Azərbaycan mədəniyyət məkanında təqdim olunan hər bir genişmiqyaslı layihə yalnız bədii hadisə kimi deyil, həm də sosial-mədəni dinamikanın göstəricisi kimi dəyərləndirilməlidir. Aybəniz Haşımovanın Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin Mədəniyyət Mərkəzində təşkil etdiyi konsert proqramı bu baxımdan xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Tədbir həm musiqi performansı, həm vizual dramaturgiya, həm də dövlətçilik ideyasının mədəni ifadəsi baxımından kompleks mədəniyyət hadisəsi kimi analiz olunmalıdır.
Mədəniyyət siyasəti və səhnə estetikasının kəsişmə nöqtəsi
Üzeyir Hacıbəylinin 140 illiyinə həsr olunmuş proqram təkcə klassik irsin təbliği deyil, həm də milli-mədəni kimliyin səhnədə yenidən aktuallaşdırılması funksiyasını daşıyırdı. Bu məqsəd beynəlxalq mədəniyyət siyasətində “heritage actualisation” (irsin çağdaşlaşdırılması) adlanan istiqamətə uyğun gəlir.
Konsertin quruluşunda klassik musiqinin estetik xətti, arxiv kadrların vizual ritmi və sənətkarın ifadə etdiyi ideya ardıcıllığı dövlətçilik konsepsiyasının mədəni təqdimatı ilə sinxronlaşdırılmışdı. Bu, müasir mədəniyyət siyasətində “cultural-state synergy” (mədəniyyət–dövlət sinerjisi) kimi tanınan modelin səhnədə realizasiyasıdır.
Konsertin ən mühüm bloklarından biri Azərbaycan dövlətçilik tarixinin iki əsas simasının — Heydər Əliyev və İlham Əliyevin fəaliyyətlərinin arxiv materialları ilə təqdim olunan hissə idi. Bu, klassik musiqi fonunda göstərildiyi üçün sırf siyasi xronika təsiri yaratmır, daha çox “ikonik vizual yaddaş” funksiyası daşıyırdı.
Mədəniyyət nəzəriyyəsində bu tip yanaşma “performativ yaddaş” adlanır. Yəni kollektiv tarixi təcrübə səhnədə yalnız göstərilmir, bədii formada yenidən qurulur və emosional səviyyədə qəbul edilir.
Arxiv görüntülərinin musiqi ilə sinxronizasiyası isə “kadr–musiqi paralelliyi” kimi dramaturji texnikanın tətbiqi idi. Bu texnika dünya səhnə təcrübəsində — xüsusən Peter Brook və Pina Bausch-un işlərində — ideya ilə estetikanın vahid performativ strukturda təqdim olunması prinsipinə uyğundur.
Konsertdə yaradılan vizual mühit yalnız dekorativ element deyil, ideoloji funksiyaya malik dramaturji komponent idi. Heydər Əliyevin Qarabağın azadlığına dair ifadələrinin, İlham Əliyevin qələbə anlarını əks etdirən bəyanatlarının musiqi ilə birləşdirilməsi tamaşaçıda ikiqat emosional qavrayış yaradırdı:
musiqi emosiyanı oyadır,
vizual material tarixi həqiqəti təsdiqləyir,
ikisi birlikdə kollektiv psixoloji güvən yaradır.
Bu, mədəniyyət elmi baxımından “cultural confidence effect” (mədəni güvən effekti) kimi qiymətləndirilə bilər. Belə təqdimatlar milli kimliyin psixoloji təminatını gücləndirir və mədəniyyətin təhlükəsizlik funksiyasını aktivləşdiri
Tədbirin strateji təsiri təkcə musiqi estetikasında deyil, həm də mədəni təhlükəsizlik sahəsində özünü göstərir. Dünya mədəniyyət siyasətində bu anlayış son illər “cultural security studies” çərçivəsində geniş öyrənilir və milli kimliyin qorunması prosesində mədəniyyətin rolunu vurğulayır.
Konsertdə arxiv kadrlarının musiqi ilə birlikdə təqdimatı milli yaddaşı yeniləyir və bu proses milli özünüdərkin emosional təzələnməsi kimi çıxış edir. Haşımovanın bədii quruluşunda musiqi yalnız estetik fon deyil, həm də ideoloji daşıyıcı rolunu oynadı.
Konsert göstərdi ki, Aybəniz Haşımova təkcə ifaçı deyil, həm də mədəniyyət siyasətinin səhnə təcrübəsinə inteqrasiya edən kurator funksiyasını yerinə yetirir. Onun quruluşunda:
klassik irs təbliği,
dövlətçilik ideyasının səhnə estetikası,
milli kimliyin psixoloji möhkəmləndirilməsi,
performativ yaddaşın aktivləşdirilməsi
vahid mədəniyyət modeli şəklində təqdim olunurdu.
Bu isə müasir mədəniyyət analitikasında “hybrid cultural narrative” (hibrid mədəniyyət narrativi) adlandırılan yüksək səviyyəli yanaşmadır.
Aybəniz Haşımovanın konsert proqramı mədəniyyət hadisəsi olmaqla yanaşı, həm də:
milli musiqi irsinin çağdaş şərhi,
dövlətçilik fəlsəfəsinin estetik ifadəsi,
performativ yaddaşın yenidən aktivləşməsi,
milli psixoloji güvənin emosional yenilənməsi,
mədəniyyət siyasətinin səhnə modelində tətbiqi
kimi strateji funksiyaları yerinə yetirdi.
Bu konsert Azərbaycan mədəniyyət məkanında sənət–dövlət sintezinin funksional və akademik cəhətdən düzgün qurulduğu nümunələrdən biri kimi qiymətləndirilə bilər.
Gülər Əhmədova
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB