...Dünyanın ən böyük adası olan Qrenlandiya kiçilir və şəklini dəyişir.
SİA-nın məlumatına görə, IFLScience bildirir ki, təxminən 20 min il əvvəl sonuncu buz dövrünün zirvəsindən bəri Qrenlandiyanın buz təbəqələrinin əriməsi qurudakı təzyiqi azaldıb, onun tektonik plitəsinin və dərin yerləşmiş süxurların deformasiyasına səbəb olub.
Bu proses nəticəsində Qrenlandiya bir qədər kiçilib. Bununla belə, məlumatlar göstərir ki, bu təsir adada qeyri-bərabərdir: Qrenlandiyanın bəzi hissələri sıxılır və bir-birinə çəkilir, digərləri isə genişlənir və uzanır.
Bu geoloji sarsıntılara görə Qrenlandiya da hərəkətdədir. Danimarka Texniki Universitetinin və NASA-nın Reaktiv Hərəkət Laboratoriyasının elmi işçisi, yeni tədqiqatın aparıcı müəllifi Janal Lonqforsun sözlərinə görə, onların tapıntıları göstərir ki, son 20 ildə ada hər il orta hesabla təxminən 2 santimetr şimal-qərbə doğru dəyişib.
Bütün bunlar Qrenlandiyanın bir qədər kiçilməsinə səbəb olur, lakin bu gün müşahidə olunan iqlim böhranı və buz təbəqəsinin sürətlə əriməsini nəzərə alsaq, bu, gələcəkdə dəyişə bilər.
Qeyd etmək lazımdır ki, son illərdə buz itkisi diqqəti Qrenlandiyanın xaricə yönəlməsinə və yüksəlməsinə yönəldib, yəni adanın sahəsi bu müddət ərzində həqiqətən artıb.
Eyni zamanda alimlər əks istiqamətdə hərəkətin də müşahidə olunduğunu bildirirlər: Qrenlandiya son buz dövrü və onun sonu ilə bağlı buz kütlələrindəki tarixdən əvvəlki dəyişikliklər səbəbindən yüksəlir və kiçilir.
Qeyd edək ki, Qrenlandiya Şimali Amerikanın tektonik plitəsində yerləşən 2,1 milyon kvadrat kilometrlik adadır. Bu plitələr planetin mantiyası boyunca yavaş-yavaş hərəkət edən Yer qabığının kütləvi plitələridir - zamanla yavaş-yavaş axan isti, yarı bərk qaya təbəqəsi...
Müqayisə üçün, bu kütlə bərkdən daha çox qalın şərbət kimi davranır. Alimlər inanırlar ki, bu dinamik Qrenlandiyanın niyə bu gün formasını dəyişdirdiyini izah edir.
Buz təbəqələri əridikcə, yerə basan böyük çəki azalır. Buna cavab olaraq, yer qabığı və mantiya yavaş-yavaş geri çəkilir, bu da fiziki quru kütləsində sürüşmələrə səbəb olur.
Sadə dillə desək, buzun nə qədər əriməsindən və süxurun strukturundan asılı olaraq adanın bəzi hissələri yüksəlir və uzanır, digərləri isə sıxılır və çökür.
Nəticə geoloji hərəkətlərin yamaq işidir. Yeni bir araşdırmada Danimarka Texniki Universitetindən bir qrup Qrenlandiyanın xarici kənarları boyunca səpələnmiş 58 GPS stansiyasının məlumatlarını təhlil edib.
Alimlər bu alətlərdən istifadə edərək adanın mövqeyini, hündürlüyündəki dəyişiklikləri, süxurların hündürlüyündəki dəyişiklikləri və zamanla torpağın özünün necə deformasiyaya uğradığını izləyiblər.
Bu məlumatlar daha sonra son 20 il ərzində dəqiq GPS ölçmələrindən istifadə edərək, son 26.000 il ərzində uzunmüddətli geoloji hərəkətləri nəzərə alan bir modelə daxil edilmişdir.
Berqa görə, bu, nəhayət, hərəkətləri dəqiq ölçə biləcəyimiz deməkdir.
Nazlı Almuradova
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB