayır, işləyirlər. Eynilə, Qarabağ erməniləri də Azərbaycan Qarabağı ərazisində yaşaya biləcəklər.

Evlərin yandırılması ilə bağlı vəziyyətə gəlincə. Açıq deyək, axı Laçında əsasən Yaxın Şərqdən - Suriyadan, Livandan, bir sıra başqa ölkələrdən gələn erməni mühacirlər yaşayır. Yaxud Laçın rayonunu Ermənistan tərəfi işğal edəndən sonra qeyri-qanuni, həyasızcasına, ölüm qorxusu ilə torpaqlarını tərk etməyə məcbur qoyulan azərbaycanlıların evlərinə köçənlər. Həm də onlar axı öz evlərini yandırmırlar, bu başqasının evidir. Eyni şey 2020-ci ilin sonunda da baş verdi. Yaşayış fondunun yandırılması, dağıdılması, ağacların kəsilməsi və sair vəhşiliklər bu torpaqların onlara yad olduğunu göstərir. Bunlar sonradan- bu yaxınlarda Azərbaycan torpaqlarına gəliblər. İndi onlara deyiblər ki, vəziyyət dəyişib və onlar ənənəvi olaraq özlərini qurban kimi göstərməyə çalışırlar. Amma onların bu hoqqaları vəziyyətə təsir etməyəcək. Qarabağ bərpa olunacaq, çiçəklənəcək, tamamilə Azərbaycanın qoynuna qayıdacaq və Azərbaycan xalqı müharibənin bütün yaralarını sağaldacaq. Azərbaycan vətəndaşlığını almaq istəyən ermənilər isə mağara millətçiliyindən və sərsəm “miatsum” ideyalarından həmişəlik imtina edərək, öz seçimlərini sərbəst şəkildə edə biləcəklər.

Elçin Bayramlı

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “Müzəffər Ali Baş Komandanın rəhbərliyi ilə 44 günlük “Vətən Müharibəsi”ndə qazanılmış tarixi qələbə, Ermənistan tərəfindən törədilmiş sülh və insanlıq əleyhinə cinayətlər, habelə müharibə cinayətləri ilə bağlı həqiqətlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması” istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb