Zaman keçdikcə həyat tərzimiz, iş üsullarımız və peşələrə olan tələbat dəyişir. Texnologiyanın inkişafı, avtomatlaşdırma, süni intellekt və rəqəmsallaşma bir çox sahələrdə insan əməyinin yerini almağa başlayıb. Nəticədə, bəzən illərlə öyrənilən, nəsildən-nəslə ötürülən sənətlər və peşələr unudulmaq üzrədir. Bu dəyişiklik təkcə iqtisadiyyata deyil, həm də mədəni irsimizə və sosial həyata təsir göstərir.
SİA mövzu ilə bağlı araşdırma edib.
Dünyada vəziyyət
Dünyada texnologiyanın sürətli inkişafı bir çox ənənəvi peşələri arxa plana keçirib. Məsələn:
Poçt daşıyıcıları – elektron poçt və onlayn mesajlaşma xidmətlərinin geniş yayılması ilə bu peşəyə ehtiyac azalıb.
Kassirlər – bir çox ölkələrdə marketlərdə özünəxidmət aparatları kassirlərin yerini tutub.
Telefon operatorları və katibələr – avtomatik cavab sistemləri və süni intellekt əsaslı xidmətlər sayəsində bu işlər də tədricən yoxa çıxır.
Fotoqraflar (klassik üsulla işləyənlər) – rəqəmsal fotoaparatlar və mobil telefonlar peşəkar filmli fotoqrafiyanı arxa plana salıb.
Dəmirçi və dərzi kimi əl sənətkarları – fabrik istehsalı və kütləvi istehsal məhsulları əl işlərinə olan marağı azaldıb.
Beynəlxalq hesabatlara görə, növbəti 10–20 il ərzində ən azı 25–30% peşə ya tamamilə yox olacaq, ya da avtomatlaşdırılacaq. Bu, xüsusilə təkrar olunan, mexaniki işlərə aiddir.
Azərbaycanda vəziyyət
Azərbaycanda da bənzər proseslər müşahidə olunur.
Çobanlıq, dəmirçilik, xalçaçılıq, dulusçuluq kimi qədim sənətlər gənc nəsil arasında az maraq doğurur. Əvvəllər bu peşələr kənd təsərrüfatının və mədəniyyətin ayrılmaz hissəsi idi, indi isə yalnız az sayda ustalar tərəfindən yaşadılır.
Poçt və kassir xidməti də rəqəmsal ödəniş sistemlərinin və onlayn ticarətin geniş yayılması ilə tədricən azalır.
Kitab çapı və redaktə ilə bağlı texniki və çap işləri də elektron kitabların artması ilə əvvəlki qədər aktuallığını itirir.
Əl toxuculuğu və tikiş sənəti artıq sənət məktəblərində az tədris olunur, çünki fabrik məhsulları bazara hakim olub.
Bununla belə, bəzi bölgələrdə dövlətin dəstəyi ilə unudulmaqda olan peşələrin qorunması və gənclərə öyrədilməsi istiqamətində layihələr həyata keçirilir. Məsələn, xalçaçılıq və bədii sənət sahələrində “ASAN Peşə” və “DOST Mərkəzi” vasitəsilə yeni ustalar yetişdirilir.
Unudulan peşələr sadəcə iqtisadi dəyərlərini deyil, mədəni və mənəvi dəyərlərini də özündə daşıyır. Texnologiya həyatımızı asanlaşdırsa da, ənənəvi sənətlərin qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi cəmiyyətin məsuliyyətidir.
Bugünkü çağırış – keçmişi qorumaqla gələcəyə uyğunlaşmaqdır.
Ayşən Vəli
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
.jpg "Ramiz Mehtiyev Kimin Əli İlə Vurulub - HƏQİQƏTLƏR ÜZƏ ÇIXIR!")
.jpg)
USD
EUR
GBP
RUB