Sevgi, yoxsa həvəs? - ARAŞDIRMA

Həyatda ən mühüm qərarlardan biri ailə qurmaqdır. İnsanın həyatda böyük seçimlər üçün fürsətləri çox olmur. Yetkinlik həddinə çatmış insan ağıl və iradəsi ilə mühüm mövzularda seçim aparmalıdır. Lakin elə insanlar var ki, valideynlərin məcburiyyəti ilə özlərinə uyğun olmayan insanla ailə qurmağa məcbur olurlar.

Bu dövrdə düzgün seçim aparmış gənc böhran yaşamır, çaşqınlıq içində olmur. Düzgün seçim insanın həyatını behiştə çevirir. Heç bir başqa seçim insanı belə xoşbəxtliyə çatdıra bilməz. Ailə mövzusuna gəldikdə düzgün seçimin əhəmiyyəti azalmır. Sırf evlilik yaşı gəlib deyə uyğun olmayan biri ilə ailə qurmaq fikrindən qaçmaq lazımdır. Düzgün həyat yoldaşı seçimi insan həyatını şirinləşdirir.

Quran ayələrindən də aydın olur ki, gənclik dövrü olduqca həyati əhəmiyyətli bir dövrdür. İnsanda yetkinlik əlamətləri görünəndə o özünü ailə həyatına hazırlamalıdır.

Gənclərin yaşı artdıqca ailə qurmaq şəraiti ağırlaşır. Çünki artıq şəxsiyyət formalaşır, xasiyyətlər möhkəmlənir. Xarakteri, fikirləri dəyişmək çətinləşir. Yaş ötdükdən sonra ailə quranların bir-birinə uyğunlaşması çətin olur. Psixoloqlar bu fikirdədir ki, xarakter formalaşdıqdan sonra onu dəyişmək çətin olur.

Alış-veriş edərkən insanlar düşünür və ölçürlər. Həyatın ən vacib qərarlarından birini qəbul edərkən bir əşyanın alınmasında göstərilən diqqəti göstərməmək, evliliyi şansa buraxmaqdan başqa bir şey deyil.

Doğru insanı necə seçmək olar?

Bu gün xüsusilə gənclər evlənməyə çılğın xəyallar və gerçək olmayan gözləntilərlə başlayırlar. Evlənmək qərarında insanın xarakterinə, evlilikdən nə gözlədiklərinə, həyat fəlsəfəsinə və s. Ancaq varlı, yaraşıqlı və ya yüksək vəzifələr tutmaq nə o insanı nə yaxşı bir adam, nə də yaxşı bir qadın edir. Real olmayan pul dəyərləri və fiziki gözəllik kimi səbəblərdən təməli atılan evliliklər inkişaf etməməyə məhkumdur. Ancaq gerçək gözləntilər üzərində qurulan evliliklər, təməl möhkəm olduğu üçün gələcəkdə problemlər olsa da, özlərini toplayır. Evlilik uzun bir yoldur, gözləntilər də evliliyə aid olan mənanı müəyyənləşdirir. Evlilikdən yüksək gözləntilər, ər-arvad arasında yaşanan problemlərin ən vacib səbəblərindən biridir. Çünki evlilikdə yüksək gözləntilər qarşılanmır, insanda xəyal qırıqlığına səbəb olur. Buna görə də evlilik uzun bir yola çıxmaq kimi qəbul edilməli və pis və yaxşı günlərin ola biləcəyi hesablanmalıdır. Əhəmiyyətli olan, evliliyin paylaşım nöqtəsində necə yaşanacağını və ortaq dəyərlərin olub olmadığını bilməkdir. Bununla birlikdə, evlilik qərarında hər şeyin insanın nəzarəti altında olması və yüzdə yüz ahəng tapması mümkün deyil. İnsanlar gözlədiklərinin və hədəflərinin bir-biri ilə 70-80 % nisbətində uyğun olduğunu və bir-birlərini tanımaq haqqında kifayət qədər məlumata sahib olduqlarını düşünsələr, evlənməyə qərar verə bilərlər. Paylaşılan hədəflər və gözləntilər bir həyat yoldaşının digərinə hakim olmasına səbəb olmamalıdır. Hər iki tərəf özlərini azad hiss etməli və şəxsiyyətlərini yaşamalıdırlar. Həyat yoldaşları ümumi gözləntilər və hədəflər üçün enerji sərf edərkən, hadisələrə və münasibətlərə iki nəfər kimi baxmağı bacarmalıdırlar.

SİA mövzu ilə bağlı araşdırma apararaq, sosioloqdan və ekspertdən fikirlərini öyrənməyə çalışıb:

Məsələ ilə bağlı sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu danışıb: “Keçmişdə dərindən sevib ailə quranlar var idi. Amma bir çoxları üzünü görmədiyi insanla da ailə qururdular. Valideynlər məsləhət görürdülər evlənirdilər. Amma keçmişdə cəmiyyət, dəyərlər, ailə haqqında təsəvvürlər başqa idi. İndi isə tam başqadır. Əvvəla keçmişdəki insanlar indiki qədər hələ sosiallaşmamışdılar. Bir qədər onlarda mənəviyyata köklənmiş hissiyyat, indikindən biraz daha güclü idi. Ona görə də, həmin mənəviyyata dəyər verən gənclər daha çox dərindən sevə bilirdilər. Amma hal-hazırda zəmanə dəyişilib. Teleseriallar, informasiya məkanındakı dəyişikliklər ətrafda baş verənlər insanları elə sosiallaşdırıb ki, bir çoxları dərindən sevə bilmək qüdrətini itirib. Ona görə də, insanlarda hal-hazırda dərindən sevmək faktları azalıb. Sadəcə olaraq ailə qurarkən mənəvi dəyərlərə üstünlük verilməsi üçün çalışmaq lazımdır. Həmin o sevgi hisslərinə daha çox üstünlük verilsin”.

Sosioloq həmçinin qeyd edib ki, insanlar bir-birinə qəlbən yaxın olan, ümumi maraqları eyni olan insanla ailə qurmağa diqqət etməlidirlər. İndi cəmiyyət çox dəyişib. Ailə quranlar xüsusilə ata-anadan ayrı qalan ailələrdə bir müddət sonra həyata maraqlarının, baxışlarının fərqli olduğunu görürlər. Fərqli olduqda ziddiyyət yaranır. Belə olduqda isə cəmiyyətdə insanları ailə dəyərlərindən yayındıran komponentlər, faktlar çoxalır və başları başqa işlərə qarışır, artıq həyat yoldaşı əvvəlki kimi maraq kəsb eləmir. Bunun nəticəsində də ailədə gərginlik yaranır. Burada sosial şəbəkələr çox böyük rol oynayır. Əvvəllər ailə ilə bağlı istənilən dəyər müqəddəs sayılırdı. Ailə haqqında çox müqəddəs düşünülürdü. İndi isə həmin düşüncələr yoxdur. İnsanlar ailə qurarkən çox diqqətli olmalıdırlar. Elə biri ilə ailə qurmalıdırlar ki, həm maraqlar bir-birinə yaxın olsun, həm də məşğuliyyətcə də yaxın olsun, həm də dünya görüşləri ilə yaxın olsunlar. Həvəs xatirinə evlənməkdən çəkinmək lazımdır. Cəmiyyət günü-gündən mürəkkəbləşir, həssaslaşır. Ona görə də belə cəmiyyətdə ailə qurarkən ehtiyatlı olmaq lazımdır”.

Daha sonra mövzu ilə bağlı “Təmiz Dünya” Qadınlara Yardım İctimai Birliyinin sədri Mehriban Zeynalova da fikirlərini bildirib: “Keçmişdə də ailə qurarkən valideynlər müdaxilə edirdi. Əksər insanlarda isə öz iradələri əsasında seçim olurdu. Müstəqillikdən sonra sevmək, ailə qurmaq məsələsi daha çox aktuallaşdı. Amma SSRİ dövründə valideynlərin iradı, təsiri, seçimi daha böyük rol oynayırdı. İndi isə evlənəndən sonra ailələr daha çox müdaxilə edir. Düşünürəm ki, ailə qurarkən sevgi də olmalıdır, məsuliyyət də. Yəni ailə quran şəxslər məsuliyyəti başa düşüb, daha sonra ailə qurmalıdırlar. Qarşısındakının, ailə üzvlərinin məsuliyyətini, öhdəliyini anlamayan gənclər evlənməyə tələsməməlidirlər”.

Məsələ ilə bağlı paytaxt sakinlərin fikirlərini öyrənməyi də unutmadıq:

Paytaxt sakini Qönçə Quliyeva: “Mənə görə sevgi ən dəyərli hissdir. Lakin insanın sevməsi üçün ilk öncə o sənin diqqətini cəlb edir. Daha sonra xoşlanırsan. Əgər, xoşlandığın insanı yaxından tanımağa başlasan, onda səndə sevgi hissi yaranar. Sevgi əslində böyük məfhumdur. Həvəsə gəldikdə isə həvəs sevgiyə də çevrilə bilər və ya həvəs olaraq da qalar bilər. Həvəs gəlib keçicidir. İnsanın müəyyən dönəmində hiss kimi yaranır və formalaşır. Həvəsi sevgi ilə qarışdırırlar. Həvəs keçici hissdir, sevgi isə qalıcıdır. Həvəs 1il, 6 ay, 8 ay müddətində olur. Həvəsi sevgi adlandırmaq olmaz və ya sevgi ilə qarışdırmaq olmaz. Məsələn bir insanı sevməklə, çox istəmək fərqli anlayışlardır. Sevgi bütün canlılara məxsusdur”.

Paytaxt sakini Ayşən Sadıxzadə: “Sevgi çox şeydir. Amma hər şey demək deyil. Məncə insan 60 faiz ürəklə, 40 faiz də beyinlə düşünüb qərar verməlidir. Ən önəmlisi isə qarşılıqlı hörmətdir. Düşünürəm ki, hörmət sevgidən daha üstün bir amildir”.

Paytaxt sakini Murad Qurbanlı: “Mənə görə, əsas məntiqdir. Çünki məntiqlə hansı bir işi görsən, yanılmazsan. Amma sevgi və yaxud o dediyiniz həvəs kimi duyğular, hislər sizi yanılda bilər. Bir sözlə sevgi, bu və ya digər hislər gəlib keçicidir. Çünki hər şeyin bitdiyi kimi bir gün o sevgi də bitir, həvəs də”.

Paytaxt sakini Nuray Abbasova: “Məncə həvəs. Sevgi bir yerdən sonra bitir. O bitdikdə isə qarşımızdakı şəxs yeni həvəslər ardınca qaçır. Yəni, sevgi bitə bilər. Amma maraq, həvəs daimi olur”.

Cütlüklərin evlilikdə uyğun olduğu düşünülən qədər vacib deyil. Bu mövzuda aparılan araşdırmalar cütlüklərin ümumi hədəflərinin şəxsiyyət harmoniyasından daha vacib olduğunu ortaya qoyur.

Bəs, hansı insanlar bir-birinə daha uyğundurlar?

Sualın cavabının axtarıldığı bir araşdırmada uyğun şəxsiyyətlərlə həyat yoldaşlarının evliliyi uzun illər izlənilin. Nəticə olaraq, bu cütlüklər arasındakı boşanma nisbətinin cəmiyyətdəki boşanma ilə eyni olduğu görülmüşdür. Bu, ər-arvadın öz şəxsiyyətlərini yaşamaları və ortaq hədəflərə evlilikdəki şəxsiyyətlərin harmoniyasından daha çox oxşar bir hərəkət yolu ilə nail ola bilmələrinin daha vacib olduğunu göstərir. Bu səbəbdən evlənməyə qərar verən şəxs özünə "Evlilikdən nə gözləyirəm və nə etməliyəm?" deyə düşünməlidir.

Fərqlər barəsində güzəştə getmək

Ənənəvi ailə quruluşunda fərqli mədəniyyətlərdən olan fərdlərin bir-biri ilə evlənməsi nadir deyil. Son illərdə ünsiyyət imkanlarının artması, fərqli mədəniyyətlərdən olan insanların eyni mühitdə görüşməsinə zəmin yaradıb. Xüsusilə internetin yayılması ilə fərqli və hətta əks mədəniyyət dəyərlərinə sahib insanların evliliyinin şahidi olduq. Ər-arvadın əsas məsələlərdə bərabər olması evlilik üçün idealdır. Kişilərin və qadınların hadisələrə, əşyalara və insanlara eyni gözlə baxma qabiliyyəti, bənzər olmasa da, oxşar mədəni dəyərlərə sahib olmaq sağlam münasibətlər üçün lazımdır. Çünki insanın düşüncə tərzi və zehni vəziyyəti, uşaqlıqda böyüdüyü mədəniyyətin təsiri ilə formalaşır və bunlar davranışında əks olunur. Mədəniyyət, bir insanın oturub durmasını, hətta danışmasını, yeməsini və ya içməsini müəyyənləşdirir. Yemək yeyərkən, söhbət edərkən və s. Əlbəttə, cəmiyyətdə necə davranacağını bilməyən birinin və bunları bilən birinin birlikdə yaşaması çətin olacaq. Bu baxımdan mədəni bərabərlik vacibdir.