Şənbə günü, oktyabrın 4-də BMT-nin Ümumdünya Kosmos Həftəsi başlayır və dünyanı Yer planetindən kənarda həyatın necə görünə biləcəyini təsəvvür etməyə dəvət edir. SİA xəbər verir ki, 2025-ci ildə “Kosmosda yaşamaq” mövzusunda qeyd olunan ənənəvi tədbir elmi innovasiyaların, beynəlxalq hüququn və əməkdaşlığın ulduzlar arasında bəşər tarixinin potensial yeni fəslini necə formalaşdırdığını və dəyişən texnologiyaları vurğulayır.
1999-cu ildə BMT tərəfindən təsis edilən Ümumdünya Kosmos Həftəsi oktyabrın 10-a qədər davam edəcək. Həftənin təməli iki tarixi mərhələ ilə səciyyələnir: 1957-ci ildə dünyanın ilk süni peyki olan “Sputnik 1”in buraxılması və beynəlxalq kosmik hüququn əsası olan 1967-ci il Kosmos Müqaviləsi.
BMT-nin məlumatına görə, bu gün 90-dan çox ölkə kosmosa peyk buraxır və qlobal kosmik iqtisadiyyatın 2030-cu ilə qədər 730 milyard dolları ötəcəyi proqnozlaşdırılır. Təşkilatın Kosmos Məsələləri Ofisinin (OOSA) direktoru Aarti Holla-Maini deyib: “Kosmos uzaq xəyal deyil. Bu, artıq ortaq reallıqdır. Birlikdə fəaliyyət göstərsək, bu, Yer kürəsinin ən aktual problemlərinin həllinə kömək edə bilər”.
Ümumdünya Kosmos Həftəsinin builki mövzusu ictimaiyyəti Ay bazalarından tutmuş uzunmüddətli orbital missiyalara qədər Yerdən kənarda həyatı təsəvvür etməyə dəvət edir. Lakin planetdən kənarda həyatı təmin edən bir çox texnologiya artıq Yerdəki gündəlik həyatın da əsasını təşkil edir. Günəş panellərindən tutmuş su təmizləmə sistemlərinə qədər kosmik tədqiqatlardan doğan yeniliklər sənaye və ev təsərrüfatlarını dəyişdirdir. Peyk əsaslı GPS, hava vəziyyətinin monitorinqi və telekommunikasiya əvəzolunmaz hala gəlib.
Bununla belə, məkan getdikcə sıxlaşır. 2024-cü ilə qədər aktiv peyklərdən tutmuş sıradan çıxmış kosmik gəmilərə və hissələrinə qədər 45.000-dən çox insan istehsalı obyekt Yer kürəsinin ətrafında dövr edir. Qarşıdakı illərdə kosmosda daha minlərlə toqquşma və kosmik tullantıların artması gözlənilir.
OOSA ölkələrə tullantıların azaldılması və “kosmik nəqliyyatın idarə edilməsi” daxil olmaqla, davamlılıq standartlarını təyin etməyə kömək edir. O, BMT-nin orbitdəki obyektlərin reyestrini saxlayır, həmçinin təhlükəsiz və ədalətli girişi təmin edən beynəlxalq müqavilələrə uyğunlaşdırılmış milli qanunları dəstəkləyir.
BMT bildirir ki, 2030-cu ilə qədər elmi tədqiqatlardan tutmuş kommersiya təşəbbüslərinə qədər 100-dən çox kosmik missiya planlaşdırılır. OOSA-nın “Hamı üçün bir Ay” təşəbbüsü Yerin təbii peykinin kəşfiyyatını təhlükəsiz, dinc və əhatəli saxlamaq üçün bu səyləri əlaqələndirir. “Bu missiyalar bilik və inkişaf üçün böyük imkanlar təklif edir, lakin onlar həm də diqqətli idarəetmə və planlaşdırma tələb edir”, -deyə xanım Holla-Maini bildirib.
Kosmos təkcə varlı dövlətlər üçün deyil, başqaları üçün də tədrici inkişaf üçün bir vasitədir. BMT ilk peyklərinin yaradılmasında Keniya, Nepal və Qvatemala da daxil olmaqla bəzi ölkələrə yardım edib və hökumətlərə fəlakətlərə cavab, iqlim monitorinqi, ərzaq təhlükəsizliyi üçün kosmik məlumatlardan istifadə etməkdə dəstək verib. Peyk görüntüləri həm də ətraf mühitin qorunmasına kömək edir, dövlətlərə qeyri-qanuni balıq ovu ilə mübarizə aparmağa, meşə yanğınlarına nəzarət etməyə və meşələrin qırılmasının qarşısını almağa imkan yaradır.
Çoxtərəfli əməkdaşlıq, xüsusən də özəl şirkətlər və geosiyasi gərginliklər artdıqca, kosmosun münaqişəsiz və hamı üçün əlçatan olması çox vacibdir. Kosmosa səfər edən və ya kosmik fəzada olmayan BMT-nin hər bir üzv dövləti idarəetmədə söz sahibi olmalıdır.
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
.jpg)
.jpg)
USD
EUR
GBP
RUB