Spirtli içki içmək qadınlara necə təsir edir? - ARAŞDIRMA

Qadınlarda alkoqol asılılığı artmaqdadır. Lakin alkoqoldan asılı qadınların xüsusi ehtiyacları indiyə qədər tibbdə nəzərə alınmayıb.

Qərb cəmiyyətlərində alkoqol istehlakı, əsasən, kişilər arasında yayılmışdır. Bununla belə, xəstəliklərin yayılması, təsirlənən ərazilər, görülə biləcək ehtiyat tədbirləri və rast gəlinmə tezliyi kimi məsələləri araşdıran epidemioloqlar, spirtli içkilərin qadınlara satışının artması və alkoqolun dəyişməsi səbəbindən qadınlar arasında alkoqol istehlakının artdığını müəyyən edirlər.

Bütövlükdə kişilər hələ də bir oturuşda qadınlardan iki dəfə çox yemək yeyirlər. Lakin bu ümumiləşdirmə gənclərə aid deyil. 1991-2000-ci il təvəllüdlü qadınlar da indiki kişilər qədər içki içirlər və bu nisbətdə onları geridə qoya bilərlər.

Alkoqolla əlaqəli sağlamlıq problemləri artmaqdadır

Qadınlar arasında spirtli içkilərlə bağlı problemlər yayılmaqdadır. ABŞ-da 2000-2015-ci illər arasında 45-64 yaş qrupunda serrozdan ölümlərin artım nisbəti kişilərdə yüzdə 21 olarkən, qadınlarda bu nisbət yüzdə 57 olmuşdur. 25-44 yaş qrupunda eyni səbəbdən ölümlərdə artım kişilərdə yüzdə 10 ikən, qadınlarda yüzdə 18 oldu.

Bundan əlavə, həddindən artıq spirt qəbulu ilə bağlı problemlər səbəbindən xəstəxanaların ilk yardım xidmətlərinə müraciət edən yetkin qadınlar arasında böyük artım var. Amma problem təkcə qadınların daha çox spirtli içki qəbul etməsində deyil, spirtin qadın orqanizminə təsirinin kişilərdən çox fərqli olmasıdır.

Tədqiqatlar göstərir ki, alkoqolun emal edilməsi üçün qaraciyərdə istehsal olunan spirt dehidrogenaz (ADH) fermenti qadınlarda daha azdır. Bundan əlavə, su spirtin paylanmasını asanlaşdırır, yağ isə spirti saxlayır. Qadınlarda daha çox yağ və daha az su olduğu üçün bədənin spirtə reaksiyası çox daha şiddətlidir.

Qadınlar daha asan asılılığa çevrilirlər

Alkoqol asılılığı və digər sağlamlıq problemləri kişilərə nisbətən həddindən artıq spirtli içki qəbul edən qadınlarda daha asan inkişaf edir. Alkoqol problemi olan qadınlar kişilərə nisbətən daha gec yaşda spirtli içki qəbul etməyə başlasalar da, daha qısa müddətdə alkoqol aludəçisi olurlar. Alkoqolun təsiriylə qaraciyər xəstəlikləri, ürək və sinirlərin zədələnməsi qadınlarda daha tez baş verir.

1990-cı illərə qədər spirtlə bağlı demək olar ki, bütün klinik tədqiqatlar yalnız kişilər üzərində aparılırdı. Bu araşdırmaların nəticələrinin qadınlar üçün də keçərli olacağı güman edilirdi.

1970-ci illərdə Harvard Universitetində alkoqolun qadınlara təsiri mövzusunda fəlsəfə doktoru olan psixiatriya professoru Şaron Uilsnakın tapıntılarından biri də alkoqol problemi olan qadınların uşaqlıqda tez-tez cinsi istismara məruz qalması idi.

Beyində həssaslıq

2000-ci illərdə alkoqoliklərin beyin skanları qadınların beyinlərinin spirtə daha həssas olduğunu göstərdi. Lakin Boston Universiteti Tibb Fakültəsinin anatomiya və neyrofiziologiya professoru Marlene Oscar-Berman bir şey fərq etdi. Uzun müddət spirt istifadə edən kişilərin beynindəki "mükafat mərkəzi" spirt istifadə etməyən kişilərə nisbətən daha kiçik idi. Beynin bu bölgəsi motivasiya, qərar qəbul etmə və əsas sağ qalma instinktlərinə təsir göstərir. Ancaq alkoqollu qadınlarda mükafat mərkəzi alkoqolsuz qadınlardan daha çox idi. Bu, o demək idi ki, alkoqolik qadınların beyni kişilərə nisbətən daha az zədələnir.

Berman vurğulayır ki, bu tapıntı çox təəccüblüdür, çünki o vaxta qədər qadınların beyninə alkoqolun səbəb olduğu zərərin daha çox olacağına dair geniş bir fikir var idi. Ancaq elm adamları bu fərqin niyə baş verdiyini hələ bilmirlər. Bu cür tapıntılar göstərir ki, alkoqol və aludəçiliklə bağlı cinsin xüsusi tədqiqatlarına əhəmiyyət verilməlidir.

