“STEAM ölkəmizdə uzunmüddətli və sabit islahatın əsas sütunlarından biri olacaq” - ŞƏRH EDİLDİ

“STEAM təhsilinin Azərbaycanda tətbiqi son illərdə təhsil sisteminin strukturunu dəyişdirən ən real və ən funksional islahatlardan biri kimi formalaşır. Bu dəyişiklik həm kurikulumun məzmununda, həm məktəbin gündəlik iş mexanizmində, həm də şagirdlərin öyrənmə davranışında müşahidə olunan sistemli dönüşlə özünü göstərir. Təhlil göstərir ki, STEAM modeli ölkəmizdə yalnız tədbirlər və layihələr çərçivəsində deyil, məhz dövlət siyasətinin tərkib hissəsi kimi tətbiq edilir və bu, rəqəmlərdə də öz əksini tapır. Elm və Təhsil Nazirliyinin məlumatına görə, 2019-cu ildə cəmi 25 məktəbdə olan STEAM laboratoriyalarının sayı 2024-cü ildə 320-ni keçib, hazırlanmış STEAM müəllimlərinin sayı isə 2000-dən artıqdır”. Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib.

Onun sözlərinə görə, bu dinamika 5 il ərzində ən azı 10–12 dəfəlik artım deməkdir və region ölkələri ilə müqayisədə ən sürətli miqyaslanma göstəricilərindən biri hesab olunur:

”STEAM modelinin tətbiqi həm də hüquqi bazaya söykənir. “Ümumi təhsil haqqında” Qanunun 4-cü maddəsində şagirdlərin yaradıcı, tədqiqatçı, texnoloji və analitik bacarıqlarının inkişafı dövlətin əsas vəzifələrindən biri kimi göstərilir. Bu maddənin tətbiqi baxımından STEAM laboratoriyaları, robototexnika, kodlaşdırma, layihə əsaslı öyrənmə fəaliyyətləri qanunun tələblərini praktiki olaraq yerinə yetirir və məzmunun kompetensiya əsaslı formaya keçidini təmin edir. Qanunun 14.3-cü bəndində məktəblərin innovativ tədris mühitinin yaradılması dövlət öhdəliyi kimi tanınır və hazırkı laboratoriya şəbəkəsinin genişlənməsi məhz bu bəndin icrasının konkret nəticələrindən hesab olunur.

Təhlilin digər tərəfi ondan ibarətdir ki, STEAM təhsili həm müsbət, həm də korreksiya tələb edən komponentlərə malikdir. Müsbət tərəfin əsasını şagirdlərin fəal öyrənmə mühitinə daxil olması, praktiki bacarıqların formalaşması və XXI əsr kompetensiyalarının – problem həll etmə, yaradıcı düşünmə, komanda işi – inkişaf etməsi təşkil edir. STEAM dərsləri keçirilən məktəblərdə riyazi savadlıq göstəricilərində 8–12% artım, riyaziyyat və informatika fənlərinə maraqda isə təxminən 15% yüksəliş qeydə alınıb. Şagirdlərin festival, müsabiqə və layihələrdə iştirakı artıq illik 6000 nəfəri ötüb. Bu rəqəmlər göstərir ki, STEAM təkcə nəzəri konsepsiya deyil, real nəticə yaradan bir mexanizmdir.

Bununla yanaşı, bəzi məktəblərdə laboratoriya infrastrukturunun tətbiqi daha ləng gedir, xüsusən regionlarda müəllim çatışmazlığı hiss olunur. Lakin bu məqamlar islahatın mahiyyətini zəiflətmir; əksinə, növbəti mərhələdə diqqət yönləndirilməli olan sahələri müəyyənləşdirir. İnfrastrukturun bərabər paylanması və müəllim hazırlığının daha da genişləndirilməsi bu istiqamətdə ən real addımlar kimi görünür. Elm və Təhsil Nazirliyi bu boşluqları gizlətmir, əksinə, regional STEAM mərkəzlərini genişləndirərək və müəllimlər üçün sertifikatlaşdırma proqramlarını artıraraq sistemin davamlılığını təmin edir.

Dünya təcrübəsi ilə müqayisədə Azərbaycan STEAM modelini yalnız paytaxt mərkəzli şəkildə deyil, geniş regional şəbəkə əsasında tətbiq etməsi ilə seçilir. Sinqapurda STEAM məktəblərinin tətbiqi ilk 10 ildə 50 məktəblə məhdudlaşdığı halda, Azərbaycanda 5 ildə 300-dən çox məktəb bu sistemə keçib. Estoniyanın ProgeTiiger proqramı da müəllim hazırlığını ön plana çıxarır və Azərbaycan bu modelə uyğun şəkildə son 3 ildə 2000-dən artıq müəllimi bu istiqamətdə hazırlayıb. Təhsil Nazirliyinin atdığı bu addım beynəlxalq standartlara uyğunlaşma baxımından yüksək qiymətləndirilir.

STEAM təhsilinin gələcək təsiri isə artıq bugündən görünür. Şagirdlər arasında mühəndislik ixtisaslarına yönəlmə 2020-ci ildəki 8%-dən 2024-cü ildə 13%-ə yüksəlib. Qızların STEM sahələrində iştirakı 43%-ə çatıb ki, bu, həm gender balansı, həm də kadr ehtiyacının düzgün qarşılanması baxımından müsbət dinamika yaradır. Bu dəyişikliklər nəticəsində gələcəkdə əmək bazarının texnoloji tələblərinə cavab verən kadr potensialı formalaşacaq, orta məktəb ilə ali təhsil arasında daha güclü əlaqə yaranacaq. Qısacası, STEAM modeli məzmunu dəyişir, öyrənməni dəyişir, şagirdi dəyişir və ən əsası, məktəbin funksiyasını artırır.

Elm və Təhsil Nazirliyinin bu sahədə gördüyü işlər sistemli yanaşmanın, ardıcıl planlaşdırmanın və real nəticələrə yönəlmiş siyasətin nümunəsi kimi dəyərləndirilir. Nazirliyin STEAM ekosistemini yaratması, festival mühitini ölkə üzrə genişləndirməsi, müəllim hazırlığına böyük investisiya etməsi və məktəblərdə laboratoriya şəbəkəsini sürətlə artırması pozitiv idarəetmənin göstəricisidir. Bu, həm qanunvericiliyin tələblərinə uyğunluq, həm də beynəlxalq standartlara inteqrasiya baxımından ardıcıl və əsaslandırılmış siyasət kimi görünür.

Hesab edirəm ki, STEAM təhsili artıq ölkəmizdə tətbiq olunan bir layihə yox, təhsilin yeni fəlsəfəsi və dünyaya inteqrasiya modelidir. Bu model gələcəkdə həm məktəbin fəaliyyət strukturunu, həm müəllimin rolunu, həm də şagirdlərin düşünmə tərzini dəyişdirəcək və Azərbaycan təhsilinin dayanıqlı inkişaf xəttini formalaşdıracaq. Elm və Təhsil Nazirliyinin bu istiqamətdə gördüyü işlərin mövcud nəticələri və gələcək hədəfləri göstərir ki, STEAM ölkəmizdə uzunmüddətli və sabit islahatın əsas sütunlarından biri olacaq”.