...1964-cü ildə Kanada ekspedisiyası Pasxa adasında torpaq nümunələri topladı, onlardan birində Streptomyces hygroscopicus bakteriyası vardı. Bu ekspedisiya dünyaya sonradan immunosupressant və transplantasiya və kardiologiyada "qızıl standart" olan antibiotik rapamisini verdi.
Bu gün xərçəng, diabet, neyrodegenerativ xəstəliklər və hətta qocalmanın müalicəsi kimi öyrənilir.
SİA-nın əldə etdiyi məlumata görə, bu barədə The Conversation yazır.
Rapamisin elmi sensasiyaya çevrildi və şirkətlər üçün milyardlarla dollar qazandı, lakin adı dərmanı borc verən Rapa Nui xalqı heç bir fayda görmədi.
Əslində, kəşf tarixi onlardan demək olar ki, bəhs etmir. Kanadalılar Stenlei Skorina və Jorja Noqradi-nin rəhbərlik etdiyi ekspedisiya bioloji materiallar, 200-dən çox torpaq, bitki nümunələri toplayaraq minə yaxın yerli sakin arasında sorğu keçirib.
Adalıların iştirakı hədiyyələr və yerli keşiş vasitəsilə inandırma yolu ilə təmin edildi.
Bu gün bir çox tarixçilər bu layihəni “elmi müstəmləkəçilik” nümunəsi adlandırırlar: ağdərili tədqiqatçılar yerli əhaliyə onların tarixinə, mədəniyyətinə və qarışıq əcdadlarına məhəl qoymadan “canlı laboratoriya” kimi yanaşırdılar.
Daha sonra alim Surendra Seqal molekulu təcrid etdi və kommersiyalaşdırdı, lakin əsas nəşrlərdə nə Noqradi, nə də ekspedisiyanın özü qeyd edilmədi.
O vaxtdan bəri, rapamisin tibbi ədəbiyyatda ən çox istinad edilən dərmanlardan birinə çevrildi, lakin Rapa Nui heç vaxt təzminat almadı.
"Biopirasiya" və yerli əhalinin hüquqları məsələsi yalnız onilliklər sonra, Bioloji Müxtəliflik haqqında Konvensiya (1992) və BMT-nin Yerli Xalqların Hüquqları Bəyannaməsi (2007) kimi beynəlxalq müqavilələrin meydana çıxması ilə ortaya çıxdı.
Nazlı Almuradova
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
.jpg "ÖZƏL: Ahıllara necə dəyər veririk?")
.jpg "İrana hücum gözlənilir - DƏHŞƏTLİ SSENARİ")
USD
EUR
GBP
RUB