Qadın müalicə qrupları

Harvard Tibb Məktəbinin psixologiya professoru Davn Sugarman, alkoqol asılılığı olan qadınların yalnız qadınlardan ibarət müalicə qruplarında daha yaxşı nəticələr əldə etdiyini söylədi. Bundan əlavə, qadınlara cinsi asılılıq problemləri və onların içki içməsinə səbəb olan motivasiya amilləri haqqında məlumat verilməlidir.

Araşdırmalar göstərir ki, bu motivasiyalar kişilərdən fərqlidir, kişilər sosial təzyiqlə əlaqəli olduğu halda, qadınlar emosional ağrıları aradan qaldırmaq üçün spirtə müraciət edirlər. Qadınların fərqli motivasiyalara görə spirt istifadə etməsi, spirtə qarşı bioloji həssaslıqları və xüsusilə də travma faktorunun asılılıqda əhəmiyyətli olması kimi səbəblər, kişilərdən fərqli ola biləcək qadınların spirtli müalicə ehtiyaclarının araşdırılmasını zəruri edir.

Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən Türkiyənin 81 ildə Xalq Sağlamlığı Təşkilatının, 15 yaşdan yuxarı 18 min 477 adama bağlı 20 min 500 ailə həkimi üzərində apardığı araşdırma, 2014-cü ildə nəticələndi. Bu araşdırmanın nəticələrinə görə Türkiyədə spirt istehlakının dünya ortalamasından az olduğu müəyyən edilib.

Bu araşdırmanın məlumatlarına görə bölgələrə görə spirt istehlakı belədir: Yüzdə 20 ilə Qərbi Mərmərə bölgəsi və yüzdə 18,8 ilə Ege bölgəsi ən yüksək iki bölgəsidir. İstanbulu ayrı saxlasaq, bölgələrdən asılı olmayaraq yalnız İstanbul 17,6% istehlak nisbəti ilə üçüncü yerdədir. Son üç bölgəni yüzdə 6,8 ilə Orta Anadolu, yüzdə 5,5 ilə Yaxın Şərq Anadolu və yüzdə 4,7 ilə Cənub-Şərqi Anadolu təşkil edir. Bu qısa məlumatdan sonra mövzumuza dönsək, bu araşdırmaya görə Türkiyədə kişilərin 23 faizi, qadınların isə 4 faizi spirtli içki qəbul edir (2017-ci ildə).

Türkiyədə vəziyyət belə olduğu halda, gəlin dünyadakı vəziyyətə fərqli və qeyri-adi prizmadan nəzər salaq.

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı 2010-cu ildə fərqli bir araşdırma aparır. Bu araşdırma kişilərdən və qadınlardan spirtli içki qəbul edib-etmədiklərini soruşmur. O, artıq spirtli içki qəbul etdiyini söyləyən kişilər və qadınlar arasında araşdırma aparır. Alkoqoliklərdən nə qədər spirtli içki qəbul etdiklərini soruşur. Bu araşdırma 187 ölkədə aparılır. Araşdırma qadınların gündə neçə qram təmiz spirt istehlak etdiyinə diqqət yetirir.

SİA məsələ ilə bağlı araşdırma apararaq din xadimi, psixoloq və sosioloqların fikirlərini öyrənib.

Din xadimi, hacı Mircəfər Əyyubov: "Ümumiyyətlə, spirtli içki içmək İslam şəriətinə əsasən qadın-kişi fərq etmir hamıya qadağandır. Qadağan olmasının ən əsas səbəblərindən, bəlkə də ən əsas səbəbi elə insanı başqa canlılardan fərqləndirən qüvvədən məhrum etməsidir. İnsanı başqa canlılardan fərqləndirən onun yaradıcılığı, ağlı, şüuru, təfəkkürü, düşüncəsidir. Spirtli içkilərin də demək olar ki, ən güclü, mənfi, neqativ təsiri elə insanın düşüncəsi, təfəkkürü olur. İnsandan ağıl ilə təhlil etmək, məntiqlə düşünmək imkanlarını alır. Ona görə də içki hamıya qadağandır.

Xanımlara niyə daha həssas yanaşılır? Çünki xanım bir çiçəkdir. Xanım incədir, zəriflikdir, xanım gözəllik nümunəsidir. Bir kişinin içki içib sərxoş halda kobud şəkildə sağa-sola aşması ya ağlasığmaz hərəkətlər etməsi qadağan da olsa, müəyyən mənada cəmiyyət tərəfindən belə qarşılanır ki, onsuz da bu, kişidir, kobudluq bundan görünən haldır. Amma qadından ətir qoxusu, daim incəlik, zəriflik, yüksək intellekt gözlənilir və birdən-birə bu qədər səviyyəsizliyə enmək insanda ikrah hissi doğurur.

