Ukraynasız danışıqlar – RAKURS

Tramp-Putin danışıqları dəhşətli müharibəyə son qoyacaqmı?

Rusiya prezidenti Vladimir Putin Amerika prezidenti Donald Trampla telefonla danışıb. Bu barədə dünyaya ilk danışan şəxs Tramp olub. “Mən indicə Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə uzun və çox məhsuldar telefon danışığı apardım”, - deyən Amerika prezidenti sosial şəbəkədəki abunəçilərinə dərhal məlumat verməyi öz vəzifəsi hesab edib: “Biz Ukrayna, Yaxın Şərq, enerji, süni intellekt, dolların gücü və digər mövzuları müzakirə etdik”. Vladimir Putinin dolların möhkəmlənməsi ilə bağlı söhbətə hansı həvəslə dəstək verdiyini ancaq təsəvvür etmək olar. Dünya ictimaiyyətini məlumatlandırmaqda Donald Trampı qabaqlamaq mümkün olmasa da, Rusiya tərəfinin versiyası da ortaya çıxdı.

Dmitri Peskov eksklüziv açıqlamasında: “Prezident Putin və ABŞ prezidenti Donald Tramp arasında telefon danışığı indicə başa çatıb. Çox uzun telefon danışığı oldu. Demək olar ki, bir saat yarım davam etdi. Dövlət başçıları Rusiya və Amerika vətəndaşlarının mübadiləsi ilə bağlı məsələləri müzakirə ediblər. ABŞ prezidenti əmin edib ki, Amerika tərəfi əldə olunmuş bütün razılaşmaları yerinə yetirəcək. Dolların gücü haqqında isə bir kəlmə də, heç bir işarə də olmadı”.

Bu arada Donald Tramp epik detallarla məhdudlaşmayıb: “Hər ikimiz xalqlarımızın böyük tarixi və Rusiyanın on milyonlarla insanı itirdiyini xatırlayaraq, İkinci Dünya Müharibəsində birlikdə necə uğurla vuruşduğumuz haqqında düşündük. Həm də çox şey itirmişik!.. Mən dərhal soruşmaq istədim ki, Donald Tramp mayın 9-da Moskvaya gələcəkmi? Yaxşı, hər şey hələ də görünməmiş görünür. Biz xalqlarımızın güclü tərəflərindən və bir gün birlikdə işləməkdən əldə edəcəyimiz böyük faydalardan danışdıq. Ancaq əvvəlcə hər ikimiz razılaşdığımız kimi, Rusiya-Ukrayna müharibəsində baş verən milyonlarla ölümü dayandırmaq istəyirik. Prezident Putin hətta mənim çox güclü təşviqat şüarımdan istifadə etdi: “Sağlam düşüncə”. İkimiz də ona çox inanırıq!”.

Dmitri Peskov o qədər də bəlağətli danışmayıb, amma buna baxmayaraq: “Ukraynada nizamlanma mövzusu da müzakirə olunub. Prezident Tramp hərbi əməliyyatlara tez son qoymağa və problemin sülh yolu ilə həllinə çağırıb. Prezident Putin isə öz növbəsində münaqişənin əsas səbəblərini aradan qaldırmağın vacibliyini qeyd edib. Və o, Trampla razılaşdı ki, sülh danışıqları yolu ilə uzunmüddətli nizamlanma əldə oluna bilər. Rusiya prezidenti də Amerika dövlət başçısının əsas tezislərindən birini, yəni ölkələrimizin birgə işləməsini dəstəklədi. Yəni, müəyyən mənada məlumat sadəcə qafiyələnir. Onlar “hər ikisi”, Vladimir Putin və Donald Tramp “birlikdə”dirlər”.

“Biz çox yaxından işləmək, o cümlədən bir-birimizin ölkələrinə səfər etmək barədə razılığa gəldik” deyən Tramp, “Biz həmçinin razılaşdıq ki, müvafiq komandalarımız dərhal danışıqlara başlasın və söhbətə Ukrayna prezidenti Zelenskiyə zəng etməklə başlayacağıq, mən bunu indi edəcəm”. Və edildi. Bununla belə, Vladimir Zelenski ilə söhbət Vladimir Putinlə olduğu kimi bir saat yarım deyil, Ukrayna Prezident Aparatının məlumatından belə qənaətə gəlmək olar ki, yarım saat davam edib.

“Mən dövlət katibi Marko Rubiodan, Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin direktoru Con Ratkliffdən, Milli Təhlükəsizlik müşaviri Mayk Uolzdan və səfir və xüsusi nümayəndə Stiv Vitkoffdan uğurlu olacağına əmin olduğum danışıqlara rəhbərlik etmələrini xahiş etmişəm”, – Donald Tramp öz izləyicilərinə deyib: “Mən prezident olmadığım zamanda başlanan müharibədə milyonlarla insan öldü, buna görə də bitməlidir! Artıq bir can da itirilməməlidir! Mən prezident Putinə bu çağırışda göstərdiyi vaxta və səylərə, həmçinin dünən axşam Ağ Evdə şəxsən qarşıladığım gözəl insan Mark Vogeli azad etdiyinə görə təşəkkür etmək istəyirəm. İnanıram ki, bu səylər uğurlu nəticəyə gətirib çıxaracaq!”.

Dmitri Peskov jurnalistlərlə söhbətində ölçülüb-biçilmiş cümlələr qurub: “Söhbət zamanı Yaxın Şərqin tənzimlənməsi, İranın nüvə proqramı, o cümlədən iqtisadi sahədə ikitərəfli Rusiya-Amerika münasibətləri mövzularına toxunulub. Rusiya prezidenti ABŞ prezidentini Moskvaya səfərə dəvət edib və Amerika rəsmilərini Rusiyada qarşılıqlı maraq doğuran sahələr, o cümlədən Ukrayna nizamlanması məsələsi üzrə qəbul etməyə hazır olduğunu bildirib. Prezidentlər, həmçinin şəxsi görüşün təşkili də daxil olmaqla, şəxsi təmasları davam etdirmək barədə razılığa gəliblər. Sizə demək istədiyim budur. Məncə, bu, kifayət qədər əhatəli məlumatdır. Embarqo yoxdur. Hamınız çox sağ olun”.

Rusiya və ABŞ "birgə işləyəcək"

Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə Donald Tramp arasında rəsmi olaraq təsdiqlənmiş ilk danışıq barədə Ağ Evdən açıqlama verilib. Gözlənildiyi kimi, Ukrayna böhranı diqqət mərkəzində olub. Donald Tramp bu mövzuda danışıqların “dərhal başladığını” elan edib və artıq Ukrayna lideri Vladimir Zelenskiyə zəng edib. Hər iki söhbət, Ağ Ev rəhbərinin dediyi kimi, “çox yaxşı” keçib. ABŞ prezidenti Donald Tramp Rusiya lideri ilə telefon danışığından qısa müddət sonra bunları deyib: "Müvafiq komandalarımız dərhal danışıqlara başlayacaq".
“Vladimir Zelenski prezident Putin kimi SÜLH istəyir... Böyük və tamamilə lazımsız ÖLÜM və MƏHVƏT gətirən bu absurd müharibəni dayandırmağın vaxtıdır. Allah Rusiya və Ukrayna xalqlarına rəhmət eləsin! – Ağ Evin rəhbəri yazıb.

Ukrayna liderinin özü fevralın 12-də axşam ABŞ prezidenti ilə söhbətindən sonra X sosial şəbəkəsində yazıb: “Biz sülhə nail olmaq imkanları barədə uzun-uzadı danışdıq, komanda səviyyəsində birgə işləməyə hazır olduğumuzu, Ukraynanın texnoloji imkanlarını müzakirə etdik... Prezident Trampa birlikdə nəyə nail ola biləcəyimizə göstərdiyi marağa görə minnətdaram... və bundan sonra da görüşməyi planlaşdırırıq”.

Donald Tramp dövlət katibi Marko Rubioya, Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin direktoru Con Ratkliffə, milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri Mayk Vals və xüsusi nümayəndə Stiv Vitkoffa Amerika tərəfində danışıqlara rəhbərlik etməyi tapşırıb. Amma bir çox başqa insanlar da prosesə cəlb olunacaq. Belə ki, fevralın 12-də ABŞ-ın maliyyə naziri Skott Bessent Kiyevdə olub. Ukrayna paytaxtına səfər edərkən o, Donald Trampın sülhə nail olmaq üçün “çox tez” hərəkət etməyi planlaşdırdığını bildirib. Cümə günü isə cənab Zelenskinin Münhen Təhlükəsizlik Konfransı çərçivəsində ABŞ-ın vitse-prezidenti J.D.Vens ilə görüşü gözlənilir. Marko Rubio da Münhendə olacaq.

Xatırladaq ki, “The New York Post” Ağ Ev rəhbəri ilə eksklüziv müsahibəyə istinadən yazıb ki, o, Ukraynadakı münaqişəyə son qoymaq məqsədilə danışıqlar aparmaq üçün artıq Rusiya lideri ilə telefonla danışıb. Lakin söhbətin təfərrüatlarını təqdim etməyib və Moskvada bu bəyanata mümkün qədər yayınma şəkildə şərh verilib. Fevralın 11-də Steve Witkoff gözlənilmədən Moskvaya uçub və Amerikanın The Washington Post qəzetinə görə, Vladimir Putinlə üç saat danışıb (bu məlumat ortaya çıxandan sonra Dmitri Peskov mövzu ilə bağlı "deyəcək heç nə" olmadığını bildirib). Səfər narkotik qaçaqmalçılığına görə Rusiya Federasiyasında cəza çəkən amerikalı Mark Vogelin azad edilməsi ilə nəticələnib. Donald Tramp bu addımı xoşməramlı jest kimi qiymətləndirib, Moskvanın danışıqlara, o cümlədən Ukraynadakı münaqişəyə son qoyulması məsələsində hazır olduğunu nümayiş etdirib. Eyni zamanda, o, Mark Vogelin azad edilməsi müqabilində Moskvanın “bir az” aldığını bildirib.

Beynəlxalq reaksiya

Danışıqların nəticələri ilə bağlı xəbərlərə ilk reaksiya verənlər sırasında BMT Katibliyi olub. “Biz Rusiya və Ukrayna tərəflərinin iştirak edəcəyi Ukraynada müharibənin həlli üçün istənilən səyləri alqışlayacağıq. Bu baxımdan, göz qabağındadır ki, hər iki tərəf prosesdə iştirak etməyə hazırdırsa, bu, müsbət hadisə olacaq”, - BMT baş katibinin nümayəndəsinin müavini Fərhan Haq bildirib.

Lakin Avropa liderləri hələ çox optimist olmadıqlarını açıqlayıblar. Belə ki, Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri Annalena Baerbok bəyan edib ki, son üç ildə “prezident Putindən başqa hamı” sülhə hazırdır. Onun fransalı həmkarı Jan-Noel Barrot qeyd edib ki, Avropa sülh prosesində mühüm rol oynamalı və Rusiyanın bundan sonra "yeni münaqişəyə başlamamasını" təmin etməlidir.

Artıq bir çox avropalı siyasətçilər ABŞ prezidenti Donald Trampın Putinlə gözlənilən görüşü ilə bağlı açıqlamalarına, Tramp və onun müdafiə naziri Pit Heqsetin Ukraynanın itirdiyi torpaqların geri qaytarılmasının real olmadığına dair arqumentlərinə reaksiya veriblər. Bəziləri Ukrayna və Avropa olmadan sülh danışıqlarının mümkün olmadığını, bəziləri isə danışıqlara başlamazdan əvvəl belə şifahi güzəştlərin həm Ukraynanın, həm də Qərbin maraqlarına xəyanət etmək demək olduğunu bildirib.

Trampın Vaşinqtonda Putinlə söhbətindən danışdığı bir vaxtda Avropanın aparıcı ölkələrinin xarici işlər nazirləri Parisdəki görüşdə müharibəni müzakirə ediblər. Onlar yekun bəyanatında əmin ediblər ki, ölkələri Ukraynaya yardımı artırmağa və onun ərazi bütövlüyünü dəstəkləməyə hazırdırlar. “Biz Ukraynaya yardımımızı artırmağa hazırıq. Biz Rusiyanın hərbi təcavüzü qarşısında onun müstəqilliyini, suverenliyini və ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyimizi bəyan edirik. Bizim ümumi məqsədimiz ədalətli, hərtərəfli və davamlı sülh əldə olunana qədər Ukraynanı dəstəkləməyə davam etməkdir”, - Fransa, Almaniya, Polşa, İtaliya, İspaniya və Böyük Britaniyanın xarici işlər nazirlərinin, həmçinin Aİ-nin xarici siyasət və müdafiə departamentlərinin rəhbərlərinin bəyanatında deyilir.

İclas iştirakçıları vurğulayıblar ki, onların nöqteyi-nəzərindən Avropa sülh danışıqlarında mütləq iştirak etməlidir və bunu Amerika müttəfiqləri ilə müzakirə etmək niyyətindədirlər. “Ukraynanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü müzakirə mövzusu deyil. İndi bizim prioritetimiz Ukraynanı gücləndirmək və effektiv təhlükəsizlik təminatları vermək olmalıdır. Aİ-nin xarici siyasət departamentinin rəhbəri, Estoniyanın keçmiş baş naziri Kaja Kallas Paris görüşünün nəticələrini belə yekunlaşdırıb: “Avropa istənilən danışıqlarda mərkəzi rol oynamalıdır”.

Polşanın baş naziri Donald Tusk da eyni ruhda danışıb. “Biz hamımız yalnız sülh istəyirik. ƏDALƏTLİ DÜNYA. Ukrayna, Avropa və ABŞ bunun üzərində birgə işləməlidir. BİRLİKDƏ”, - Tusk onlayn yazıb.

İsveçin keçmiş baş naziri və Avropa Şurasının xarici əlaqələr üzrə həmsədri Karl Bildt Tramp və Höqsetin bəyanatlarını 1938-ci ildə Münhendə Hitlerlə danışıqlar zamanı Avropa liderlərinin hərəkətləri ilə müqayisə edib və bunu Trampın xeyrinə müqayisə etməyib. “Əlbəttə, başlamazdan əvvəl çox böyük güzəştlərə getmək, danışıqlara innovativ yanaşmadır. Hətta Çemberlen 1938-ci ildə belə aşağı enməmişdi. Beləliklə, Münhen görüşü pis başa çatdı" deyə Bildt yazıb.

Trampın daxili siyasi rəqibi, demokrat senator Adam Şiff prezident və müdafiə nazirini Ukraynanın maraqlarına xəyanət etməkdə ittiham edib. “Bu, hələ danışıqlar başlamazdan əvvəl Ukraynanın və bizim maraqlarımızın təslim olmasıdır. Tramp, əlbəttə ki, Kremlə fayda gətirən sövdələşmələrin yaradıcısıdır”, - Şiff tvitində bildirib.

Latviyanın xarici işlər naziri Baiba Braje “Poitico”ya müsahibəsində vurğulayıb ki, Ukrayna istənilən sülh danışıqlarında mütləq iştirak etməlidir və danışıqların uğurlu olması üçün Rusiya müharibədən tükənməlidir. “Sülh razılaşması əldə etmək üçün Rusiyanı döyüş meydanında zəiflətmək lazımdır. Rusiya siyasəti, iqtisadiyyatı, dini, mediası, özəl sektoru - bunların hamısı indi müharibəyə yönəlib. Ona görə də Rusiyanı sülhə məcbur etmək lazımdır”, - Braje deyib. “Sülhə gedən yol Rusiyanın hərbi gücünün azalmasıdır. Ukraynanın gücünə sərmayə qoymaq sülhə sərmayə qoymaqdır. Rusiyanı zəiflətmək isə sülhə sərmayədir. "Və burada mühüm komponent sanksiyalar və onların uğurlu tətbiqidir", - latviyalı nazir davam edib.

