Ucuz geyimin bahalı tərəfi: İkinci əl geyimlərin mənfi təsirləri - ARAŞDIRMA

Azərbaycanda ikinci əl geyim mağazalarına maraq son illərdə artmaqdadır. Buna səbəb həm ekonomik, həm də ekoloji və estetik yanaşmalardır. Bir çox insan həm keyfiyyətli, orijinal brend geyimləri daha münasib qiymətə əldə etmək, həm də fərqli və retro üslublu tərz yaratmaq üçün bu mağazalara üstünlük verir.

SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.

İkinci əl geyim mağazaları (bəzən “second hand”, “thrift store” və ya “vintage shop” kimi tanınır) müxtəlif səbəblərlə istifadə olunmuş, lakin yararlı və təmiz geyimlərin satışını həyata keçirən yerlərdir.

Azərbaycanda bu sahədə əsasən 3 tip fəaliyyət forması müşahidə olunur:

1. Fiziki mağazalar

2. Onlayn satış səhifələri (Instagram, Facebook, WhatsApp)

3. Xeyriyyə məqsədli ikinci əl geyim aksiyaları və bazarları

Bakı və böyük şəhərlərdə populyar mağazalar

1. Second Life Baku

• Bakıdakı ən tanınmış ikinci əl geyim mağazalarından biridir.

• Burada Avropadan gətirilmiş orijinal brend geyimlər münasib qiymətlərlə satılır.

• Bəzi geyimlər vintage və retro üslubundadır.

• Sosial mediada aktivdirlər.

2. La Boutique Vintage

• Daha çox retro və klassik tərzli geyimlər təklif edir.

• Hədəf auditoriyası kreativ və fərqli geyim tərzi axtaran gənclərdir.

3. Chelebi Store

• Orijinal brend məhsulların ikinci əl və ya outlet versiyalarını satır.

• Tez-tez “sample sale” və ya “vintage bazar” tədbirləri keçirir.

4. Bakı Vintage Market

• Aylıq və ya dövri olaraq keçirilən yarmarka tipli tədbirdir.

• Burada fərdi satıcılar və dizaynerlər ikinci əl geyim və aksesuarlarını təqdim edir.

Onlayn platformalar

Instagram səhifələri:

• @secondhandbaku

• @thriftstore_baku

• @vintagestore.az

• @cheap_clothes_baku

Bu səhifələrdə geyimlərin şəkli, ölçüsü və qiyməti paylaşılır və sifarişlər DM və ya WhatsApp üzərindən qəbul olunur. Bəziləri çatdırılma xidməti də təklif edir.

Facebook qrupları:

• “Bakı Second Hand”

• “Second Hand Clothes Baku”

• Bu qruplarda həm fərdi satışlar, həm də mübadilə (barter) təklifləri olur.

Satılan məhsullar:

• Kişi, qadın və uşaq geyimləri

• Aksesuarlar (çantalar, şərflər, bijuteriyalar)

• Ayaqqabılar

• Bəzən ev tekstili (pərdə, dəsmal, çarpayı dəstləri)

İkinci əl mağazalarının üstünlükləri

Qiymət- Yeni məhsullardan qat-qat ucuzdur

Ekoloji- Tullantının azalmasına və təkrar istifadəyə töhfə verir

Unikal üslub- Kütləvi geyimlərdən fərqli, fərdi stil yaratmaq imkanı verir

Brend əlçatanlığı- Brend məhsulları daha ucuz qiymətə almaq mümkündür

Çətinlik və məhdudiyyətlər

• Ölçülərdə məhdud seçim

• Bəzən istifadə izləri və ya kiçik defektlər

• Gigiyena ilə bağlı şübhələr (lakin tanınmış mağazalar hamısını yuyulmuş və təmiz şəkildə təklif edir)

• Hər kəsin psixoloji olaraq ikinci əl geyimə rahat yanaşmaması

Azərbaycanda ikinci əl geyim mağazaları artıq təkcə maddi çətinlik yaşayanların deyil, həm də moda ilə maraqlanan, ekoloji şüurlu, unikal stil axtaran şəxslərin seçiminə çevrilib. Yaxın gələcəkdə bu sahənin daha da inkişaf edəcəyi, yeni butiklərin və onlayn platformaların yaranacağı gözlənilir.

İkinci əl geyim almağın bir sıra üstünlükləri olsa da (məsələn, ucuz qiymət, ekoloji yanaşma, fərdi stil), bəzi mənfi tərəfləri və riskləri də mövcuddur. Bu risklər həm gigiyenik, həm psixoloji, həm də praktik səviyyədə özünü göstərə bilər.

İkinci əl geyim almağın əsas mənfi tərəfləri

Gigiyenik risklər

İkinci əl geyimlərin əvvəlki sahibləri tərəfindən necə istifadə edildiyi məlum deyil. Bu səbəbdən müəyyən gigiyenik təhlükələr yarana bilər:

• Dəri xəstəlikləri riski (məsələn, göbələk infeksiyaları, bit, uyuz və s.)