Düzdür, indi bu söhbət feministlərin xətrinə dəyəcək. Yenə qadın-kişi bərabərliyi deyəcəklər. Çox gülməli, çox gülünc və ağrılıdır ki, hətta bu məsələdə də qadınla kişini bərabər tutmağa çalışanlar var. Çox təəsüf. Fərz edin ki, bir kişi sərxoş halda küçədə gedir və ətrafdakılar görürlər ki, sərxoşdur. Adətən, insanlar ona yaxınlaşmırlar ki, sərxoşdu artıq-əskik hərəkət edər. Əgər bir qadın sərxoş halda küçədə hərəkət etsə əksər şəhvətpərəst kişilərin diqqətini cəlb edir ki, bu özünü idarə edə bilmir. Bunu da nəzərə almaq lazımdır, hətta bir sıra xanımlar xəyanət baş verəndə bunu bəraət göstərirlər ki, "bağışla əzizim, içkili idim, sərxoş idim". Yəni, bu dərəcədə iyrənc hala düşmək təbii ki, qadına yaraşmaz. Əlbəttə, bu, o demək deyil içki içən xanımlar hamısı murdardır, hamısı rədd olsun, xeyr. Onlar da bizim əzizlərimizdilər, onlar da bizim ana-bacımızdılar, onlar da bizim namusumuz, qeyrətimizdilər və biz istəmirik ki, bizim namusumuz, qeyrətimiz, anamız, bacımız sərxoş halda görünsün".

Psixoloq Zeynəb Əyyubova: "Bir şey ki, insan zehninə, düşüncəsinə təsir edirsə, deməli, o zərərlidir. Mütəxəssislər də bunun istifadəsini düzgün hesab etmir.

Xüsusən qadınların məzacı zəif olduğundan onların spirtli içki kimi alüdəçilik yaradan maddə istifadə etməsi onun düşüncəsinə təsir edərək yoldan çıxarır.

Din də bunu birmənalı olaraq haram hesab edir. Ümumiyyətlə, insanlar qadağan olunmuş hər şeyi maraq göstərirlər".

Sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu: "Ümumiyyətlə, spirtli içki qəbul etmək yaxşı hal deyil. Yalnız o halda qəbul etmək olar ki, bu, bir müalicəvi xarakter daşısın. Belə şeylər olur. Deyək ki, bizim çox görkəmli tarixdə də xanımlarımız da olub ki, onlara həkim şirin şərabı, çaxırı müalicə üçün deyib və onlar onu edib.

Spirtli içki İslam aləmində haram buyurulub. Haram deyəndə çoxu deyir "haram nə olan şeydir başa düşmürəm". İslamda o şeylər haram buyurulub ki, ondan ziyan gəlir. O şeylərə murdar deyiblər ki, ordan xəstəlik keçir. Şərab murdar deyil, ondan xəstəlik keçmir. Spirtli içkidən adama xəstəlik keçmir. Əlini nə qədər spirtə, şəraba vursan da ondan xəstəlik keçmir. Ona görə də murdar deyil. Amma o haramdır. Hətta suyu da çox içəndə, çörəyi də çox yeyəndə haramdır. Qadınlar isə şərab içəndə öz davranışlarını itirir. Bu, çox təhlükəli bir haldır.

Mən uzun müddət Moskvada yaşamışam və orda özüm müşahidə etmişəm ki, qadınların başına gələn çox xoşagəlməz hadisələrin əksəriyyəti onların həmin günü spirtli içki içməyi ilə bağlı olub, ya Yeni il axşamları, ya bir başqa vaxt məclisdə spirtli içki içən xanım artıq özü-özünün davranışını, ləyaqət hissini qorumaq mexanizmini itirir. Ona görə bu istiqamətdə düşünəndə qadınlar üçün daha təhlükəlidir, kişilər üçün də təhlükəlidir, kişi də spirtli içki içəndə əgər öz ailəsinə olan sədaqəti itirirsən, bu, xoşagələn hal deyil. Ona görə spirtli içki hər iki cins üçün arzuolunan hal deyil. Qadınlarımız üçün isə daha çox problem yaradan haldır.

Deyirlər ki, adam spirtli içki içəndə əvvəl bülbülə dönür, yəni, gözəl-gözəl danışmağa başlayır. Yəni, doğrudan da bəzən insanda o müəyyən komplekslər ortadan götürülür, insan gözəl söhbət edir. İkinci mərhələdə deyirlər insan meymunlaşır. Yəni, elə hərəkətlər etməyə başlayır ki, bu da insana layiq deyil. Üçüncü mərhələdə insan deyirlər ki, canavarlaşır, daha doğrusu, vəhşiləşir və ona-buna birinə şillə, birinə yumruq, birinə qışqırır və dava-dalaş salır. Dördüncü mərhələdə insan donuzlaşır, yerə uzanır, öyüməyə başlayır, ətrafını bulayır və təbii ki, fikir versək bunların bu vəziyyətə düşməyi heç arzuolunan şey deyil. Çalışmaq lazımdır ki, o içəndə özünü qoruya bilməyəndə, hətta müalicə üçün içəndə də o bülbül mərhələsindən o tərəfə keçməsin. Çünki insanın meymunluq etməyi də, vəhşilik etməsi də, donuzluq etməsi də insan ləyaqətinə uyğun deyil".

Ayşən Vəli