Trampın partiya yoldaşı, respublikaçı konqresmen Co Vilson prezidentini dəstəkləsə də, eyni zamanda ABŞ-ın Rusiyaya qarşı sanksiyaları və Ukraynaya hərbi yardımı artırmalı olduğunu bəyan edib. Vilson yazıb: “Prezident Tramp sövdələşmə sənətini mənimsəyən bacarıqlı danışıqçıdır. Rusiyaya qarşı hərtərəfli sanksiyalar hazırlamaq və sürətli silahlanma səlahiyyəti verməklə ona maksimum təsir imkanları verməliyik”.
Tramp-Putin: İlk görüş Səudiyyə Ərəbistanında olacaq

Trampın Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə telefon danışığı zamanı razılaşdıqları ilk görüş Səudiyyə Ərəbistanında baş tutacaq. Tramp Ukraynanın NATO-ya üzvlüyünün qeyri-real olması ilə bağlı müdafiə naziri Pit Heqsetlə razılaşdığını bildirib. O, bunun "praktiki olmadığını" söyləyib. Eyni zamanda Tramp bildirib ki, ABŞ Ukraynaya yardımı davam etdirəcək, lakin “biz bunun təmin olunmasını istəyirik”. O, dəqiq necə olduğunu açıqlamayıb, lakin əvvəllər Ukraynanın əvəzində ABŞ-ı kritik minerallarla təchiz etməyi təklif edib. Amerika prezidenti hesab edir ki, Ukraynada atəşkəs “çox da uzaq olmayan gələcəkdə” mümkündür və “nə vaxtsa” ölkədə yeni seçkilər keçirilməlidir. Ukrayna qanunlarına görə, hərbi vəziyyət zamanı seçkilərin keçirilməsi mümkün deyil.

Putin Trampı Moskvaya dəvət edib

Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov Vladimir Putinin ABŞ prezidenti Donald Trampla telefon danışığı apardığını təsdiqləyib. Peskovun sözlərinə görə, söhbət uzun və mənalı olub. Xəbər verilir ki, Rusiya lideri Trampı Moskvaya dəvət edib. “Söhbət zamanı Yaxın Şərq nizamlanması, İranın nüvə proqramı, eləcə də iqtisadi sahədə ikitərəfli Rusiya-Amerika münasibətləri mövzularına toxunulub”, - Putinin mətbuat katibi bildirib. Peskovun sözlərinə görə, Donald Tramp Ukraynada hərbi əməliyyatların tezliklə dayandırılmasının və sülh yolu ilə həll yolunun axtarılmasının vacibliyini vurğulayıb. Vladimir Putin münaqişənin səbəblərini aradan qaldırmağın vacibliyini vurğuladı və danışıqlar yolu ilə uzunmüddətli nizamlanma ideyasını dəstəklədi”.

Bəli, ABŞ və Rusiya prezidentləri hələlik telefon danışıqları ilə öz mövqelərini bəlli etmək istədilər. Mövzu qıtlığı olmasa da, Ukrayna müharibəsi ətrafında gedən söhbətlərin digərlərindən heç də prioritet olmadığı üzə çıxdı. Yaxın Şərq, İran, süni intellect... və digər məsələlər tərəfləri daha çox narahat edirdi. Danışıqların növbəti raundları qabaqdadır, Avropanın məsələyə münasibəti birmənalı deyil, ABŞ-ın mövqeyi ilə razılaşmayanlar çoxdur, Ukraynanın indiki şərtlərlə sülh imzalamasını bütün Avropanın məğlubiyyəti kimi qəbul edirlər. Amma ilk addım atıldı, danışıqlar baş tutdu. Bundan sevinən tərəf Rusiyadır, desək yanılmarıq. Hər gün itirilən minlərlə insan, yüz milyon dollarla vəsait bu ölkəni uçuruma aparır.

V.VƏLİYEV