• Allergik reaksiyalar (tozv ə ya əvvəlki istifadəçidən qalan maddələr səbəbilə)

• Gigiyenik təmizlənmə zəif aparılıbsa, bakteriya və virusların qalma ehtimalı

• Ayaqqabı və alt geyimlərdə bu risk daha yüksəkdir (çünki birbaşa dəri ilə təmasdadır)

Alınan ikinci əl geyimlər mütləq yüksək temperaturda yuyulmalı, mümkün olduqda buxar və ya dezinfeksiyaedici maddələrlə təmizlənməlidir.

Psixoloji və sosial məsələlər

• Bəzi insanlar üçün “başqasının geydiyi geyimi geymək” fikri narahatlıq və ya psixoloji diskomfort yarada bilər.

• İctimai baxış bəzən mənfi ola bilər, xüsusilə “yeni geyim geymək” status göstəricisi kimi qəbul edilən cəmiyyətlərdə.

• Ailələrin bəziləri uşaqlarına ikinci əl geyim geydirməyi uyğun saymır.

Uyğun ölçü və model problemləri

• İkinci əl mağazalarda ölçülər təsadüfi və məhduddur, istədiyin ölçüdə və modeldə geyim tapmaq çətindir.

• Geyimlərin bədənə uyğunluğu zəif ola bilər.

• Qüsurlar (ləkə, tikiş problemi, rəng solması, düymə çatışmazlığı və s.) mümkündür.

Almazdan əvvəl geyimi diqqətlə yoxlamaq və sınamaq tövsiyə olunur (əgər mümkündürsə).

Dəyər və keyfiyyətlə aldanma riski

• Bəzi satıcılar ikici əl geyimi orijinal və ya “yenidir” adıyla təqdim edə bilər.

• Saxta brend məhsullar ikinci əl adı ilə satıla bilər.

• Qiymət bəzi hallarda yeni geyimlərə yaxın ola bilər (xüsusilə vintage və ya retro geyimlərdə).

Qanuni və əxlaqi narahatlıqlar

• Bəzi geyimlər oğurluq malı ola bilər və ya icazəsiz şəkildə satılır.

• İanə üçün verilmiş geyimlərdən kommersiya məqsədi ilə sui-istifadə oluna bilər.

Stil və trendlə uyğunsuzluq

• Müasir trendlərə uyğun geyim tapmaq çətin ola bilər.

• Bəzi geyimlər çox köhnəlmiş və ya dəbdən düşmüş ola bilər.

• Moda yönümlü insanlar üçün ikinci əl seçimləri məhdud görünə bilər.

İkinci əl geyim almaq qənaətcil və ekoloji baxımdan müsbət olsa da, alıcı bu prosesə şüurlu yanaşmalı, gigiyena və keyfiyyət məsələlərini diqqətlə yoxlamalıdır. Xüsusilə alt geyimlər, uşaq geyimləri, ayaqqabılar və birbaşa dəri ilə təmasda olan məhsullar daha diqqətlə seçilməlidir.

Dünyada ikinci əl geyim sənayesi son illərdə böyük sürətlə inkişaf edir və bu sahə artıq təkcə maddi imkanı məhdud şəxslərə deyil, həm də ekoloji düşüncəli, stil sahibi və şüurlu istehlakçı profillərinə xitab edən qlobal moda hərəkətinə çevrilib.

Dünyada ikinci əl geyim bazarı: Ümumi mənzərə

İkinci əl geyim sənayesi necə böyüyür?

• 2023-cü ilin statistikalarına görə, qlobal ikinci əl geyim bazarının dəyəri 177 milyard dolları keçib.

• ThredUp və GlobalData kimi analitik şirkətlərin hesabatlarına əsasən, bu bazar 2030-cu ilə qədər təxminən iki dəfə böyüyəcək.

Ekoloji tərəfi və davamlı moda

İkinci əl geyimlərin yayılması “davamlı moda” (sustainable fashion) anlayışının bir hissəsidir. Hazırda tekstil sənayesi dünyanın ən çox çirkləndirən sahələrindən biridir:

• 1 köynəyin istehsalında 2700 litr su sərf olunur

• Tekstil tullantılarının təkrar emalı aşağı səviyyədədir

• Fast fashion brendləri ildə milyonlarla geyimi zibilə atır

Bu problemlərə cavab olaraq, ikinci əl geyim istifadəsi:

• Tullantının azaldılması

• Suyun və enerji resurslarının qorunması

• İstehlakçının daha etik seçimlər etməsi üçün bir vasitə rolunu oynayır.

Dünyada ikinci əl geyim yalnız ucuz alternativ deyil, həm də:

• ekoloji məsuliyyətli seçim,

• şəxsi tərzin ifadəsi,

• texnologiya dəstəyi ilə inkişaf edən qlobal trend halını alıb.

Ayşən Vəli