...Dalit kastası hələ də qeyri-rəsmi olaraq Hindistanda mövcuddur. Hindistanda kasta sistemi yetmiş ildən çoxdur ki, rəsmi olaraq ləğv edilib, lakin onun nəticələri hələ də milyonlarla insan tərəfindən hiss olunur. Bu, əvvəllər "toxunulmazlar" kimi tanınan Dalitlərə aiddir. Onların hekayəsi bizə qədim sosial iyerarxiyanın niyə hələ də müasir ölkəyə təsir etdiyini anlamağa kömək edir.
Kastadan kənar: Dalitlərin mənşəyi…
Ənənəvi Hindu sistemi cəmiyyəti dörd kateqoriyaya və ya varnalara bölür: kahinlər, döyüşçülər, tacirlər və işçilər. Lakin, həmişə bu kateqoriyaların heç birinə uyğun olmayan bir qrup insan olub. Bu insanlar "sistemdən kənar" hesab olunurdular.
Bu gün onlar Dalitlər adlanır - sanskrit dilində "məzlum" mənasını verən söz…
Onların statusu gəlir və ya təhsillə deyil, ritual təmizlik haqqında dini inanclarla müəyyən edilirdi. Dalitlə təmasın ən yüksək kasta üzvünü "çirkləndirdiyinə" inanılırdı. Müxtəlif hesablamalara görə, hazırda Hindistanda iki yüz milyondan çox Dalit yaşayır - ölkədə təxminən hər altı nəfərdən biri.
“Natəmiz” iş taleyin biri...
Tarixən Dalitlərə yalnız digər kastalar tərəfindən alçaldıcı və ya təhlükəli hesab edilən işləri görməyə icazə verilirdi. Buraya torpaq, qan, ölüm və tullantılarla bağlı işlər daxil idi. Buraya tualet və kanalizasiya təmizləmək, zibil yığmaq, mal-qaranın kəsimi, dəri emalı, kremasiya sahələrində işləmək və kənd təsərrüfatında ağır, ixtisassız iş görmək daxil idi.
Peşə seçimi müzakirə mövzusu deyildi...
Kasta doğuşdan və bununla birlikdə sosial roldan miras qalmışdı. Gündəlik ayrı-seçkilik 20-ci əsrin ortalarına qədər Dalitlərə ciddi gündəlik məhdudiyyətlər qoyulurdu.
Onlara ümumi quyulardan istifadə etmək, məbədlərə girmək, digər kastaların üzvləri ilə yemək yemək, digər kastaların qab-qacağına toxunmaq və ya kənd mərkəzlərində yaşamaq qadağan idi.
Bəzi bölgələrdə hətta "təmiz" kastaların kimdən çəkinməli olduqlarını əvvəlcədən müəyyən edə biləcəyi xarici əlamətlər də var idi.
Qanun dəyişdi, lakin cəmiyyət dəyişmədi.
Müstəqillikdən sonra Hindistan Konstitusiyasında bütün vətəndaşlar üçün bərabər hüquqlar təsbit etdi.
Kasta ayrı-seçkiliyi qadağan edildi və təhsil, hökumət və siyasətdə Dalitlər üçün kvota sistemi tətbiq edildi. Qanuni olaraq, Dalitlər tam hüquqlu vətəndaş oldular. Lakin sosial reallıq daha mürəkkəb olduğunu sübut etdi.
Dalilər bu gün necə yaşayırlar..?
Bu qrupun bəzi üzvləri həqiqətən də taleyini dəyişdirməyi bacarıblar. Dalitlər arasında siyasətçilər, hüquqşünaslar, həkimlər, müəllimlər və sahibkarlar var.
Dövlət dəstəyi tədbirləri rol oynayıb, lakin onlar hər kəsə çatmayıb. Əksəriyyət üçün həyat, xüsusən də kənd yerlərində yoxsulluq, təhsilə məhdud çıxış və ayrı-seçkilik ilə xarakterizə olunur.
Kasta rəsmi olaraq müzakirə olunmasa belə, "xarici" peşələrə qeyri-rəsmi məhdudiyyətlər və məktəblərdə seqreqasiya davam edir.
Mütəxəssislər bunu sadəcə izah edirlər. Kasta ailə, nikah, yaşayış yeri və iqtisadi əlaqələr vasitəsilə möhkəmlənir. Qanunlar mövcud olsa belə, sosial təcrübələr yavaş-yavaş dəyişir. Bundan əlavə, kasta hələ də siyasətdə və yerli münaqişələrdə rol oynayır və özünüdərk üçün əlverişli bir vasitə olaraq qalır.
Niyə Hindistanı Dalitlərsiz anlamaq olmur..?
Dalitin tarixi təkcə ayrı-seçkilik tarixi deyil, həm də bərabərlik uğrunda mübarizədir. Məhz bu mühitdən təhsil islahatı, genişləndirilmiş vətəndaş hüquqları və dini məhdudiyyətlərin yumşaldılması uğrunda hərəkatlar ortaya çıxıb.
Müasir Hindistan yüksək texnologiya və qədim ənənələrin kəsişməsində mövcuddur. Dalitlərin vəziyyəti ölkənin həqiqətən nə qədər dərin dəyişdiyinin əsas göstəricilərindən biri olaraq qalır.
Əli Babayev
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB