...Qərb Rusiyanın pilotsuz təyyarələrinin müdaxiləsinə ayılır.
SİA-nın məlumatına görə, “The Telegraph” yazır ki, bütün Avropada insidentlər dalğası artmaq təhlükəsi yaradır. Sentyabrın 9-da saat 23:30 radələrində təxminən 20 pilotsuz təyyarə Belarusdan Polşanın hava məkanına keçdi – bu hadisə NATO ilə az qala toqquşmaya səbəb oldu və Avropaya bir sıra həyəcanverici hücumların yalnız başlanğıcıdır.
Aşkar edilmiş dronların çoxu İranın Şahed dizaynına əsaslanan ucuz “Gerbera” dronları idi; ən azı dördü Polşa və müttəfiq döyüşçülər tərəfindən vuruldu.
Rusiya NATO sərhədlərini qəsdən keçmək ittihamlarını rədd edir, lakin o vaxtdan Rumıniyanın hava məkanına müdaxilələr və müxtəlif Avropa ölkələri üzərində çoxsaylı naməlum görüntülər daxil olmaqla, digər insidentlər də qeydə alınıb.
Hadisələrin miqyası...
Son həftələrdə Almaniya, Belçika, Fransa, Norveç, İsveç, Finlandiya, Litva və Danimarkadan dronlarla bağlı hesabatlar gəlib.
Cümə axşamı Münhen hava limanında dron aşkar edildiyi üçün müvəqqəti bağlanıb.
Danimarkanın baş naziri Mette Frederiksen artıq bir neçə müşahidəni Moskva ilə əlaqələndirib və qətiyyətli cavab verməyə çağırıb, baxmayaraq ki, bəzi ölkələr hələ də Rusiyanın məsuliyyətinə dair konkret sübutlar açıqlamayıb.
Bəzi pilotsuz təyyarələrin “kölgə donanmasına” aid olan tankerlərdən – sanksiyalardan yayınmaq üçün istifadə olunan gəmilərdən buraxılmış ola biləcəyinə dair şübhələr var.
Keçən həftə Fransa dronların müşahidə dalğası zamanı Baltik dənizi ilə üzən “Borakay” gəmisini müvəqqəti olaraq dayandırıb. Rusiyanın Geranium PUA-ları (dəyişdirilmiş Şahed-136) böyük miqdarda istehsal olunur: məlumatlara görə, Alabuqadakı bir zavodda istehsal gecə-gündüz işləyir. Bu dronlardan tez-tez uzun məsafələrə dağıdıcı zərbələr endirməyə qadir olan “kamikadze” zərbə təyyarələri kimi istifadə olunur.
Avropa üçün təsirlər: Passiv müşahidədən aktiv müdafiəyə qədər...
Avropa liderləri getdikcə daha çox başa düşürlər ki, təhlükə realdır və sistematik şəkildə nəzarət altına alınmalıdır. Kopenhagendə bir həftə davam edən görüşdə İsrailin “Dəmir Qübbə”sinə bənzər radarlar, sensorlar və ələ keçirmə sistemləri şəbəkəsi olan “dron divarı” ideyası müzakirə edilib. Hazırda belə kontinental sistem mövcud deyil.
Xüsusilə, Böyük Britaniya, ilk növbədə, Hərbi Hava Qüvvələri və bir neçə esmines tərəfindən müdafiə olunur. İqtisadi dilemma aydındır: milyonlara başa gələn raketlə ucuz pilotsuz təyyarəni vurmaq səmərəsizdir.
Buna görə də, hökumətlər və özəl şirkətlər sərfəli həllər axtarırlar - ucuz ələ keçiricilər, lazerlər, elektron əks tədbirlər, ələ keçirən dronlar və digər texnologiyalar.
Startaplar və bazar reaksiyası: Sürətə qarşı bürokratiya...
Hücum dalğasına cavab olaraq yeni müdafiə startapları yaranır.
Helsing, Kraken və Cambridge Aerospace kimi şirkətlər aşağı qiymətli kəsicilər, pilotsuz patrul qayıqları və digər platformalar təklif edirlər.
Müdafiə texnologiyaları sektoruna investisiyalar 2025-ci ildə artıq rekord səviyyəyə çatıb və bəzi sahibkarlar kütləvi miqyaslı muxtar müdafiə sistemlərini sürətlə inkişaf etdirmək üçün "Manhetten Layihəsi"nə çağırırlar.
Eyni zamanda, özəl sektorda innovasiyaların sürəti ilə dövlət satınalmalarının yavaş tempi arasında ciddi uçurum var. Ekspertlər deyirlər ki, təhlükəyə cavab vermək üçün hökumətlər “illərlə deyil, aylarla” almağı öyrənməlidirlər – misal kimi Ukrayna üçün sürətlə avadanlıqlar alan Taskforce Kindred-i göstərmək olar.
Ukrayna və Rusiya: Hər iki tərəfdən insansız miqyas...
Ukraynadakı müharibənin göstərdiyi kimi, pilotsuz təyyarələr döyüş meydanını kökündən dəyişir: hər iki tərəf milyonlarla istehsal edir.
İddialara görə, Rusiya yüz minlərlə məhsul istehsal edib (Kreml əvvəlki illərdə bir milyondan artıq olduğunu iddia edir), Ukrayna da böyük miqdarda istehsalı artırıb.
Hava hücumundan müdafiə sistemlərini tükəndirən birdəfəlik və ya ucuz dron dalğaları Ukrayna döyüş meydanında reallıqdır.
Bu arada, ballistik və qanadlı raketlər ən böyük dağıdıcı qüvvəni yaratmağa davam edir. Artan müdafiə xərcləri və sənayenin sürətli səfərbərliyi mürəkkəb siyasi suallar doğurur: sosial proqramlara güzəştə getmədən artan istehsalı necə maliyyələşdirmək olar; müdafiə sənayesinin parçalandığı Aİ-də vahid müdafiə siyasətini necə təmin etmək olar; və Avropanın istehsal gücünün zərurət yaranarsa tez bir zamanda genişlənmək üçün yetərli olub-olmaması...
Gələcək kimin daha sürətli hərəkət edəcəyini müəyyən edəcək - aşağı qiymətli kəsiciləri və pilotsuz sistemləri tez bir zamanda əldə edə və yerləşdirməyə qadir olan dövlətlər və ya birdəfəlik dronları kütləvi şəkildə yerləşdirməyə qadir olan düşmənlər.
Əli Babayev
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB